تعریف کودک آزاری چیست؟

«سارینای 10 ساله قربانی مادر بی رحم شد»،«کودک 5 ساله ساوجی زیر شکنجه های مادر بی رحم جان باخت»،«پریای 5 ساله بر اثر آزارهای جنسی به کما رفته و جان باخت»،«کیمیای 7 ساله بیش از 70 بار تحت آزار جنسی توسط ناپدری اش قرار گرفت». روزی نیست که یکی از این خبرها از رسانه های مختلف به گوشمان نرسد و از شدت افسوس و ناراحتی به خود نپیچیم.

اخیرا، حسین اسدبیگی، رئیس اورژانس اجتماعی بهزیستی کشور با اشاره به آخرین وضعیت کودک آزاری در کشور، اظهار کرد: بر اساس گزارش‌های دریافتی میزان کودک آزاری در 6 ماه سال 96 نسبت به زمان مشابه در سال گذشته افزایش یافته است.

وی تصریح کرد: طبق آمار گرفته شده در سطح کشور در 6 ماه ابتدایی سال 96 در حوزه کودک آزاری، تعداد تلفن‌های ثبت شده از طریق (خط 123 ) 8 هزار 478 تماس، خدمات سایر 5 هزار 672 مراجعه و مرکز مداخله در بحران یک هزار و 193 بوده است.

تعریف کودک آزاری چیست؟

کودک آزاری عبارتست از آسیب یا تهدید سلامت جسم و روان ویا سعادت و رفاه و بهزیستی کودک به‌دست والدین یا افرادی که نسبت به او مسئول هستند. معمولا کودک آزاری نتیجه بحرانی خانوادگی است و معضلی محسوب می شود که روز به روز در جامعه در حال گسترش است.

آزار رساندن به کوک یا همان کودک آزاری عملی است که از طرف بزرگترها متوجه کودک می شود ویکی از عوامل مهم آن احساس مالکیت والدین بر فرزنداشنان می باشد که سبب می شود جهت تنبیه یا مانع شدن از کاری اشتباه توسط کودک به هررفتاری که میخواهند با کودک برخورد کنند.

طبق دیدگاه جامعه شناختی، پدر و مادرها چون کتک در کوتاه مدت جواب می دهد به آن روی می آورند اما در واقع کتک زدن در دراز مدت پیامدهای بسیار جدی دارد و نه تنها موجب بهبود رفتار کودک نمی‌شود، بلکه رنجش و میل به انتقام را در کودک تقویت می‌کند. بچه‌هایی که کتک می‌خورند، اصولاً آنهایی هستند که سایرین را کتک می‌زنند.

تعریف سازمان جهانی بهداشت از کودک آزاری

سازمان بهداشت جهانی در تعریف کودک آزاری آورده است: «آسیب یا تهدید سلامت جسم و روان یا سعادت و رفاه و بهزیستی کودک به دست والدین یا افراد دیگر که نسبت به او مسئول هستند. به عبارت دیگر هرگونه رفتار یا نارسایی از طرف والدین یا هر کسی که سرپرستی کودک را به عهده دارد که منجر به ‌مرگ کودک، صدمات و آسیب‌های روحی، آزارهای جنسی یا استثمار کودک شود، کودک آزاری تلقی می‌شود. اگرچه کودک آزاری می‌تواند در محیط خانه یا خارج از آن اتفاق افتد، اما اکثر مطالعات نشان می‌دهد حدود70 درصد کودک آزاری‌ها در محیط خانواده صورت می‌گیرد».

طبق یک تحقیق پایان‌نامه‌ای که در سال ۱۳۸۲ انجام شده است: عواملی چون: ناخواسته به دنیا آمدن فرزندان، تعداد زیاد فرزندان، بیسوادی والدین، اعتیاد والدین، تنبیه والدین در کودکیشان در ایجاد کودک آزاری مؤثر است. ۵۶ درصد کودکان آزار دیده دختران و ۴۴ درصد پسران هستند. ۴۴ درصد از موارد کودک آزاری توسط پدران و ۱۲ درصد توسط مادران صورت می‌گیرد.

فشارهای عمومی و محل، مواجه شدن با یک بچه عقب‌مانده یا بچه‌ای با اختلال رفتاری، خاطره شخصی از مورد آزار قرار گرفتن (ضربه روحی و آسیب دوران کودکی)، استفاده از الکل و داروهای روانگردان، اختلافات زناشوئی، بیکاری و مشکلات اقتصادی از عمده ترین دلایلی هستند که دست به دست هم می دهند تا یک کودک مورد آزار قرار بگیرد.

یکی از علت‌های قابل ملاحظه این است که افرادی در گذشته مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌اند زمانی که خودشان والدین یا مراقب می‌شوند، بیشتر از سایرین تمایل به تکرار این عمل دارند. به‌علاوه بسیاری از اشکال آزار و سوءاستفاده از نادانی، انزوا و بی‌توجهی والدین نشأت می‌گیرد. گاهی اوقات فرهنگ (اعتقادی) سنتی باعث آزار می‌شود.

علت میل به کودک آزاری چیست؟

در یک مطالعه، محققان به مدت سه سال زنانی را که در کودکی مورد بدرفتاری قرار گرفته‌ بودند پیگیری کردند و متوجه شدند که ۷۰ درصد آنها با کودکان خود بدرفتاری می‌کنند و یا به‌صورت ناکارآمد از کودکان خود مراقبت می‌کنند، در حالی‌که مادرانی که مورد بدرفتاری قرار نگرفته‌ بودند، با کودکان خود چنین رفتاری نداشتند.

علاوه بر این عواملی مانند ناآگاهی والدین از رفتار درست با فرزندان، بیکاری، اعتیاد و مشکلات خانوادگی از مهمترین عوامل بروز و شیوع گسترده این معضل اجتماعی در ایران عنوان شده‌اند.

کارشناسان حقوق کودک در ایران می‌گویند علت اصلی بروز کودک آزاری، غفلت و کم‌توجهی والدین و جامعه به کودک است. تحقیقاتی که در فاصله سال‌های ۹۰ تا ۹۲ انجام شده نشان دهدهنده این است که مرگ‌های ناشی از کودک آزاری جسمی ۸۷ درصد در بین کودکان زیر پنج سال و ۶۵ درصد در بین کودکان زیر یک سال بوده است.

بر اساس ماده ۱۹ پیمان نامه حقوق کودک، دولت‌های عضو ملزم می‌باشند تمام اقدامات قانونی، اجرایی، اجتماعی و آموزشی لازم را به عمل آورند تا از کودکان در برابر تمام اشکال خشونت جسمی، روانی، آزار یا سوء استفاده، بی‌توجهی یا سهل انگاری، بد رفتاری یا بهره کشی از جمله سوءاستفاده جنسی در حین مراقبت والدین یا والد، سرپرست یا سرپرستان قانونی یا هر شخص دیگری که مسئولیت مراقبت از کودک را به عهده دارد، حمایت کند.

کودک آزاری جسمی، بدرفتاری عاطفی آسیبی اساسی و قابل توجه است که کارکردهای روان‌شناختی، رفتار و رشد کودک را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد و بهره‌کشی اقتصادی که بیشتر آن را در جامعه خودمان تحت هنوان کودکان کار مشاهده می کنیم که مراقبان کودک جهت کسب درآمد با فشار اوردن به کودک و تحمیل انجام کارهای مختلف، از او بهره کشی مالی میکنند از جمله انواع کودک آزاری است.

کودک آزاری جنسی هم که اخیرا در جامعه ما زیاد سر و صدا به پا کرده است و هرروز یکی از مواردش نمایان می شود و جامعه جز تاسف خوردن و همدردی کار دیگری نمیکند در حالی که باید برای پیشگری از تکرار اینگونه موارد کارهایی اساسی شود.

امان الله قرایی مقدم، جامعه شناس و استاد دانشگاه خوارزمی در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان با اشاره به اینکه کودک آزاری جسمی ریشه ای تاریخی دارد و در گذشته زدن کودک عادی و حق والدین محسوب می شده است، گفت: کودک آزاری پدیده ای است که متعلق به همه دنیاست و در کشورهای غربی هم بیشتر از کشور ما مشاهده می شود.

وی کودک آزاری و هر پدیده اجتماعی را چندعلتی دانست و افزود: بی برنامگی مسئولان، محرومیت جنسی، فقر،اعتیاد،بی سوادی از جمله عوامل کودک آزاری محسوب میشود. البته کودک آزاری در گذشته هم وجود داشته اما در خفا بوده که امروز به مدد رسانه ها خبرهای آن به صورت فوری منتشر می شود.

این جامعه شناس با بیان اینکه آگاهی بخشی، آموزش، رفع محرومیت و بیکاری از جمله عواملی هستند که کودک آزاری جسمی را کاهش می دهند؛ اظهار کرد: به خاطر فروریختن ارزش ها و باورها دچار بیماری فرهنگی شده ایم و همه این عوامل منجر به افزایش کودک آزاری شده است.

قرایی مقدم با تاکید بر اینکه جامعه ما بیمار است گفت: اراده آزاد وجود ندارد و این شرایط اجتماعی است که انسان را مجبور به کاری می کند. تا وقتی که این عقیده وجود دارد که خود انسان این کار را انجام میدهد و نظام اجتماعی مقصر نیست این پدیده افزایش پیدا می کند.

در پایان گفتنی است که هرچند کودک آزاری جنسی این روزها سوژه رسانه های مختلف شده است و ذهنیت جامعه به آن حساس شده اما شاهد هیچگونه برخورد و حساسیتی با موضوع کودک آزاری جسمی و عاطفی در محیط خانواده و البته آموزش و پرورش و کودک آزاری اقتصادی که در مورد بچه های کار صدق می کند نیستیم.

به نظر می رسد رسانه های همگانی باید در زمینه آگاه کردن خانواده ها برای تربیت صحیح فرزند به دور از هرگونه آزار جسمی، برنامه هایی آموزشی را تدارک ببینند و البته اورژانس اجتماعی و بهزیستی هم با اطلاع دادن اینگونه موارد به دستگاه های قانونی کشور، زمینه ساز برخورد با کودک آزاران شوند.