ماه رمضان در کنار دیگر ماه های قمری، با توجه به ارج و قرب الهی بیشتری جزو پر سفارش ترین ماه هایی است که مورد توجه پیامبران الهی،ائمه معصوم و خداوند قرار گرفته است.
دعای چهل و چهارم صحیفه سجادیه، به هنگام ورود به ماه رمضان در ۱۹ فراز تنظیم شده است.
آموزه های دعای چهل و چهارم صیحفه سجادیه
* شکر خدای را که ما را اهل حمد و ستایش قرار داد.
* خداوند به شکرگزاران، پاداش نیکوکاران دهد.
* ستایش خدا را که ما را به دین خودش درآورد.
* ماه رمضان ماه روزه، ماه اسلام، ماه پاکیزگی از آلودگی‌ها، ماه رها‌شدن از گناهان، ماه شب‌زنده‌داری و ماه نزول قرآن است.
* خدا برای بزرگداشت حرمت ماه رمضان، آن چیزی که در ماه‌های دیگر حلال بود، حرام کرد.
* شب قدر، که یکی از شب‌های ماه رمضان است، برتر از شب‌های هزار ماه است.
* از خدا بخواهیم ما را در دیگر ماه‌ها نیز روزه‌دار، شب‌زنده‌دار، فروتن در برابر خدا، ر‌ها از شر شیطان و... قرار دهد.
وَ کَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ إِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَمَضَانَ:
و از دعای آن حضرت (ع) به وقت فرا رسیدن ماه رمضان:
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدَانَا لِحَمْدِهِ، وَ جَعَلَنَا مِنْ أَهْلِهِ لِنَکُونَ لِإِحْسَانِهِ مِنَ الشَّاکِرِینَ، وَ لِیَجْزِیَنَا عَلَى ذَلِکَ جَزَاءَ الْمُحْسِنِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی حَبَانَا بِدِینِهِ، وَ اخْتَصَّنَا بِمِلَّتِهِ، وَ سَبَّلَنَا فِی سُبُلِ إِحْسَانِهِ لِنَسْلُکَهَا بِمَنِّهِ إِلَى رِضْوَانِهِ، حَمْداً یَتَقَبَّلُهُ مِنَّا، وَ یَرْضَى بِهِ عَنَّا
سپاس خدا را که ما را راهنما به سپاس خود شد، و شایسته آن نمود، تا از شکرگزاران احسان او گردیم، و به ما بر این کار پاداش نیکوکاران بخشد و سپاس خدای را که دینش را به ما عنایت فرمود:، و ما را به آئین خود اختصاص داد، و در راه‌های احسان خود روان ساخت، تا در آن‌ها به فضل و لطفش به سوی رضوان او حرکت کنیم، چنان حمدی که از ما بپذیرد، و به سبب آن از ما خشنود شود.
َ. الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ مِنْ تِلْکَ السُّبُلِ شَهْرَهُ شَهْرَ رَمَضَانَ، شَهْرَ الصِّیَامِ، وَ شَهْرَ الْإِسْلَامِ، وَ شَهْرَ الطَّهُورِ، وَ شَهْرَ التَّمْحِیصِ، وَ شَهْرَ الْقِیَامِ «الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ، هُدىً لِلنَّاسِ، وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى وَ الْفُرْقانِ»
و سپاس خدای را که از جمله آن راه‌ها، ماه خود ماه رمضان را قرار داد، ماه روزه، ماه اسلام، ماه طهارت، ماه آزمایش، ماه قیام، ماهی که قرآن را در آن نازل کرد، برای هدایت مردم، و بودن نشانه‌هایی روشن از هدایت و مشخص شدن حق از باطل،
َأَبَانَ فَضِیلَتَهُ عَلَى سَائِرِ الشُّهُورِ بِمَا جَعَلَ لَهُ مِنَ الْحُرُمَاتِ الْمَوْفُورَةِ، وَ الْفَضَائِلِ الْمَشْهُورَةِ، فَحَرَّمَ فِیهِ مَا أَحَلَّ فِی غَیْرِهِ إِعْظَاماً، وَ حَجَرَ فِیهِ الْمَطَاعِمَ وَ الْمَشَارِبَ إِکْرَاماً، وَ جَعَلَ لَهُ وَقْتاً بَیِّناً لَا یُجِیزُ- جَلَّ وَ عَزَّ- أَنْ یُقَدَّمَ قَبْلَهُ، وَ لَا یَقْبَلُ أَنْ یُؤَخَّرَ عَنْهُ؛
و بدین جهت برتری آن ماه را بر سایر ماه‌ها بر پایه احترامات فراوان، و فضیلت‌های آشکار روشن نمود، پس آنچه را در زمان‌های دیگر حلال بود حرام کرد و برای اکرام آن خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها را منع نمود و برای آن زمان معینی قرار داد که حضرتش - جلّ وعز - اجازه نمی‌دهد از آن پیش افتد و نمی‌پذیرد که از آن پس افتد.
ثُمَّ فَضَّلَ لَیْلَةً وَاحِدَةً مِنْ لَیَالِیهِ عَلَى لَیَالِی أَلْفِ شَهْرٍ، وَ سَمَّاهَا لَیْلَةَ الْقَدْرِ، «تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِی‌ها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ» سَلامٌ دَائِمُ الْبَرَکَةِ إِلَى طُلُوعِ الْفَجْرِ عَلَى مَنْ یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ بِمَا أَحْکَمَ مِنْ قَضَائِهِ. اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَلْهِمْنَا مَعْرِفَةَ فَضْلِهِ وَ إِجْلَالَ حُرْمَتِهِ، وَ التَّحَفُّظَ مِمَّا حَظَرْتَ فِیهِ، وَ أَعِنَّا عَلَى صِیَامِهِ بِکَفِّ الْجَوَارِحِ عَنْ مَعَاصِیکَ، وَ اسْتِعْمَالِهَا فِیهِ بِمَا یُرْضِیکَ حَتَّى لَا نُصْغِیَ بِأَسْمَاعِنَا إِلَى لَغْوٍ، وَ لَا نُسْرِعَ بِأَبْصَارِنَا إِلَى لَهْوٍ وَ حَتَّى لَا نَبْسُطَ أَیْدِیَنَا إِلَى مَحْظُورٍ، وَ لَا نَخْطُوَ بِأَقْدَامِنَا إِلَى مَحْجُورٍ، وَ حَتَّى لَا تَعِیَ بُطُونُنَا إِلَّا مَا أَحْلَلْتَ، وَ لَا تَنْطِقَ أَلْسِنَتُنَا إِلَّا بِمَا مَثَّلْتَ، وَ لَا نَتَکَلَّفَ إِلَّا مَا یُدْنِی مِنْ ثَوَابِکَ، وَ لَا نَتَعَاطَى إِلَّا الَّذِی یَقِی مِنْ عِقَابِکَ، ثُمَّ خَلِّصْ ذَلِکَ کُلَّهُ مِنْ رِئَاءِ الْمُرَاءِینَ، وَ سُمْعَةِ الْمُسْمِعِینَ، لَا نُشْرِکُ فِیهِ أَحَداً دُونَکَ، وَ لَا نَبْتَغِی فِیهِ مُرَاداً سِوَاکَ.
سپس یکی از شب‌هایش را بر شب‌های هزار ماه فضیلت و برتری داد، و آن را شب قدر نامید، که در آن شب فرشتگان و روح به فرمان پروردگارشان برای هر امری نازل می‌گردند، و آن شب سلامتی و برکت پیوسته است تا سپیده‌دم بر هر کس از بندگانش که بخواهد به جهت قضایش که لازم الاجراء دانسته است. بار ال‌ها بر محمد و آلش درود فرست و معرفت برتری این ماه و بزرگداشت احترامش، و خودداری از محرمات در آن را به ما الهام کن، و ما را به روزه داشتن آن با حفظ جوارح از گناهان، و به کار بردن آن‌ها در آنچه که تو را خشنود می‌نماید یاری ده، تا با گوشمان به گفتار لغو گوش نکنیم، و با چشمانمان به تماشای لهو نشتابیم، و دست‌هایمان را به حرامی دراز نکنیم، و - به سوی ممنوع تو گام برنداریم، و شکمهایمان جز به حلال پر نشود، و زبانمان به غیر آنچه تو گفته‌ای گویا نگردد، و جز در کاری که به ثواب تو نزدیک می‌کند به کوشش برنخیزیم، و جز آنچه از عقوبتت نگاه دارد فرا نگیریم، آنگاه این همه را از خودنمایی ریاکاران و شهرت خواهی شهرت طلبان خالص و پاک گردان، به گونه‌ای که کسی را با تو در این امور شریک نکنیم، و مقصد و مقصودی غیر تو نداشته باشیم.
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ قِفْنَا فِیهِ عَلَى مَوَاقِیتِ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ بِحُدُودِهَا الَّتِی حَدَّدْتَ، وَ فُرُوضِهَا الَّتِی فَرَضْتَ، وَ وَظَائِفِهَا الَّتِی وَظَّفْتَ، وَ أَوْقَاتِهَا الَّتِی وَقَّتَّ وَ أَنْزِلْنَا فِیهَا مَنْزِلَةَ الْمُصِیبِینَ لِمَنَازِلِهَا، الْحَافِظِینَ لِأَرْکَانِهَا، الْمُؤَدِّینَ لَهَا فِی أَوْقَاتِهَا عَلَى مَا سَنَّهُ عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ- صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ- فِی رُکُوعِهَا وَ سُجُودِهَا وَ جَمِیعِ فَوَاضِلِهَا عَلَى أَتَمِّ الطَّهُورِ وَ أَسْبَغِهِ، وَ أَبْیَنِ الْخُشُوعِ وَ أَبْلَغِهِ.
بارال‌ها بر محمد و آلش فرست و ما را در این ماه بر اوقات نمازهای پنج‌گانه به نحوی که حدودش را معین نمودی، و واجباتش را مقرر فرمود: ی، و شروطش را بیان کردی، و اوقاتش را تعیین نمودی آگاه و بینا ساز، و ما را در مرتبه آنانی قرار ده که به مراتب آن رسیده‌اند، و ارکانش را نگهبان‌اند، و آن را در اوقات خود بپا می‌دارند، آن طور که پیامبرت - که صلوات تو بر او و آلش باد - تشریع فرمود: ه، در رکوع و سجود و همه آداب و درجات عالی فضیلتش، با کامل‌ترین طهارت و تمامترینش، و روشن‌ترین مراتب خشوع و رساترینش،
َ. وَفِّقْنَا فِیهِ لِأَنْ نَصِلَ أَرْحَامَنَا بِالْبِرِّ وَ الصِّلَةِ، وَ أَنْ نَتَعَاهَدَ جِیرَانَنَا بِالْإِفْضَالِ وَ الْعَطِیَّةِ، وَ أَنْ نُخَلِّصَ أَمْوَالَنَا مِنَ التَّبِعَاتِ، وَ أَنْ نُطَهِّرَهَا بِإِخْرَاجِ الزَّکَوَاتِ، وَ أَنْ نُرَاجِعَ مَنْ هَاجَرَنَا، وَ أَنْ نُنْصِفَ مَنْ ظَلَمَنَا، وَ أَنْ نُسَالِمَ مَنْ عَادَانَا حَاشَى مَنْ عُودِیَ فِیکَ وَ لَکَ، فَإِنَّهُ الْعَدُوُّ الَّذِی لَا نُوَالِیهِ، وَ الْحِزْبُ الَّذِی لَا نُصَافِیهِ؛
و ما را در این ماه توفیق ده تا به خویشاوندان خود نیکی و پیوند کنیم، و به همسایگان از راه احسان و بخشش رسیدگی کنیم، و اموال خود را از مظالم پاک نماییم، و با بیرون کردن زکات آن را پاکیزه کنیم، و با آن کس که با ما قهر کرده آشتی کرده، و با کسی که به ما ستم نموده به انصاف برخاسته، و با دشمن مدارا کنیم، مگر آن که دشمنی با او به خاطر تو و در راه تو بوده، زیرا او دشمنی است که هرگز با وی دوستی ننمائیم، و حزبی است که دل با او صاف نکنیم.
وَ أَنْ نَتَقَرَّبَ إِلَیْکَ فِیهِ مِنَ الْأَعْمَالِ الزَّاکِیَةِ بِمَا تُطَهِّرُنَا بِهِ مِنَ الذُّنُوبِ، وَ تَعْصِمُنَا فِیهِ مِمَّا نَسْتَأْنِفُ مِنَ الْعُیُوبِ، حَتَّى لَا یُورِدَ عَلَیْکَ أَحَدٌ مِنْ مَلَائِکَتِکَ إِلَّا دُونَ مَا نُورِدُ مِنْ أَبْوَابِ الطَّاعَةِ لَکَ، وَ أَنْوَاعِ الْقُرْبَةِ إِلَیْکَ؛
و ما را توفیق ده که در آن به تو تقرب جوئیم در سایه اعمال شایسته‌ای که ما را به آن از آلودگی معاصی پاک نمایی، و در آن از عیوب تازه بازداری، تا هیچ یک از فرشتگانت جز مرتبه‌ای پائین‌تر از آنچه ما بجا آورده‌ایم از ابواب طاعت و انواع تقرب به سویت به محضرت عرضه نکنند.
اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ هَذَا الشَّهْرِ، وَ بِحَقِّ مَنْ تَعَبَّدَ لَکَ فِیهِ مِنِ ابْتِدَائِهِ إِلَى وَقْتِ فَنَائِهِ: مِنْ مَلَکٍ قَرَّبْتَهُ، أَوْ نَبِیٍّ أَرْسَلْتَهُ، أَوْ عَبْدٍ صَالِحٍ اخْتَصَصْتَهُ، أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَهِّلْنَا فِیهِ لِمَا وَعَدْتَ أَوْلِیَاءَکَ مِنْ کَرَامَتِکَ، وَ أَوْجِبْ لَنَا فِیهِ مَا أَوْجَبْتَ لِأَهْلِ الْمُبَالَغَةِ فِی طَاعَتِکَ، وَ اجْعَلْنَا فِی نَظْمِ مَنِ اسْتَحَقَّ الرَّفِیعَ الْأَعْلَى بِرَحْمَتِکَ.
بارال‌ها تو را به حق این ماه رمضان و به حق هر کس که از آغاز تا پایان آن بندگی تو کرده، از فرشته‌ای که او را به مقام قرب خود رسانده باشی، یا پیامبری که برای هدایت فرستاده باشی، یا عبد صالحی که او را برگزیده باشی، سوگند می‌دهم که بر محمد و آلش درود فرستی، و ما را در این ماه به کرامتی که به اولیاء خود وعده دادی سزاوار کن، و آنچه را که برای اهل سعی و کوشش در طاعت و عبادت قرار داده‌ای برای ما قرار ده، و ما را در سایه رحمتت در ردیف کسانی قرار ده که استحقاق برترین مرتبه را نزد تو پیدا کرده‌اند.
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ جَنِّبْنَا الْإِلْحَادَ فِی تَوْحِیدِکَ، وَ الْتَّقْصِیرَ فِی تَمْجِیدِکَ، وَ الشَّکَّ فِی دِینِکَ، وَ الْعَمَى عَنْ سَبِیلِکَ، وَ الْإِغْفَالَ لِحُرْمَتِکَ، وَ الِانْخِدَاعَ لِعَدُوِّکَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ إِذَا کَانَ لَکَ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ مِنْ لَیَالِی شَهْرِنَا هَذَا رِقَابٌ یُعْتِقُهَا عَفْوُکَ، أَوْ یَهَبُهَا صَفْحُکَ فَاجْعَلْ رِقَابَنَا مِنْ تِلْکَ الرِّقَابِ، وَ اجْعَلْنَا لِشَهْرِنَا مِنْ خَیْرِ أَهْلٍ وَ أَصْحَابٍ.
بارال‌ها بر محمد و آلش درود فرست، و ما را از انحراف در توحیدت، و کوتاهی در ستایش حضرتت، و شک در دینت، و کوری از راهت، و بی‌توجهی به حرمتت، و گول خوردن از دشمنت: شیطان رانده شده دور ساز. بار خدایا بر محمد و آلش درود فرست، و چنانچه در هر شب از شب‌های این ماه مبارک برایت بندگانی است که بخششت آنان را آزاد می‌کند، یا گذشتت ایشان را می‌بخشد، پس ما را از آن بندگان قرار ده، و ما را برای ماه رمضانمان از بهترین اهل و یاران محسوب کن.
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ امْحَقْ ذُنُوبَنَا مَعَ امِّحَاقِ هِلَالِهِ، وَ اسْلَخْ عَنَّا تَبِعَاتِنَا مَعَ انْسِلَاخِ أَیَّامِهِ حَتَّى یَنْقَضِیَ عَنَّا وَ قَدْ صَفَّیْتَنَا فِیهِ مِنَ الْخَطِیئَاتِ، وَ أَخْلَصْتَنَا فِیهِ مِنَ السَّیِّئَاتِ. اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ إِنْ مِلْنَا فِیهِ فَعَدِّلْنَا، وَ إِنْ زُغْنَا فِیهِ فَقَوِّمْنَا، وَ إِنِ اشْتَمَلَ عَلَیْنَا عَدُوُّکَ الشَّیْطَانُ فَاسْتَنْقِذْنَا مِنْهُ.
بارال‌ها بر محمد و آلش درود فرست، و همراه با به سر آمدن ماه رمضان گناهان ما را به سر بر، و با سپری شدن روزهای پایانیش پی آمدهای گناهانمان را از ما برگیر، تا در حالی از ما بگذرد که ما را از خطا‌ها و لغزش‌ها خالص نموده، و از گناهان پاک فرمود: ه باشی. بار خدایا بر محمد و آلش درود فرست، و چنانچه ما در این ماه منحرف شویم تو تعدیلمان کن، و اگر از راه درستی بگردیم تو استوارمان ساز، و اگر دشمنت شیطان بر ما مسلط گردد تو ما را از او رهایی ده.
اللَّهُمَّ اشْحَنْهُ بِعِبَادَتِنَا إِیَّاکَ، وَ زَیِّنْ أَوْقَاتَهُ بِطَاعَتِنَا لَکَ، وَ أَعِنَّا فِی نَهَارِهِ عَلَى صِیَامِهِ، وَ فِی لَیْلِهِ عَلَى الصَّلَاةِ وَ التَّضَرُّعِ إِلَیْکَ، وَ الْخُشُوعِ لَکَ، وَ الذِّلَّةِ بَیْنَ یَدَیْکَ حَتَّى لَا یَشْهَدَ نَهَارُهُ عَلَیْنَا بِغَفْلَةٍ، وَ لَا لَیْلُهُ بِتَفْرِیطٍ. اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنَا فِی سَائِرِ الشُّهُورِ وَ الْأَیَّامِ کَذَلِکَ مَا عَمَّرْتَنَا، وَ اجْعَلْنَا مِنْ عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ الَّذِینَ یَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِی‌ها خالِدُونَ، وَ الَّذِینَ یُؤْتُونَ ما آتَوْا وَ قُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ، أَنَّهُمْ إِلى رَبِّهِمْ راجِعُونَ، وَ مِنَ الَّذِینَ یُسارِعُونَ فِی الْخَیْراتِ وَ هُمْ لَ‌ها سابِقُونَ.
بارال‌ها این ماه را از عبادتمان سرشار ساز، و اوقاتش را به طاعتمان از تو زینت ده، و در روزش ما را به روزه داشتن، و در شبش ما را به نماز و زاری و خشوع در برابر خود، و خواری به محضرت یاری فرما. تا روزش شاهد غفلت ما، و شبش گواه تقصیر ما نباشد. بار ال‌ها ما را در همه ماه‌ها و روز‌ها تا زمانی که زنده مان می‌داری اینچنین قرار ده، و ما را از عباد شایسته خود گردان که بهشت را به میراث برند و در آن جاودان باشند، آن عبادی که هر چه دارند در راه حق می‌بخشند در حالی که قلوبشان از اندیشه بازگشت به حضرت ربّ ترسان است، و از کسانی که به جانب خیرات می‌شتابند و بدان سبقت می‌گیرند.
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، فِی کُلِّ وَقْتٍ وَ کُلِّ أَوَانٍ وَ عَلَى کُلِّ حَالٍ عَدَدَ مَا صَلَّیْتَ عَلَى مَنْ صَلَّیْتَ عَلَیْهِ، وَ أَضْعَافَ ذَلِکَ کُلِّهِ بِالْأَضْعَافِ الَّتِی لَا یُحْصِیهَا غَیْرُکَ، إِنَّکَ فَعَّالٌ لِمَا تُرِیدُ.
بار خدایا بر محمد و آلش درود فرست، در هر وقت و هر زمان، و در هر حالی، به‌اندازه درودی که به هر کس دیگر فرستاده‌ای، و چند برابر آن درود‌ها که احدی را قدرت بر شمردن آن نباشد، همانا آنچه را تو بخواهی انجام می‌دهی.
برای روزه‌داری باید:
از سخن بیهود پرهیز کرد.
چشم را از لهو پوشاند.
دست را از حرام و پا‌ها را از ناشایسته باز داشت.
شکم‌ها را جز از حلال پر نکرد.
زبان را از غیر آنچه خدا فرمود: ه باز داشت.
از ریاکاری پرهیز کرد.
در ماه رمضان:
به خویشان احسان و نیکی کنیم.
با هدیه از همسایگان دلجویی کنیم.
دارایی‌مان را از حقوق مردم بپیراییم.
با جدا کردن زکات، مالمان را پاکیزه کنیم.
با کسی که از ما دوری جسته، آشتی کنیم.
با کسی که به ما ستم کرده، به انصاف رفتار کنیم.
با دشمن مدارا کنیم، مگر کسی که در راه خدا و برای خدا با او دشمن شده‌ایم.
