مهندسان ایرانی، در ساخت قاب‌های فریم گنبد از تکنولوژی پیشرفته‌ای به نام «واترجت» استفاده می‌کنند که مزیت مهم آن، برش مواد مختلف بدون تغییر خواص ذاتی و آسیب زدن به مواد است چرا که در این روش، مواد تحت عملیات حرارتی قرار نمی‌گیرد.
آغاز پروژه
چند سالی است که در گوشه‌ای از خاک کرمان، خاک و آهن و عشق، در هم آمیخته و کاری از جنس ارادت و اخلاص نقش می‌زنند.
سال 1391 بود که به دنبال عقد تفاهم نامه‌ای بین حجت الاسلام والمسلمین حاج شیخ عبدالمهدی کربلایی تولیت حرم مطهر حضرت امام حسین (ع) و حسن پلارک رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات، تمام مراحل پروژه‌های ترفیع گنبد مطهر و کاهش حجم و مقاوم سازی ستون‌های اطراف ضریح مطهر حضرت اباعبدالله الحسین (ع) اعم از مطالعه، طراحی و اجرا به ستاد بازسازی عتبات عالیات واگذار شد.
در آخرین روز بهار سال 1391 انجام پروژه‌های مذکور با اختیارات کامل به صورت صفر تا صد حتی تامین منابع مالی از محل نذورات مردمی به ستاد بازسازی عتبات عالیات استان کرمان تفویض شد و علی مهاجری رئیس ستاد استان کرمان به عنوان مجری پروژه منصوب شد.
پس از مطالعات و بررسیهای جامع و دقیق و استفاده از ایده‌ها، طرح‌ها و نظرات مشاورین مختلف از میان پیشنهادات مطروحه، پیشنهاد گروه مشاورین پروژه که اساتید مطرحی از دانشگاه‌های کشور هستند، مطلوب ارزیابی و کار شروع شد.
در پی این اقدام کارگروه فنی و مهندسی ستاد کرمان گزینه‌های استفاده از مواد گوناگون برای ساخت سازه برای گنبد را مورد بررسی قرار داد و پس از ارزیابی پیشنهادات مختلف، طرح سازه گنبد با فولاد و بتن مورد تایید قرار گرفت.
پس از طراحی سازه، فریم فولادی گنبد در اواخر سال 1393 در شرکت OTEC تهران ساخته و یک بار در آن مکان مونتاژ شد و به منظور افزایش دوام و جلوگیری از زنگ خوردگی و پوسیدگی، فریم فولادی در اراک گالوانیزه شد.
سپس همه قطعات فریم مذکور به کرمان منتقل و در محل ستاد بازسازی عتبات عالیات مونتاژ شد پس از مدتی مجددا باز و سپس برای بار دوم برای کنترل خطاهای احتمالی و دقت بیشتر مونتاژ و نصب شد.
ساخت قاب فولادی برای بتن ریزی
از نیمه دوم سال 1395 برای ساخت قاب‌های فولادی بتنی روی گنبد در محل این ستاد، کارگاهی از ارادت به آستان سیدالشهدا علیه السلام برپا شده که هم‌زمان با ساخت قاب‌های فولادی، کارگاهی در شهرک صنعتی کرمان به منظور ترکیب آهن، فولاد، سیمان و بتن راه‌اندازی شد.
در این کارگاه معجونی از سیمان و بتن و فولاد روی قالب‌های مخصوص ریخته شده و زمانی که در کارگاه بتن از لحاظ مقاومت به حد نصاب استاندارد رسیدند، در نهایت با پیچ و مهرهٔ عشق روی گنبد مطهر به هم متصل خواهد شد.
برش ورق‌های قاب‌های فریم گنبد که پس از بررسیهای لازم و کنترل کیفیت تهیه شده به خاطر بروز کمترین خطا با روش واترجت انجام می‌شود.
مزیت مهم واترجت قابلیت آن برای برش مواد مختلف بدون تغییر خواص ذاتی و آسیب زدن به آن است. چون در این روش مواد تحت عملیات حرارتی قرار نمی‌گیرند.
قرار است خشت‌های طلای گنبد جدید بر روی این قاب‌ها نصب شود. خشت‌هایی که به صورت پازل با شماره گذاری در کنار هم قرار می‌گیرند و هر یک نشانه‌ای از عشق و ارادت ایرانیان به‌ویژه مردم کرمان به ساحت مقدس اباعبدالله الحسین علیه السلام است. خشت‌هایی که توسط مردم خریداری و هزینهٔ آن پرداخت شده و با بهترین کیفیت ساخته و بر قاب‌های بتنی - فولادی نصب می‌شود.
تاریخچه گنبد مطهر سیدالشهدا (ع)
بنا به روایت اسناد تاریخی و شواهد موجود گنبدی که اکنون برفراز قبر مطهر حضرت سیدالشهدا (ع) قرار دارد و ستون‌های اطراف ضریح مطهر که گنبد برروی آن‌ها واقع شده است در دوران حکومت جلایران و در قرن هشتم هجری بنا شده است و بیش از 700 سال قدمت دارد که البته بار‌ها و بار‌ها در طول تاریخ توسط شیعیان و ارادتمندان خاندان عصمت و طهارت مورد بازسازی، تعمیر و تزئین قرار گرفته است.
لازم به ذکر است قدمت ستون‌های روضه منوره امام حسین (ع) مربوط به دوران حکومت آل بویه (قرن چهارم هجری قمری) می‌باشد.
اما با توجه به رشد جمعیت شیعیان و افزایش زائران حرم مطهر حسینی، این بنای کهن دیگر پاسخگوی خیل مشتاقان زیارت قبر مطهر حضرت امام حسین (ع) نبود.
از سوی دیگر گنبد مطهر که روزگاری مرتفع‌ترین بنای شهر کربلا بوده و از 2 فرسنگی کربلا و محلی به نام تپه سلام (جایی که زائران هنگام ورود به کربلا با دیدن گنبد مطهر سیدالشهدا (ع) به آن حضرت سلام می‌دادند) رویت می‌شد.
اما هم اکنون به دلیل ساخت و سازهای اطراف حرم مطهر و احداث بناهای مدرن، دورنمای خود را از دست داده و حتی برای زائرانی که در بین الحرمین حرکت می‌کنند به خوبی قابل دیدن نیست.
همچنین بیش از یک و نیم قرن (سال 1273 شمسی) از آخرین بازسازی گنبد مطهر می‌گذرد که آسیب‌های ناشی از عوامل طبیعی و گلوله باران و به توپ بستن حرم مطهر توسط حکومت دیکتاتوری صدام در سال 1991 میلادی (1370 شمسی)، بازسازی، تعمیر و ترفیع آن را اجتناب ناپذیر می‌کرد.
لذا به همین دلایل پروژه ساخت و ترفیع گنبد مطهر بعد از سقوط دیکتاتور عراق و فراهم شدن زمینه بازسازی عتبات عالیات در دستور کار تولیت حرم مطهر قرار گرفت.
از دیگر نکات قابل تأمل در این پروژه حفظ آثار معماری و گنبد قدیمی بدون هرگونه تغییری بود و گنبد جدید می‌بایست به گونه‌ای طراحی شود که بر روی گنبد قدیمی قرار گیرد.
مقاوم سازی بنای تاریخی حرم با بتن مسلح
انجام این امر موجب افزایش فشار ناشی از وزن گنبد جدید به ستون‌های قدیمی اطراف ضریح مطهر می‌شد که قاعدتاً آن‌ها تحمل این فشار را نداشتند.
استحکام بخشی ستون‌های قدیمی و در صورت امکان کاهش حجم آن‌ها به منظور افزایش فضای اطراف ضریح مطهر و تسهیل زیارت زائرین از ضروریات انجام پروژه ساخت و ترفیع گنبد بود که به دلیل حساسیت کاهش حجم و استحکام بخشی ستون‌های روضه منوره به صورت پروژه‌ای جداگانه تعریف شد.
ستاد بازسازی عتبات عالیات جمهوری اسلامی ایران از همان ابتدا تمام همت خود را برای بدست آوردن افتخار انجام این 2 پروژه به کار بست و از ستادهای استانی خواست که طرح‌های پیشنهادی خود را ارائه کنند که از میان طرح‌های ارائه شده طرح پیشنهادی ستاد بازسازی عتبات عالیات استان کرمان مورد پذیرش واقع شد و سپس به تصویب تولیت محترم حرم مطهر حضرت سیدالشهداء (ع) رسید.
حضور چهره‌های برجسته علمی
پس از مطالعات و بررسیهای جامع و دقیق و استفاده از طرح‌ها و نظرات مشاورین مختلف از میان طرح‌های پیشنهادی طرح پیشنهادی ارسلان قهرمانی (ملقب به پدر خاک ایران، چهره ماندگار ایران اسلامی، مشاور پروژه برج میلاد تهران و استاد برجسته مهندسی کشور)، محمدرضا بنان (استاد دانشگاه و مهندس مشاور پروژه‌های بزرگ در خارج از کشور) و محمودرضا بنان (استاد دانشگاه و مهندس مشاور پروژه‌های بزرگ در خارج از کشور) مطلوب ارزیابی شد.
در پی این اقدام کار گروه فنی و مهندسی ستاد کرمان گزینه‌های استفاده از متریال گوناگون برای ساخت سازه کامپوزیت، آلومینیوم، استنلس استیل را مورد بررسی قرار داد که هر کدام از آن‌ها دارای محاسن و معایبی بودند لذا برای گنبدی که قرار است حداقل 4 قرن استوار باقی بماند مناسب ارزیابی نشدند.
سبک بودن – انعطاف پذیری از محاسن کامپوزیت بود اما نوین بودن این سازه و عدم شناخت رفتار آن در مقابل عوامل طبیعی پس از گذشت یک قرن – نداشتن آئین نامه و استانداردهای مدون از عمد‌هترین معایب کامپوزیت به حساب می‌آید که باعث شد مشاورین پروژه و کارگروه فنی و مهندسی ستاد کرمان نظر مساعدی راجع به آن نداشته باشند.
آلومینیوم دیگر پیشنهاد سازه گنبد بود
سبک وزنی، داشتن آیین نامه مدون و کاربری فراوان آن در صنعت هوا و فضا از محاسن آن محسوب می‌شد. سابقه زمانی استفاده از آنکه به کمتر از یک قرن می‌رسد – عدم شناخت رفتار قطعات جوشکاری شده آن در مقابل عوامل طبیعی در طول قرون از جمله معایب این سازه به شمار می‌آمد و به همین خاطر مشاورین پروژه و کارگروه فنی و مهندسی ستاد کرمان استفاده از آن را برای سازه گنبد مناسب ارزیابی نکردند.
استنلس استیل، از دیگر پیشنهادات برای ساخت سازه گنبد بود که وزن زیاد، گران قیمتی، مکش باد و ایجاد صداهای ناهنجار در فضای زیر گنبد از جمله معایب و دلایل رد این پیشنهاد بود. (آن‌ها جزو عیوب ذاتی stsf محسوب نمی‌شوند بلکه در فرایندهای ساخت در تولید نسبت به خود را نشان می‌دهند)
در نهایت طرحی توسط دکتر بنان مشاور پروژه ارائه شد که پس از بررسیهای فراوان مورد تایید قرار گرفت در این طرح سازه گنبد فولاد و بتن پیش بینی شده بود. مراحل ساخت گنبد جدید حرم مطهر سیدالشهدا (ع) که بیش از 7متر از گنبد کنونی بلند‌تر خواهد بود، با پشتیبانی مالی خیرین از سراسر کشور و با همت متخصصان ستاد بازسازی عتبات کرمان در حال اجراست.
