سه شنبه هفته گذشته هتل کوبورگ وین میزبان مسئولان کشورهای امضاء کننده توافق هسته‌ای موسوم به برجام بود تا یکبار دیگر در قالب کمیسیون مشترک برجام این توافق مورد بررسی و مداقه قرار گیرد و مشخص گردد میزان پایبندی طرفین به مفاد آن تا چه میزان بوده است.
بنا به تصریح مسئولان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و گزارشات دوره‌ای یوکیا آمانو مدیرکل این سازمان، ایران به تعهدات برجامی خود پایبند بوده است؛ این گزاره‌ای است که مورد تاکید هیئت حاکمه جدید آمریکا هم علی‌رغم خصومت‌شان با برجام قرار گرفته است؛ دو هفته پیش بود که «رکس تیلرسون» وزیر خارجه آمریکا طی گزارشی ناظر بر رصد 90 روزه برجام به کنگره این کشور، تاکید کرد ایران به همه تعهداتش در برجام عمل کرده است؛ ترامپ رئیس جمهور آمریکا هم که همچنان برجام را بدترین توافق تاریخ می‌داند، بر پایبندی ایران به تعهداتش مندرج در برجام، صحه گذاشته است.
نقض مکرر روح و متن برجام توسط طرف غربی
اما در طرف مقابل کشورهای 1+5 و در صدر آنها آمریکا و انگلیس به کرات به نقض برجام مبادرت ورزیده‌اند؛ از حدود یک سال و اندی که از تاریخی عملیاتی شدن این سند بین‌المللی می‌گذرد می‌توان لیست بلند بالایی از نقض برجام توسط آمریکا و انگلیس تدوین کرد؛ نقض عهدهایی که مرزهای مخدوش کردن روح برجام را درنوردیده و به تحریف و سرکوب مفاد و اصول آن رسیده است.
عباس عراقچی معاون حقوقی و بین‌الملل وزیر امور خارجه کشورمان که از طرف ایران ریاست ستاد پیگیری اجرای برجام را برعهده دارد، در حاشیه هفتمین کمیسیون مشترک برجام در وین طی مصاحبه‌ای تصریح کرد:«همین که آمریکایی‌ها سیاست بازنگری، ارزیابی و مرور برجام را اعلام کردند و صحبت‌هایی که توسط رئیس جمهور و بقیه مقامات رسمی آمریکا صورت می‌گیرد، فضای عدم اطمینان و سرگردانی برای دنیا ایجاد کرده که این خلاف برجام و متن و روح آن است».
برجام ستیزی‌های ترامپ
اشاره عراقچی به اظهارات مداوم هیئت حاکمه جدید آمریکا ناظر بر ضرورت بازنگری در برجام است؛ ترامپ از روزی که سکاندار دولت آمریکا شده است هرگاه پیرامون برجام به اظهارنظر پرداخته بدون قید و شرط از ضرورت بازنگری آن نیز سخن رانده است؛ پایگاه خبری آمریکایی دیلی‌بیست هفته گذشته که متن نامه وزارت خارجه آمریکا مبنی بر پایبندی ایران به تعهدات برجامی‌اش منتشر شد، گزارش داد که رئیس‌جمهور آمریکا به مشاوران خود گفته تا لحن نامه وزارت خارجه آمریکا که در آن اعلام شده بود ایران از برجام تبعیت می‌کند را تندتر و تشدید کنند. ترامپ وزارت خارجه آمریکا را مکلف کرده یک پیام عمومی صادر کند و در آن بگوید که دولت آمریکا قصد دارد سیاست خود در قبال ایران را تغییر دهد.
چند روز پیش از آن نیز ترامپ در مصاحبه با آسوشیتدپرس گفته بود ممکن است به توافق هسته‌ای پایبند نمانیم؛ چرا که ایران روح برجام را نقض کرده است.
اذعان مقام سابق انگلیسی به کارشکنی ضدبرجامی غرب
اما مقامات غربی و بویژه آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها بهتر از همه آگاهند که کدام طرف در نقض و مخدوش کردن برجام پیشگام بوده است؛ همین اواخر هفته گذشته بود که "جک استراو" وزیر خارجه اسبق آمریکا در کنفرانس بررسی مسایل تجاری ایران که در لندن برگزار شد عنوان کرد: بانک‌های بزرگ (اروپایی) به دلیل ترس از جریمه‌های آمریکا، با ایران رابطه مالی نداشته و تمایلی برای همکاری در این زمینه نشان نمی‌دهند.
علی آهنی سفیر ایران در پاریس نیز هفته گذشته در گردهمایی«بررسی چشم‌انداز حضور در بازار ایران» اظهاراتی مشابه اظهارات مقام سابق انگلیسی به زبان راند و گفت: بانک‌های بزرگ فرانسوی از همکاری با ایران به خاطر ترس از مجازات‌های آمریکا امتناع می‌کنند.
وقتی ریسک مراوده با ایران بالا می‌رود
اما دلیل امتناع و ترس بانک‌های بزرگ اروپایی از مراوده تجاری با ایران همان عاملی است که در ماه‌های نخست عملیاتی شدن برجام از سوی دولتمردان سابق آمریکا وضع شده بود؛ "کریس بکمیر" معاون هماهنگ کننده تحریم‌های ایران در وزارت خارجه آمریکا در دوران اوباما در ماه های نخست اجرایی شدن برجام گفت که «بانک‌های خارجی می‌توانند با ارزهای دیگر (به غیر از دلار) با ایران کار کنند، مشروط بر آنکه طرف ایرانی مشمول تحریم‌های آمریکا نباشد»؛ این امر به معنای بالا بودن ریسک سرمایه گذاری و مراوده تجاری با ایران است که طبعا در عادی سازی روابط اقتصادی ایران با جهان خارج(آنطور که دولتمردان وعده داده بودند) خلل ایجاد می‌کند.
همان زمان، بانک‌های اروپایی اعلام کردند محدودیت‌هایی از جمله ممنوعیت استفاده ایران از دلار که حتی به موجب برجام هم رفع نشده است، دست و پای آنها را برای معامله با ایران بسته است؛ مقامات این بانک‌های اروپایی که ارتباط تنگاتنگی با سیستم مالی آمریکا دارند گفتند حاضر نیستند مشقت‌های داد و ستد با ایرانِ محروم از چرخه دلار را تحمل کنند. به نظر می‌رسد این اعتقاد کماکان در میان صاحبان و سهامداران بانک‌های بزرگ اروپایی علی‌رغم گذشت حدود 17 ماه از عملیاتی شدن برجام وجود دارد.
ماجرای خرید 950 تن کیک زرد توسط ایران از قزاقستان
اما ان‌قلت‌های طرف غربی در روند اجرای برجام تنها به حوزه بانکی محدود و منحصر نمی‌شود، بلکه در حوزه مرتبط با مسائل فنی نیز کارشکنی‌هایی از طرف غربی مشاهده می‌شود؛ یکی از این حوزه‌ها مربوط به خرید اورانیوم و کیک زرد از سوی ایران است.
اوایل اسفندماه سال گذشته علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی طی مصاحبه‌ای اعلام کرد: جمهوری اسلامی ایران قرار است در آینده‌ای نزدیک 950 تُن کیک زرد از قزاقستان خریداری کند.
وی تصریح کرد: «این توافق قرار است طی سه سال اجرایی شود که حدود ۶۵۰ تن آن به طور مستقیم و در دو محموله طی دو سال وارد کشور می‌شود و ۳۰۰ تن آن در سال سوم به ایران وارد و به گاز UF۶ تبدیل شده و مجدداً به قزاقستان تحویل داده می‌شود که در ازای تبدیل این مواد، هزینه آن به ایران پرداخت می‌شود.»
پس از چند روز خبر رسید که پنج کشورعضو گروه ۱+۵ به طور کتبی موافقت خود را با خرید کیک زرد توسط ایران از قزاقستان، به دبیرخانه کمیسیون مشترک برجام ارائه داده‌اند؛ اما انگلیس در آخرین لحظه با این امر مخالفت کرده است.
بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی در توضیح چرایی وقفه پیش آمده در خرید کیک زرد از قزاقستان اظهارداشت: این خرید به درخواست ایران انجام شده و به دلیل اینکه چنین اطلاعاتی معمولا به کانال خریدی می‌رود که انگلستان نیز در آن عضو است، سوالاتی را درباره نیاز و ضرورت ایران مطرح کرد و ما نیز توضیحات خود را خصوص ضرورت و نیازمان در چارچوب مفاد برجام ارائه کردیم.
وی تصریح کرد: در بخشی از گزارش اخیر سه ماهه وزارت امورخارجه در خصوص چگونگی اجرای برجام آمده که این موضوع هنوز روی میز است و مذاکرات درباره خرید ایران از قزاقستان همچنان ادامه دارد.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی گفت: اگر رفتار انگلیس دربرخورد با خرید کیک زرد درحد سوال باشد رفع ابهام می‌کنیم؛ اما در صورتی که جنبه سیاسی داشته باشد نوع برخورد را وزارت خارجه تعیین می‌کند.
علی‌اکبر صالحی نیز پیش از برگزاری هفتمین نشست کمیسیون برجام طی مصاحبه ای اعلام کرد: قرار شده بود ۹۵۰ تن اورانیوم در یک دوره سه ساله از قزاقستان به ایران منتقل شود که در لحظات آخر با ممانعت انگلیس فعلا معلق شده است اما ما به طور جدی این درخواست را دنبال می‌کنیم. در آخرین جلسه‌ای که در فرانکفورت داشتیم با همتایان خود تفاهم شده بود این قرارداد انجام شود؛ فعلا دچار وقفه شده اما مطالبه جدی ماست و فشار لازم را می‌آوریم.
عباس عراقچی نیز پس از نشست اخیر کمیسیون برجام پیرامون ممانعت انگلیس از صدور مجوز برای خرید کیک زرد توسط ایران، گفت: رایزنی‌ها درباره خرید ۹۵۰ تن کیک زرد ادامه دارد.
