در سال‌های اخیر آموزش‌وپرورش در کنار انواع مشکلات خود با سونامی بازنشستگی نیروی انسانی و مشکل کمبود معلم دست و پنجه نرم می‌کند و در برخی کلان شهرها تامین معلم مورد نیاز برای کلاس‌های درس به یکی از چالش‌های آموزش‌وپرورش در آستانه هر سال تحصیلی تبدیل می‌شود.
این کمبود از آنجا ریشه می‌گیرد که در طول دو دهه اخیر یعنی از سال 80 تا سال1399 حدود 640 هزار معلم در آموزش و پرورش بازنشسته خواهند شد که تا به امروز 320 هزار نفر بازنشسته شده‌اند و از سال 96 تا سال 1399، 320 هزار نفر دیگر بازنشسته خواهند شد.
در قبال این حجم از بازنشستگی، آموزش‌وپرورش در جذب و جایگزینی نیرو ناتوان بوده است و همین مسئله باعث شده است تا امروز کمبود معلم برخی مدارس کشور را تهدید کند.
اگرچه مسئولان آموزش‌وپرورش معتقدند برای تامین 320 هزار نیرویی که از امسال تا سال 99 بازنشسته خواهند شد، به فکر استخدام 300 هزار نیروی جدید با استفاده از روش‌های مناسب هستند و در این رابطه صحبت‌هایی با سازمان امور اداری و استخدامی برای افزایش ظرفیت استخدام آموزش‌وپرورش در حال انجام است، اما سوال اصلی این است، در وضعیت فعلی که برخی شهرها از جمله تهران و شهرستان‌های استان تهران با معضل کمبود معلم مواجه هستند و این کمبود در دوره ابتدایی با شدت بیشتری احساس می‌شود، روش‌های جبران کمبود معلم چه خواهد بود؟
در همین رابطه ابوالقاسم حدادی معاون نیروی انسانی اداره کل آموزش‌وپرورش شهر تهران به تسنیم می‌گوید: در شهر تهران حدود 20 درصد نیاز نیروهای مرد موظف هستند و در سایر موارد از طریق پرداخت حق التدریس یعنی استفاده از ساعت غیرموظف دبیران مرد کلاس‌ها را پوشش می‌دهیم. برای رفع کمبود آموزگار درسالهای اخیر از 4 روش اقدام به جذب نیرو کردیم. نخست استفاده از فارغ التحصیلان دانشگاه فرهنگیان، دوم به کارگیری نیروهای جدید الاستخدام که براساس ماده 28 اساسنامه دانشگاه فرهنگیان هرسال از طریق آزمون استخدامی جذب آموزش و پرورش می‌شوند، سوم از طریق انتقال معلمان از سایر استان‌ها به تهران و چهارم استفاده از دبیران مازادی که در دوره متوسطه بودند و براساس امتیاز بندی افراد مورد نیاز در متوسطه به کار گرفته شدند و نیروهای مازاد پس از گذراندن دوره آموزشی در مقطع ابتدایی مورد استفاده قرار گرفتند.
* ورود 2700 معلم به تهران
شهر تهران در سال تحصیلی جدید برای جبران کمبود معلم با ورود 2700 نیرو از سایر استان‌ها به پایتخت موافقت کرده و در همین رابطه با انتقال معلمان زن به شرط آموزگاری موافقت شده است چرا که ترکیب نیروی انسانی در تهران متوازن نیست و 71 درصد نیروها زن و 29 درصد مرد هستند.
امسال همچنین 4 هزار نفر از آموزش‌وپرورش شهر تهران بازنشسته می‌شوند که به منظور جبران بخشی از کسری نیرو، بازنشستگان برای ادامه همکاری دعوت شده‌اند و به اذعان محسن بهارلو معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی آموزش‌وپرورش شهر تهران، در سال تحصیلی جدید 1300 نفر از افراد در آستانه بازنشستگی به خدمت خود ادامه می‌دهند.
اگر چه بیشترین کمبود معلم شهر تهران به دوره ابتدایی اختصاص دارد اما در دوره متوسطه نیز کمبودهایی وجود دارد به ویژه در بخش دبیران مرد و هنرآموزان. حدادی معاون نیروی انسانی آموزش‌وپرورش تهران- روش‌های جبران این کمبودها را اینگونه توضیح میدهد: برای جبران این کسری حدود 107 هزار ساعت حق التدریس در هفته نیاز است و این مجوز را از وزارتخانه برای پرداخت حق التدریس دریافت کرده‌ایم. سال گذشته 96 هزار ساعت حق التدریس پرداخت کردیم و امسال مقداری به آن اضافه شده است.
حکایت کمبود معلم علاوه بر پایتخت، در شهرستان‌های تهران نیز جریان دارد و با توجه به اینکه در نقل و انتقال نیروی انسانی اغلب افراد، شهر تهران را انتخاب کرده‌اند شهرستان‌های تهران تنها توانسته میزبان 270 معلم جدید از سایر استان‌ها باشد.
آنگونه که حسین سنجری معاون نیروی انسانی آموزش‌وپرورش شهرستان‌های تهران به تسنیم می‌گوید: برای جبران کمبود معلم، نیروهایی را که به عنوان مراقب سلامت مشغول به کار هستند و رشته آنها غیرمرتبط بوده اما در این بخش به کار گرفته شدند را به کلاس‌های درس بازخواهیم گرداند همچنین در مدارس نمونه دولتی و مدارس خاص میانگین دانش آموزان را که 22 تا 25 نفر بود به 28 نفر افزایش می‌دهیم.شهرستان‌های استان تهران بالاترین تراکم کشور را در بخش دانش آموزی دارد و هم اکنون میانگین تراکم دانش آموز درکلاس‌های درس در دوره ابتدایی 33.26، متوسطه اول 32.36 و متوسطه دوم 27.57 است.
استفاده از مربیان پیش دبستانی برای خالی نماندن کلاس‌های درس در دوره ابتدایی از روش‌هایی است که شهرستان‌های تهران به آن توسل جسته است و براین اساس مربیان پیش دبستانی که رشته آنها غیرمرتبط است به عنوان مثال علوم اجتماعی یا ادبیات خوانده‌اند در دوره ابتدایی به کار گرفته خواهند شد.
در بحران کمبود نیروی انسانی، مدیران و معاونان مدارس نیز باید بخشی از این کسری را به جور بکشند تا کلاس‌های درس خالی نمانند و براین اساس تدریس 6 ساعته مدیران و معاونان در استان‌های مختلف با توجه به وضعیت کسری نیروی انسانی یکی از روش‌های تجویز شده است. شهرستان‌های استان تهران نیز 28 هزار ساعت در هفته تدریس توسط مدیران و معاونان را در نظر گرفته است که در جلسات برگزار شده تدریس مدیران حذف و قرار است معاونان به مدت 4 ساعت در هفته تدریس داشته باشند.
با توجه به وضعیت بحرانی کمبود نیروی انسانی، مسئولان آموزش‌وپرورش از سازماندهی نیروی انسانی و تلاش برای تامین کسری نیرو از طریق پرداخت حق‌التدریس، ورود 20 هزار نیروی جدید از دانشگاه فرهنگیان و استخدام‌ها و سایر روش‌ها خبر می‌دهند تا کلاس‌های درس برای اول مهر بدون معلم نمانند اما باید توجه داشت در سال‌های پیش‌رو، 320 هزار نفر در آموزش و پرورش بازنشسته خواهند شد که به 300 هزار معلم جدید نیاز است؛ برای حل این معضل به تدابیر جدی نیاز است و در این رابطه سایر دستگاه‌های متولی و دخیل باید همراهی لازم را داشته باشند تا آموزش‌وپرورش در سال‌های آینده در کنار مشکلات متعدد با بحران نیرو مواجه نشود.
