اکنون حدود دو سال و نیم از اجرای طرح تحول سلامت می‌گذرد، طرحی که به عقیده کارشناسان این حوزه جای خالیش در میان بحث نامزدهای ریاست جمهوری در مناظرات اول و دوم بسیار حس شد، شاید بتوان از این طرح به عنوان یکی از استثناها در نظام سلامت کشور نام برد؛ چراکه که امروز دولتی پس از سال‌ها در حال اجرای طرحی در حوزه سلامت با ده‌ها هزار میلیارد تومان هزینه است که هنوز به طور شفاف مشخص نیست چه کسانی در تدوین و برنامه‌ریزی آن نقش داشته‌اند.
این طرح نیز مانند تمام طرح‌های اجرا شده در دولت‌ها منتقدان خود را دارد، اما نکته‌ای که این طرح را از سایر طرح‌های کلان کشور جدا می‌کند این است که حامیان دولت و وزارت بهداشت که روزی سنگ این طرح را بر سینه می‌زدند خیلی زود به این نکته پی بردند که برای طرح تحول سلامت برنامه ریزی دقیقی انجام نشده است.
طرح تحول در چارچوب قانون نیست
مسعود پزشکیان نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی را می‌توان به عنوان یکی از جدی ترین منتقدان طرح تحول سلامت نام برد، فردی که با شروع به کار این طرح در محافل گوناگون اجرای آن را مخالف قانون دانست و عنوان کرد: دولت در مورد طرح تحول نظام سلامت اگر در چارچوب قانون عمل می‌کرد مشکلات امروز قطعا پیش نمی‌آمد اما متاسفانه اجرای اشتباه قانون نتایج نامطلوبی به جا گذاشت.
بریز و بپاش در طرح تحول
طولی نکشید که مصطفی کواکبیان، نماینده مجلس نیز به صف منتقدان پیوست، به طوری که وقتی سخن از درآمد‌های میلیونی برخی از پزشکان به میان آمد، یار همیشه حامی دولت نیز به انتقاد از نبود نظارت در اجرای طرح تحول سلامت پرداخت و گفت: اگرچه طرح تحول سلامت خیلی کمک کرده است ولی خیلی هم بریز و بپاش شده است. چرا یک پزشک بیمارستان دولتی باید یک میلیارد و 200 میلیون تومان کارانه بگیرد. البته حق دارند ولی واقعا حق این است؟ ممکن است قانونی باشد ولی آیا متعارف است؟
اما انگار انتقادها از طرح تحول سلامت پایان ندارد و با گذشت هر روز از این طرح و آشکار شدن زوایای پنهان آن همچنان این حامیان دولت هستند که روی به انتقاد از طرح تحول سلامت می‌اورند. علی نوبخت حقیقی رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در آبان 95، با انتقاد شدید از طرح تحول سلامت گفت: 100 درصد باید در طرح تحول سلامت، اصلاحات جدی انجام شود. کشور هم مطلقا چنین منابعی در اختیار ندارد. با توجه به محدودیت منابع مالی، طرح تحول سلامت به این شکل، غیرقابل تداوم است.
طرح تحول سلامت، عجولانه، بدون مطالعه اجرا شد
همچنین نوبخت به انتقاد از سکوت سازمان بیمه سلامت درباره هزینه‌های بالای اجرای طرح تحول سلامت در ماه های ابتدایی اجرای این طرح پرداخت و صراحتا خواستار محدود کردن پشتیبانی بدون حد و مرز بیمه‌ها از اجرای طرح تحول سلامت شد و افزود: اگر جز این باشد، این خزانه کشش ندارد. حالا ممکن است دولت اراده کند و مثلا از منابع دیگری که دراختیار دارد، به این بخش تزریق کند. خودشان می‌دانند. ولی من می‌دانم که اگر کف این چاه را نبندیم و ته نداشته باشد، هرچه درآن بریزیم، جواب نمی‌دهد.
این عضو فراکسیون امید مجلس دهم عنوان کرده بود: من به کرات گفته‌ام که طرح تحول سلامت، عجولانه، بدون مطالعه و به یکباره در سراسر کشور آغاز شد. همین‌ها عواملی شده که مملکت را دچار آسیب می‌کند.
اما اکنون دو سال و از اجرای طرح تحول سلامت گذشته است، وزیر بهداشت مانده و بدهی میلیاردی بیمه‌ها به پزشکان، مراکز درمانی و بیمارستان‌ها و همین موضوع بهانه‌ای شد برای دعوای شاگردان کابینه!
طرح تحول، بهانه‌ای برای دعوای وزرا
حسن قاضی زاده هاشمی، وزیر بهداشت، دی ماه سال گذشته توپ ایرادهای طرح تحول را به زمین وزارت رفاه انداخت و در سخنانی گفت: ظلم بزرگی دیگری که کرده‌ایم این است که 12 سال پیش سلامت مردم را دست بنگاه اقتصادی دادیم، بنابراین سلامت مردم به وزارت رفاه رفت. اسم آن را گذاشتند رفاه و بنده معتقدم حیف این اسم است. این وزارت چه چیز برایش مهم است؟ برای او حقوق و سرمایه‌گذاری مهم است و بعد هم می‌گوید حقوق باید به دست کارگران و بازنشستگان برسد زیرا پزشکان وضعیت مالی خوبی دارند و این بدبختی ما شده است.
هنوز یک ماه از انتقادات و خواسته های وزیر بهداشت از وزارت رفاه نگذشته بود که ربیعی نیز به صف منتقدان طرح تحول سلامت پیوست در پاسخ به اظهارات وزیر بهداشت بیان کرد: پول درمان کجا می‌رود؟ برخی می‌گویند پول درمان را سرمایه‌گذاری کردیم، که باید بگویم حتی ما پول سرمایه‌گذاری را به بخش درمان پرداخت کردیم. بنده وام گرفتم و شرکت‌ها را گرو گذاشتم و به درمان پرداخت کردم. پس تاکید می‌کنم که تمام پول درمان برای درمان خرج می‌شود و حتی به‌جای 27 هفتم ما 27 نهم پرداخت کرده‌ایم.
انتقادهایی که وزیر را عصبانی کرد
نکته قابل توجه دیگر این است، هر روز که از اجرای طرح تحول سلامت گذشت اسامی افراد دیگری به لیست منتقدان طرح تحول سلامت افزوده شد که در میان این لیست، اسامی کارشناسانی چون طریقت وزیر سابق بهداشت، مصری نماینده مجلس، باقری لنکرانی وزیر سابق بهداشت به چشم می‌خورد.
افرادی که همواره با هشدار به مسئولان وزارت بهداشت سعی داشتند وی را از آینده مبهم این طرح آگاه کنند تا طرح تحول سلامت هرچه سریع‌تر در مسیر صحیح قرار گیرد اما هاشمی نه تنها گوشش به این حرف ها بدهکار نبود بلکه در جلسه‌ای منتقدان را «کرم درخت» خطاب کرد و گفت: کسانی که انتقاد می‌کنند به دلیل کارنامه غیر قبول خودشان است.
مروری بر انتقادها
اما در پایان بد نیست مروری به انتقادهایی که در این مدت از طرف حامیان و منتقدان دولت به طرح تحول سلامت وارد شد داشته باشیم:
1- رضایت نسبی مردم از کاهش هزینه‌های درمانی در برابر نارضایتی شدید جامعه پرستاری از بی‌عدالتی در بحث تعرفه گذاری‌ها.
2ـ تحمیل هزینه های سنگین و غیر قابل پیش بینی به نظام بیمه‌ای کشور.
4ـ قرار گرفتن دولت بر سر دوراهی ادامه طرح تحول به قیمت ادامه توزیع عادلانه منابع مالی یا قبول شکست.
5- نمایش ضعف و ناتوانی کارشناسان دولت در زمینه برنامه‌ریزی برای طرح‌های کلان.
6- الزام و اجبار دولت برای برای بالا بردن مالیات پزشکان و سایر اقشار برای تامین هزینه های اقتصادی این طرح.
7- بوجود آمدن و تشدید اختلاف در بین وزیران کابینه.
8- عدم توانایی دولت در خصوص تامین منابع طرح تحول درصورت تداوم اجرای این طرح.
9- نبود ساز‌وکار و برنامه‌ریزی دقیق برای شرایط اضطراری اقتصادی مانند کاهش شدید قیمت نفت در بلند مدت.
10- مقصر جلوه دادن بیمه‌ها در صورت شکست طرح تحول سلامت.
11- نبود راهنمای بالینی، اجرا نشدن کامل نظام ارجاع و پزشک خانواده و همچنین اجرا نشدن قانون تمام وقت پزشکان از جمله انتقادات وارد به این طرح هستند.
این انتقادها در حالی به طرح تحول سلامت وارد شده است که متاسفانه در دومین برنامه از مناظرات انتخابات ریاست جمهوری این طرح از دید کاندیداها به دور ماند و فقط در پایان مناظره دوم رئیس دولت تدبیر و امید به صورت یک‌جانبه به دفاع از آن پرداخت، در حالی‌که هیچ یک از دیگر کاندیداهای وقت کافی برای بیان واقعیت‌های پشت پرده طرح تحول سلامت را نداشتند.
