پنجشنبه شب گذشته - ۲۴ خرداد - مجلس سنای آمریکا طرح تحریم‌های ضدایرانی جدید را با ۹۸ رای موافق و ۲ رای مخالف تصویب کرد. این طرح که به بهانه واهی «مقابله با اقدامات ثبات زدای ایران» در
سنا به تصویب رسید سه محور دارد:
۱. تحریم‌های موشک بالستیک: براساس این طرح، افراد مرتبط با برنامه موشک بالستیک
ایران و کسانی که با آن‌ها معامله دارند هدف قرار داده خواهد شد.
۲. تحریم‌های جدید تروریسم: برای اولین بار، آمریکا تحریم‌هایی علیه
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران به اتهام حمایت از
تروریسم اعمال می‌کند.
۳. اجرای تحریم تسلیحاتی: اگر این طرح
قانون شود، کلیه افرادی که در فروش، تامین قطعه، تعمیر و انتقال تانک، خودروی زرهی، تسلیحات با کالیبر بالا، هواپیماهای جنگی، بالگردهای تهاجمی، کشتی، موشک و سامانه‌های موشکی به ایران، نقش‌آفرین باشند، توسط رییس‌جمهور مورد تحریم قرار می‌گیرند و دارایی آن‌ها متوقف می‌شود.
همزمان با خیز سنای آمریکا برای تصویب این طرح ضد ایرانی توسط سنا، مسئولان کشور نیز واکنش هایی به تصویب این طرح نشان دادند و آن را محکوم کردند.
مکانیزم‌های پیش‌بینی‌شده
محمدباقر نوبخت در نشست خبری روز سه شنبه (۲۳ خرداد) در پاسخ به سوالی درباره واکنش ایران به تصویب تحریمزهای جدید توسط آمریکا گفته بود: «هیئت عالی، نتایج بررسی خود را پیرامون فرایند اجرای برجام و اقدامات طرف مقابل اعلام می‌کند و چنانچه جمع‌بندی هیئت مزبور این باشد که تخلف و نقضی توسط آمریکا یا سایر کشور‌ها در برجام به‌وجود آمده از مکانیزم‌های پیش‌بینی شده در خود برجام استفاده می‌شود و طبق یک روال مشخص طرف ناقض تحت تعقیب قرار می‌گیرد».
بهرام قاسمی ۲۴ ساعت قبل از نوبخت در نشست خبری روز دوشنبه (۲۲ خرداد) با اصحاب رسانه، اظهارات مشابهی را به زبان آورد و علاوه بر آن از احتمال تشکیل کمیسیون مشترک برجام در تیرماه میان نمایندگان ایران و ۱ + ۵ خبر داد؛ کمیسیونی که به نوعی مرجع داوری پیرامون نقض عهدهای طرفین برجام محسوب می‌شود و مکانیزم خاصی برای تنبیه طرف ناقض در آن پیش بینی شده است.
علی لاریجانی ۱۹ خرداد در مراسم وداع با شهدای حادثه تروریستی
حرم مطهر امام خمینی (ره) و مجلس در این رابطه گفت: «مصوبه سنای آمریکا در حمایت از تروریست‌ها و افزایش تحریم‌ها عملی بسیار قبیح بود و در حالی که ما در مجلس با تروریست‌ها درگیر بودیم سنای آمریکا قوانین حمایت از تروریست‌ها را تصویب می‌کردند و این نشان‌دهنده این است که از کمترین سطح عاطفه انسانی برخوردارند. ما پاسخ روشنی به اقدامات سنا خواهیم داد»؛ لاریجانی همچنین از
کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس خواست تا در اسرع وقت طرح مقابله را تهیه و به مجلس ارائه کند.
سیدحسین نقوی‌حسینی روز سه‌شنبه (۲۳ خرداد) با اشاره به رفتار خصمانه
واشنگتن در اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران به خبرنگار میزان گفت: در ماموریت جدید مجلس بناست که برای مقابله با طرح تحریمی آمریکا که به دلیل طرح مادر بودن می‌تواند زیر مجموعه هم داشته باشد، ما نیز طرح مادری طراحی می کنیم که بتواند در آینده اقدامات جدید قانونی داشته باشد.
مخالف اصل حسن نیت
عباس عراقچی که رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام نیز است ۲۱ خرداد در رابطه با اعمال تحریم‌های مادر، اظهار کرد: نفس مصوبه اخیر سنای آمریکا مخالف اصل حسن نیت و اجرای موفقیت آمیز برجام است و ما همه موارد را به هیئت نظارت بر اجرای برجام گزارش می‌دهیم.
عراقچی درباره طرح تصویب تحریم سنا علیه ایران و اینکه چنین حرکتی از سوی آمریکایی‌ها نقض برجام است یا خیر، این مطلب را بیان کرد و افزود: اگر مصوبه کنگره نهایی شود از نظر ما در همین راستا ارزیابی خواهد شد.
وی اضافه کرد: براساس بندهای ۲۶ و ۲۹ برجام، آمریکایی‌ها متعهدند که برجام را با حسن نیت و در فضای سازنده اجرا کنند و از هر اقدامی که اجرای موفقیت آمیز برجام را تحت الشعاع قرار دهد، خودداری کنند.
معاون
وزیر امور خارجه در همان مطالبی که در روز ۲۱ خرداد بیان کرد، افزود: به اعتقاد ما حرکت‌هایی که در طول یک سال‌ونیم گذشته چه توسط دولت قبلی آمریکا و چه توسط
دولت جدید آن صورت می‌گیرد، در موارد بسیاری بر خلاف تعهدات آمریکا در این سه اصل است.
خلاف روح و جسم برجام
علی اکبر ولایتی نیز در این زمینه گفت: اقدام سنای آمریکا در وضع مجدد تحریم‌ها علیه کشورمان مسلما بر خلاف روح و جسم برجام است و قطعا هیئت نظارت بر برجام نیز این مسئله را بررسی و پاسخ مناسبی به اعمال تحریم‌های آمریکا خواهد داد.
همانگونه که از اظهارات مسئولان بلندپایه
دولت و مجلس مشخص است، تصویب طرح تحریم‌های جدید ضد ایران توسط سنای آمریکا، نقض صریح روح و متن برجام است؛ هر یک از این مسئولان در صحبت های خود، به شکلی مسئولیت رسیدگی به این نقض عهد را بر عهده هیئت نظارت بر اجرای برجام گذاشتند.
نقض بند ۲
در بند ۲ شروط ۹ گانه مقام معظم رهبری درباره اجرای برجام آمده است: «در سراسر دوره‌ی ۸ ساله وضع هرگونه تحریم در هر سطح و به هر بهانه‌ای (از جمله بهانه‌های تکراری و خودساخته‌ی تروریسم و حقوق بشر) توسط هر یک از کشورهای طرف مذاکرات، نقض برجام محسوب خواهد شد و دولت موظف است طبق بند ۳ مصوبه‌ی مجلس اقدام‌های لازم را انجام دهد و فعالیت‌های برجام را متوقف کند».
ماده 3 قانون اقدام متناسب و متقابل
دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام نیز می گوید:«دولت موظف است هرگونه عدم پایبندی طرف مقابل در زمینه لغو مؤثر تحریم ها یا بازگرداندن تحریم های لغو شده و یا وضع تحریم تحت هر عنوان دیگر را به دقت رصد کند و اقدامات متقابل در جهت احقاق حقوق
ملت ایران انجام دهد و همکاری داوطلبانه را متوقف نماید و توسعه سریع
برنامه هسته ای صلح آمیز
جمهوری اسلامی ایران را سامان دهد به طوری که ظرف مدت دو سال ظرفیت غنی سازی کشور به یکصد و نود هزار سو افزایش یابد. شورای عالی امنیت ملی مرجع رسیدگی به این موضوع می باشد. دولت باید ظرف مدت چهار ماه برنامه خود را برای این منظور جهت تصویب به
شورای عالی امنیت ملی ارائه نماید.
۳ دلیل دیگر
سید حسین نقوی حسینی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار گروه سیاسی خبرکزاری میزان، سه دلیل ناقض برجام بودن طرح مصوب اخیر سنا را بیان می‌کند و می‌گوید: «اولا این طرح با روح برجام در تعارض است، زیرا قرار بود بعد از توافق برجام، گفتمان بین ایران و ۱ + ۵ گفتمان مسالمت آمیز و به دور از تحریم و تهدید و فشار باشد؛ ثانیا این طرح نقض متن برجام است چراکه در تضاد صددرصد با بندهای ۲۶، ۲۷، ۲۸ و ۲۹ برجام قرار دارد؛ ثالثا این طرح مخالف بند ۲ شروط ۹ گانه رهبری و بند ۳ مصوب مجلس شورای اسلامی درباره اجرای برجام است چراکه قرار بود طرف مقابل بعد از برجام حق نداشته باشد هیچ گونه تحریمی تحت هر بهانه‌ای از جمله بهانه‌های حقوق بشری و موشکی علیه جمهوری اسلامی ایران تصویب کند».
هیئت نظارت بر اجرای برجام
هیئت نظارت بر اجرای برجام پیرو نامه ۹ ماده‌ای رهبر معظم انقلاب به رئیس جمهور درباره الزامات اجرای برجام - ۲۹ مهر ۱۳۹۴ - تشکیل شد. در آخرین بند این نامه آمده بود: «وجود پیچیدگی‌ها و ابهام‌ها در متن برجام و نیز گمان نقض عهد و تخلفات و فریب‌کاری در طرف مقابل به ویژه آمریکا، ایجاب می‌کند که یک هیات قوی، آگاه و هوشمند، برای رصد پیشرفت کار‌ها و انجام تعهدات طرف مقابل و تحقق آن‌چه در بالا (هشت بند دیگر از نامه رهبری) بدان تصریح شده است، تشکیل شود. ترکیب و وظایف این هیات باید در شورای عالی امنیت ملی تعیین و تصویب شود». این هیئت به گفته علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی، به فاصله دو ماه از انتشار نامه رهبری درباره اجرای برجام تشکیل شد و تا کنون چند جلسه را نیز برگزار کرده است.
کلام آخر
حال با استناد به بند 2 نامه 9 ماده‌ای
رهبر معظم انقلاب و ماده 3 قانون 9 ماده‌ای مجلس
شورای اسلامی و همچنین اظهارات مسئولان از جمله سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و
سیاست خارجی مجلس، مصوبه اخیر سنای آمریکا، ناقض «جسم و روح» برجام است. بنابراین باید منتظر ماند و دید که آیا هیئت عالی نظارت بر اجرای برجام، اجرای برنامه جامع اقدام مشترک(برجام) را متوقف می‌کند یا راهکار دیگری ارائه خواهد کرد؟
