در گذشته گلایه از پادرد و زانودرد را از مادربزرگ‌های‌مان می‌شنیدیم اما امروزه این گله‌مندی به اقشار جوان‌تر حتی دختران جوان نیز رسیده است. مسعود رفیعایی، عضو هیأت علمی گروه ارتوپدی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان معتقد است که بیماری نرمی کشکک زانو یا "کندرومالاسی" بیماری شایع در دختران جوان است.
زانو بزرگترین مفصل بدن است. این مفصل از کنار هم قرار گرفتن سه استخوان تشکیل شده است؛ قسمت پایینی استخوان ران، قسمت بالایی استخوان ساق و استخوان کشکک. قسمت انتهای پایینی استخوان ران روی ساق حرکات لولایی دارد و کشکک در فرورفتگی شیارمانند پهنی که در جلوی انتهای پایینی استخوان ران قرار دارد، می‌تواند به طرف بالا و پایین حرکت کند. سطح پشتی کشکک و سطح جلویی انتهای پایینی استخوان ران، پوشیده از غضروف هستند و این پوشش غضروفی اجازه می‌دهد تا کشکک بتواند به راحتی روی این شیار به بالا و پایین حرکت کند.
شایع‌ترین علت زانودرد
نرمی کشکک شایع‌ترین علت درد مزمن زانو است. این بیماری درواقع نوعی نرم شدن غضروف کشکک است و علت این نرم شدن در اکثر اوقات، حرکت نامتعادل کشکک روی مفصل زانو، رفتار نامناسب با زانو در حین فعالیت‌های بدنی یا ورزشی، ضربه یا ضعف عضلات ران است. در این بیماری، غضروف پشت کشکک زانو نرم می‌شود و آسیب می‌بیند. این بیماری منجر به درد جلوی زانو، ورم و صدای سایش در حین حرکت دادن زانو می‌شود. عارضه نرمی کشکک زانو عموماً در بین نوجوانان و جوانان اتفاق می افتد و در بین زنان بیشتر شایع است. بیماری نرمی کشکک زانو عموماً با سندروم زانوی دونده اشتباه گرفته می‌شود. برای درمان نرمی غضروف کشکک زانو می‌توان از فیزیوتراپی و حرکات و تمرینات ورزش زانو درد استفاده کرد.
علایم نرمی کشکک زانو
- درد در قسمت جلوی زانو: این درد خفیف و مستمر است. درد جلوی زانو بیماری خاصی نیست اما می‌تواند باعث ایجاد درد و ناراحتی در اطراف زانو شود. علایم درد جلوی زانو می‌تواند از بیماری‌های دیگری نشأت گرفته باشد که لزوماً هم مربوط به زانو نیستند.
- احساس درد در حین رفت و آمد در پله‌ها: این درد در حین پایین رفتن از پله‌ها نسبت به بالارفتن از پله‌ها شدیدتر است.
- احساس درد پس از استراحت طولانی: وقتی برای اولین‌بار از رختخواب بلند می‌شوید یا وقتی برای مدتی طولانی نشسته باشید.
- احساس سایش: احساس ساییدگی کشکک زانو در حین حرکت دادن زانو.
- ورم خفیف: معمولاً دور استخوان کشکک زانو ورمی خفیف مشاهده می‌شود.
- التهاب: با فشار وارد شدن بر کاسه زانو التهابی مشاهده می‌شود.
چرا به نرمی کشکک زانو دچار می‌شویم؟
نرمی غضروف کشکک زانو زمانی اتفاق می‌افتد که کاسه زانو به جای این‌که روی استخوان‌ها بلغزد، مجاور استخوان‌ها ساییده می‌شود. این مسأله باعث ایجاد پارگی‌های کوچک در غضروف می‌شود که ملتهب شده و درد ایجاد می‌کنند. این وضعیت دلایل مختلفی دارد.
- عدم تعادل عضلانی: ترکیبی از سفتی عضلانی در عضلات چهار سر و ساختارهای دیگر مثل رتیناکولوم در خارج از زانو و ضعف عضلانی در داخل زانو می‌تواند وضعیت کاسه زانو در شیار کشکک را تحت‌تأثیر قرار دهد. کاسه زانو به جای این‌که به راحتی در مرکز شیار به بالا و پایین بلغزذ، به کناره کشیده می‌شود و باعث ساییدگی کشکک زانو، نرمی غضروف زانو و در نهایت آسیب‌دیدگی غضروف کشکک زانو و بیماری نرمی غضروف زانو می‌شود. خوشبختانه با انجام حرکات ورزشی مناسب می‌توان اقدام به درمان نرمی غضروف زانو کرد.
- انطباق ضعیف کاسه زانو: وقتی کشکک در جای مناسبی قرار نداشته باشد و خیلی بالا یا خیلی پایین باشد. بعضی از افراد با این مشکل به دنیا آمده‌اند، اما تا زمان نوجوانی علایم آن مشخص نمی‌شود.
- استفاده بیش از حد از زانو: هر کاری که باعث وارد شدن فشار زیاد به زانو می‌شود (مانند دویدن، پریدن، پیچ خوردن زانو) می‌تواند احتمال ابتلا به نرمی کشکک زانو یا کندرومالاسی را افزایش دهد.
- صافی کف پا: این مشکل باعث تغییر در نحوه توزیع نیروها در زانو می‌شود و غضروف را بیشتر در معرض آسیب‌دیدگی و نرمی غضروف کشکک زانو قرار می‌دهد.
دلایل بالا، علل عمومی ابتلا به نرمی کشکک زانو است اما دسته‌ای از دلایل می‌تواند تأثیر ویژه‌ای روی گروه‌های مختلف بگذارد. در مورد دختران جوان می‌توان گفت علل ابتلای آن‌ها به این بیماری، ممکن است حرکات بسیار شدید ورزشی، بد قرار گرفتن زانو، چهار زانو نشستن، دو زانو نشستن و جهش‌های ناگهانی باشد که به استخوان کشکک و دیوارهای غضروف فشار می‌آورد؛ در نتیجه ضرباتی که به مفصل وارد می‌شود، موجب التهاب مفصل و آسیب غضروف می‌شود.
افراد مستعد با هر فشار اضافه‌ای مبتلا می‌شوند
همچنین پیاده‌روی زیاد و تحمیل فشار بیش ازحد به زانو، به استخوان کشکک فشار وارد می‌کند. البته تمامی افرادی که زیاد پیاده‌روی می‌کنند، به این بیماری مبتلا نمی‌شوند و در صورتی‌که فردی مستعد ابتلا به این بیماری باشد، هر فشار بیش از حدی که به زانو وارد شود، باعث نرمی کشکک خواهد شد.
چه کنیم تا به نرمی کشکک زانو مبتلا نشویم؟
به‌منظور کاهش احتمال ابتلا به نرمی غضروف کشکک زانو یا کندرومالاسی، نکات زیر را مدنظر قرار دهید:
- وزن مناسبی داشته باشد تا فشار کمتری بر زانوهای شما وارد شود.
- قبل از ورزش کردن یا انجام فعالیت فیزیکی به خوبی بدن خود را گرم کنید.
- با انجام حرکات ورزشی مخصوص تقویت عضلات چهار سر ران، عضله ساق پا و عضلات همسترینگ استحکام بدن خود را افزایش دهید.
- برای ورزش کردن از کفش مناسب استفاده کنید. برای کمک به اصلاح عدم‌انطباق کشکک زانو به ارتز و پد زانو نیاز پیدا خواهید کرد.
- به آهستگی فعالیت‌های خود را افزایش دهید تا از وارد شدن فشار بر زانو جلوگیری کنید.
- برای هر ورزش از شیوه و تکنیک مناسب استفاده کنید.
- علاوه بر موارد بالا می توان با جلوگیری از علت های بوجود آمدن کندرومالاسی مانند جابه‌جایی کشکک زانو، دررفتگی زانو، لقی و شکستگی کشکک زانو و ... از بیماری نرمی کشکک زانو پیشگیری کرد.
درمان نرمی کشکک زانو معمولاً با روش‌های بدون جراحی مانند ورزش، فیزیوتراپی، زانوبند طبی و درمان گیاهی و طب سنتی (به منظور کاهش درد) انجام می‌شود و تنها برای تعداد محدودی از بیماران که به روش‌های درمان بدون جراحی پاسخ نداده‌اند، جراحی تجویز می‌شود. در صورت بروز علایم نرمی غضروف زانو بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا بهترین درمان نرمی غضروف کشکک زانو را تجویز کند.
