علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی طی مصاحبه‌ای با روزنامه ایران به سوالات زیر پاسخ داد.
*آقای آمانو اخیرا ادعا کرده در صورت تغییر دولت در انتخابات سال آینده ایران، برای برجام مشکلاتی پیش بیاید. آیا چنین ادعاهایی منطبق با واقعیت است؟
لاریجانی: نه فکر نمی‌کنم حرف آقای آمانو درست باشد. چون مسئله هسته‌ای موضوعی نیست که فقط دولت درباره آن تصمیم گرفته باشد و در سطح بالاتری تصمیم‌گیری شده است. دولتها موثر هستند اما همه مسائل به آنها ختم نمی‌شود. ضمن اینکه نکته‌ای که رهبری معظم فرموده‌اند خیلی نکته کلیدی است. چون ایشان فرمودند ما به تعهد خود پایبند هستیم. مگر اینکه دیگران بخواهند این تعهد را بر هم بزنند. بنابراین این حرف بسیار پرمغز و دقیقی است که سیاست نظام را در این حوزه نشان می‌دهد.
*یعنی به باور شما اگر فرض بگیریم به هر دلیلی دولتی روی کار بیاید که با برجام موافقتی نداشته باشد، آیا بازهم همین سیاستهای فعلی در خصوص برجام دنبال خواهد داشت؟
لاریجانی: بله ممکن است که به لحاظ تاکتیکی تغییراتی ایجاد شود اما سیاست کلی ما تغییری نخواهد کرد. سیاست کلی همان چیزی است که رهبری معظم فرموده‌اند. یعنی ما به تعهدات خود در صحنه بین‌المللی پایبند هستیم مگر اینکه دیگران بخواهند موضوع را به هم بزنند که برای آن هم راهکاری‌هایی اندیشیده شده و ما باز هم در آن صورت در چارچوب تعهدات و قوانین عمل خواهیم کرد.
*موضوع برجام البته تنها یکی از مسائل انتخابات سال آینده است و این انتخابات زوایای مختلف دیگری هم دارد، از جمله این اصولگرایان تلاش‌هایی را از مدت ها قبل برای وحدت و رسیدن به نامزد واحد شروع کردهاند. همانطور که حضرتعالی هم در جریان هستید، کنگره‌ای هم برای رسیدن به نامزد واحد برگزار شده است. آیا از شما به عنوان یک چهره اصولگرای با سابقه برای ایفای نقش و مشارکت در این روند دعوتی شده است؟
لاریجانی: من به عنوان رئیس مجلس و پارلمان مصلحتی نمی‌بینم که در این امور دخالتی داشته باشم و هر کسی باید در جایگاه خودش ایفای نقش کند. این انتخاباتی است که به هر حال جریانهای سیاسی با آن مواجه هستند. اینکه جریانهای سیاسی بنشینند، فکر کنند و رقابتی در کشور ایجاد شود و حضور مردم باشکوه‌تر شود اتفاق مثبتی است و من از کلیت این موضوع دفاع می‌کنم، حالا چه اصولگرایان، چه اصلاح‌طلبان و چه مستقلین از این دست تلاش‌ها انجام دهند به نظر من مفید است که بنشینند و فکر کنند، کار مثبتی است.
*اینکه شما به عنوان رئیس مجلس حضور نداشته باشید قابل درک است، اما در مقام مشورت و رایزنی یا اینکه نماینده، شخصیت یا طیفی از شما نظری بخواهند آیا مطرح بوده یا نه؟
لاریجانی: این اتفاق هم تقریبا نیفتاده. دو مساله است؛ یکی اینکه من در این ایام بسیار گرفتار بودم و همین قانون مواد دائمی برنامه ششم بود که خیلی وقت برد و نیاز به دقت نظر داشت. همچنین خود برنامه ششم بود که یکسری مسائل قبل از آن وجود داشت و برای مجلس بسیار وقت‌گیر بود و خودتان توجه داشتید که حدود 6 هفته وقت مجلس را به خود اختصاص داد. حالا هم که فصل بودجه است و من فرصت کافی برای بررسی این دست مسائل ندارم. ضمن اینکه نکته دوم این است که دغدغه من الان این چیزهاست و این دسته مسائل نیست دغدغه من برمی‌گردد به تحلیلی که از شرایط دارم، من فک می‌کنم که مسائل ما در حوزه اقتصادی یک سری پیچیدگی‌هایی پیدا کرده و در مسائل منطقه‌ای هم درگیر یک سری پیچیدگی‌‌های دیگری هستیم. فرصت ما هم محدود است و من قطعا این دو موضوع را به مسائل دیگر اولویت می‌دهم و سعی می‌کنم برای این چیزها وقت و انرژی بگذارم چون برای آن مسائل داخل کشور کسانی هستند که فکر می‌کنند تصمیم می‌گیرند و خلائی از این لحاظ نداریم، لذا من سعی می‌کنم بیشتر به این مواردی که گفتم توجه داشته باشم.
** البته آقای دکتر! دولتها و معادلات سیاسی روی همین مسائل تاثیرگذار هستند و خیلی از مسیر‌ها تعیین می‌کنند.
لاریجانی: البته که تاثیرگذار هستند و شکی در این نیست. مسئله این است که افرادی برای شرکت در آن دست مسائل هستند، ضمن اینکه خودم تمایلی برای حضور در این مسائل در مقطع فعلی ندارم و البته جنس افراد هم در این مسئله نقش دارد.
** مجموعه اصولگرایان در انتخابات سال گذشته عمده شعارهایشان معطوف به موضوع معیشت و با رویکرد انتقاد از دولت بوده که البته نتیجه دلخواهی هم که می‌خواستم کسب نکردند، الان احساس می‌کنید بعد از نتایج انتخابات 92 و 94 آیا اصولگرایان تجدیدنظری در مجموعه رفتارها، شیوه‌ها و برنامه‌های رقابت سیاسی‌شان کرده اند؟ فکر می‌کنید برای همان انتقادات از عملکرد اقتصادی دولت برنامه‌ریزی خاصی دارند؟
لاریجانی: من البته گفتم که ارتباط نزدیکی برای اینکه بدانم اینها در شرایط فعلی چگونه عمل می‌کنند، ندارم که بدانم اینها چه محورهایی را مد نظر دارند و چه سیاستی را دنبال می‌کنند اما در کل متفاوت هستند و شما هم می‌دانید که همین اصولگرایان گروههای متفاوتی با نقطه نظرات متفاوت دارند. بعضی ها مسائل اقتصادی را جدی‌تر می‌دانند وبرخی مسائل دیگری را مد نظر دارند و از زاویه‌های مختلفی به این مسائل نگاه می‌کنند. به هر حال صف‌بندی‌های متفاوتی دارند و من معتقدم یکدست نیستند.
*ولی آیا نشانه‌هایی از تجدیدنظر درآنها می‌بینید؟ الان می‌گویند می‌خواهیم ارتباط خود را با بدنه برقرار کنیم. این شیوه پارلمان مردمی هم که انتخاب کردند معطوف بر همین است که می‌خواهیم با بدنه ارتباط بیشتری داشته باشیم.
لاریجانی: پارلمان مردمی دیگر کدام است؟
*همین که افراد متعددی را جمع کردهاند تا نامزد واحد را از دل آنها دربیاورند.
لاریجانی: حالا این هم شیوه‌ای است برای حل موضوع. بد هم نیست. اما من فکر می‌کنم آن چیزی که ما باید تلاش کنیم، این است که جریانهای سیاسی هم حضور جدی داشته باشند که می‌تواند مفید باشد. هم اینکه پایه‌های درستی متناسب با شرایط کشور برای تصمیم‌گیری خودشان بسازند. انتخابات امر مبارکی است و باید به افزایش توانمندی کشور کمک کند نه سایش. گاهی انتخابات تبدیل می‌شود به سایش در کشور و همه ضرر می‌کنند. حضور و مشارکت مردم در این دست فعالیت‌ها امر مبارکی است. اگر پایه آن این باشد که ما مسائل مهم کشور را درست بفهمیم و درک کنیم و با متدولوژی درستی آن را پیاده کنیم قطعا کار خوبی است. اما اینکه آیا این توانمندی در گروههای سیاسی موجود هست یک سوال دیگری است.گاهی انسان می‌بیند در برخی تحلیل‌ها و نوشته‌هایی که در مطبوعات هست یکسری توانمندی‌ها وجود دارد و گاهی هم انسان این احساس نمی‌کند و می‌بیند برخی هنوز همان رویکردهای قدیمی را دنبال می‌کنند. روزنامه‌ها را وقتی ورق می‌زنیم،این تفاوت‌ها را در آنها می‌بینیم. باید تلاش کرد که ثقل تحولات سیاسی در کشور از یک عقلانیت مسئولانه برخوردار باشد.
*در خصوص همین انتخابات فکر می‌کنید فقدان آقای رفسنجانی به عنوان یک شخصیت تاثیرگذار در انتخابات‌های 92و 94 که در واقع یکی از هدایتگران اصلی این دو انتخابات بودند در صف‌آرایی و تحولات پیش‌رو چقدر موثر باشد؟
لاریجانی: فکر می‌کنم ظرف زمانی این انتخابات با انتخابات سال 92 و حتی سال 94 متفاوت باشد و مولفه‌های تاثیرگذار آن هم متفاوت هستند. ما نباید تنها با کپی برداری از گذشته بخواهیم شرایط آینده را ترسیم کنیم. من فکر می‌کنم به طور کلی تحولات چه در داخل و چه بیرون بسیار سریع است و متناسب با همین ظرف باید تصمیم گرفت. این متنی که ما الان به لحاظ سیاسی و اجتماعی در درون آن قرار داریم مولفه‌هایی دارد که باید آن را در همین زمان و شرایط مورد بررسی قرار دهیم. به همین دلیل به نظرم هر چند آقای هاشمی رفسنجانی یک شخصیت ممتاز در انقلاب بودند و در آن نقش جدی داشتند اما اکنون که نیستند باید با شرایط فعلی مسائل را طراحی کرد و درباره آنها نظر داد.
*یعنی فکر جریان اعتدالی که دولت یازدهم محصول سیاست ورزی آن است از نبود آقای هاشمی در انتخابات و تحولات پیش رو متضرر می‌شود؟
لاریجانی: فکر نمی‌کنم اینطور شود، به هر حال این پدیده ای است که خاستگاه خود را دارد، طبعا آیت الله هامی رفسنجانی در مسائل مهم کشور نقش جدی داشتند ولی این یک مساله عمومی است که من فکر می‌کنم در اذهان جای خود را باز کرده و خاستگاه و پایگاه خود را به دست آورده و بدون آقای هاشمی هم می‌تواند کار خود را بکند.
*بعد از فوت آقای هاشمی یکی از دغدغه‌های اصلی، مسائل پر کردن خلا حضور ایشان بود. عموما هم از همکاری و همگرایی چهره‌های معتدل و میانه‌رو و البته متنفذ جریان‌ها به عنوان مجموعه‌ای که می‌توانند این خلاء را پر کنند، یاد شده از حضرتعالی هم در این میان به عنوان یک نیروی موثر نام برده شده است. خودتان درباره این واقعیت چه نظری دارید و آن را چگونه می‌بینید؟
لاریجانی: فکر می‌کنم شخصیت‌های سیاسی هر کدام در مقطعی تاثیرات سیاسی و خاص خود را دارند، ما نباید به دنبال پر کردن جاهای خالی باشیم و به نظرم حتی این کار امکان پذیر هم نیست. چون مثلا آیت‌الله هاشمی رفسنجانی برای خودش تعریفی داشت و دارای تاریخی بود که مختص به ایشان بود. این با افراد دیگر متفاوت است و هر فردی برای خودش چارچوب‌ها، توانمندی‌ها و نقش‌های خاص خود را دارد. من فکر می‌کنم به جای اینگونه مباحث در کشور باید از مسیرهای دیگری به موضوعات و مسائل تقرب پیدا کنیم. ما زمانی چهره‌هایی مانند آیت‌الله شهید بهشتی داشتیم، آیت‌الله باهنر را داشتیم، آیت‌الله مطهری و آقای رجایی را داشتیم و امثال این بزرگان. در آن مقطع با حضور این چهره‌ها کشور به لحاظ سیاسی یک جور دارای سازمان بود. یک زمانی هم آقای هاشمی و بزرگان دیگری بودند که یک جور کار می‌کردیم. حالا هم که نیستند قطعا روز قیامت نشده است. باز دوباره باید به سمت چینش‌های جدید برویم و کار را ادامه دهیم.
*یعنی معتقد به ساخت شخصیت‌های جدید در کشور هستید؟
لاریجانی: به طور طبیعی نمی‌شود اینها را ساخت. اینها به طور طبیعی در درون یک کشور و در یک پروسه طبیعی رشد می‌کنند، می‌آیند و حضور پیدا می‌کنند. منتهی باید همیشه از گذشته پندهای درست گرفت و از ظرفیت‌های موجود استفاده کرد و از رفتار و نظرات و ایده‌های آنها استفاده کرد. یعنی باید اجازه بازی کردن به نیروهای سیاسی بدهیم. به هر حال جریان آمدن و رفتن اشخاص همیشه هست و در طول تاریخ هم بوده است.
*در ادامه همین بحثی که اشاره کردید، یعنی با استفاده از ظرفیت‌های سیاسی می‌خواهم به تغییر مجلس در سال 94 اشاره کنم که مجلس جدیدی روی کارآمد. اوایل تشکیل مجلس دهم بسیار گفته می‌شد که نمایندگات تازه کار و کم تجربه هستند و احتمالا نمی‌توانند کارآیی داشته باشند. الان 9 ماه از تشکیل مجلس می‌گذرد. در این مدت داوری شما از آن قضاوتهای اولیه درباره مجلس دهم چیست؟
لاریجانی: مجلس کاملا متفاوتی نسبت به گذشته است و شبیه هیچ مجلسی نیست. هم از نظر بافت سیاسی هم از نظر بافت علمی و هم رفتار سیاسی و اجتماعی. من فکر می‌کنم از امتیازات این مجلس این است که انضباط آن خیلی بیشتر از گذشته است. حضور نمایندگان و وقت‌گذاری آنها هم جدی‌تر است. مضافا اینکه دغدغه نمایندگان مجلس دهم بیشتر از آنکه به دغدغه‌ها و کشمکش‌های حاشیه‌ای معطوف باشد، معطوف به مسائل ملی و اقتصادی کشور است. این محسنات کار است و من می‌بینم که هم در مسائل منطقه‌ای و هم ملی واقعا دنبال کار هستند. نمایندگان جدید در همین 9 ماه هم کارهای مهمی صورت داده‌اند. فرض بفرمایید قانون استاندارد که قانون بسیار مهم و مادری است در همین 9 ماه تصویب شد، مسئله بودجه کشور در همین ظرف بررسی می شود، مواد دائمی برنامه ششم و خود برنامه ششم در همین مدت کارش انجام شد، به اضافه ده‌ها طرح و لایحه کوچکتر که بررسی شد. در مسائل ملی هم روی هم رفته تحلیل مشترکی در مجلس وجود دارد. البته همیشه در مجالس اختلاف نظر وجود دارد اما حسن این مجلس این است که چارچوب‌های منافع ملی را خوب می‌فهمد و روی آن تاکید میکند و آدم حس میکند که این موضوع وجود دارد.
*آن پختگی لازم را در رفتارها با توجه به جدید بودن بسیاری از نمایندگان آیا در مجلس می‌بینید؟
لاریجانی: خوب این هم یک امر نسبی است. به هر حال مجلسی که از درون یک مردم سالاری دربیاید، حسن است و از ویژگی‌های آن 20 سال است که تغییر نکرده‌اند. این حسن نیست برای یک مجلس. تبعات تغییر افراد هم یکی این است که وقتی می‌آیند، ممکن است که تمام اطلاعات را به صورت بند بند به اندازه افرادی که قبلا بوده‌اند نداشته باشند. این ضعف بزرگی نیست و زود رفع می‌شود. این قضیه داشتن نگاه ملی و سازنده به مسائل است. من فکر می‌کنم نمایندگان مجلس دهم این توانمندی را داشتند و خیلی زود روی کار سوار شدند. البته مرکز پژوهش‌ها هم تلاش میکند که با گزارش‌ها و تحلیل‌ها و اطلاعاتی که می‌دهد، نمایندگان را کمک کند و من اوضاع را از این جهت کاملا مثبت می‌بینم.
*الان وضعیت روابط مرکز پژوهش‌ها با نمایندگان نسبت به دوره‌های قبل چطور است؟
لاریجانی: قبلا این رابطه چندن محکم نبود و نمایندگان بهره‌ای از مطالعات و بررسی‌های مرکز پژوهش‌ها نمی‌بردند و به عبارتی به آن کم توجهی می‌شد. خصوصا اینکه با توجه به کمبود وقت نماینداگان برای بررسی فنی مسائل مختلف، نتیجه کار این مجموعه در تصمیم‌گیری‌های مجلس می‌تواند بسیار مهم باشد؟ الان خوب است و مرتبا اظهارنظرها را می‌دهند و می‌بینیم.
یعنی کارشناس میان نمایندگان دیده می‌شود و مورد توجه قرار می‌گیرد؟
لاریجانی: بله. این اتفاق خوشبختانه می‌افتد و خیلی مواقع همین گزارش‌ها و بررسی‌های کارشناسی در نظر نمایندگان تأثیر می‌گذارد. یک کاری هم که مستمرا باب شده و مرکز پژوهش‌ها انجام می‌دهد، تحویل شرایط کشور است. تحلیل مسائل اقتصادی و سیاسی و اجتماعی کشور. مثلا الان که فصل بودجه است یک تحلیلی از شرایط بودجه ارائه کردهاند. یک تحلیل سالیانه هم من گفته‌ام که بدهند که بررسی اوضاع اقتصادی است. از سال قبل را دادند و گزارش امسال هم در مراحل نهایی است که چاپ شود. اینها کمک میکند که تحلیل مشترک از شرایط داشته باشیم.
*در این مجلس بعد از چند سالی که اخوان لاریجانی در صدر قوای مقننه و قضاییه حضور داشتند، اخیرا یکی دو بار گلایه‌هایی سر موضوع لغو سخنرانی آقای مطهری در مشهد مطرح شد یا تفاوت دیدگاه‌هایی بر سر برجام پیش کشیده شد که آیت‌الله لاریجانی گفتند تجربه تلخی بوده و شما همچنان مدافع آن هستید. الان آیا شرایط فرقی کرده که این تفاوت دیدگاه‌ها علنی شده است؟ آیا اینها در روابط دو قوه تأثیری داشته؟
لاریجانی: روابط دو قوه برادرانه است شما می‌خواهید این را بهم بزنید! به طور طبیعی مطالب و منظرها برحسب مسئولیت‌هایی که افراد دارند می‌تواند تفاوت‌هایی داشته باشد. همه قوا اینطور هستند و این مسئله روابط شخصی در مسئولیت‌های دستگاهی نمی‌تواند خیلی تأثیری بگذارد. اختلاف و روابط ما با قوه مجریه هم همینطور است. ممکن است که در مسئله‌ای بین قوه مقننه و مجریه هم اختلافی وجود داشته باشد اما دلیل نمی‌شود که روابط برادرانه خودشان را از بین ببرند. الان قوه مقننه اهتمامش بر این است که مشکلات مهم کشوررا با کمک به دولت حل کند. حالا شاید جایی هم اختلاف نظر باشد و این بدان معنا نیست که روابط برادارانه ندارند. در کل فکر می‌کنم روابط بین قوا در کشور الان خوب است و در شرایط فعلی با توجه به مسائلی که هست می‌شود برخی جاها به این اختلافات هم خورد که به هر حال حل می‌شود.
*البته بر سر ماجرای آقای دکتر صادقی یا آقای مطهری یک مقداری به نظر می‌رسید اختلاف دیدگاه‌ها جدی است و نوعی تقابل هم ایجاد شد. الان زمینه آن مسائل حل شده و به حالت عادی برگشته است؟
لاریجانی: اینها خیلی مسائل ادامه‌داری نیست و مقطعی است. به هرحال در مقطعی پیش آمد و ما از آن عبور کردیم. من هم شما می‌بینید که بیشترین تلاشم برای عبور از مسائل حاشیه‌ای و نظرم این است که این مسائل متن روابط قوا را مخدوش نکند.
*چیزی حدود 3 ماه تا انتخابات ریاست جمهوری باقی مانده، اما به نظر می‌رسد هنوز تنور انتخابات داغ نشده است. حداقل نسبت به دوره‌های قبل و حتی دوره یازدهم هم هنوز فضا سرد به نظر می‌رسد. تفسیر و تحلیل شما از این وضعیت چیست؟ اساسا آیا چنین گزاره‌ای را در مورد فضای انتخابات سال آینده قبول دارید؟
لاریجانی: بله من هم فکر می‌کنم فضا مثل گذشته و این هم یک مدل جدید از انتخابات است. قبلا از فاصله دورتری مسائل انتخابات مطرح می‌شد و گروه‌ها فعال می‌شدند. اما امسال با تأخیر است و من جنب و جوش خاصی احساس نمی‌کنم. ممکن است عوامل مختلفی در آن نقش داشته باشند. یکی می‌تواند دور دوم بودن ریاست جمهوری آقای روحانی باشد.
*اما در دوره‌های قبل مثل دوره دهم و هشتم که رؤسای جمهوری از دور اول به دور دوم می‌رفتند هم این گونه نبود؟
لاریجانی: بله خب آن زمان هم شور انتخاباتی فرق داشت اما این بار این طور است. یعنی به نظر می‌رسد موقعیت دور دوم این دولت با قبل فرق دارد. ممکن است این هم موثر باشد.
*یعنی فکر می‌کنید رقبا خیلی شانس برای خودشان نمی‌بینند؟
لاریجانی: نه. احتمالا چیز دیگری فکر می‌کنند وگرنه فعال نمی‌شدند می‌خواهم بگویم به طور طبیعی این موضوع احتمالا تأثیر دارد. نکته دیگر این است که صداوسیما در فضای انتخابات مؤثر است. الان شنیدم که کمی بحث را شروع کردهاند، ولی فکر می‌کنم بعد از نوروز این فضا در صداوسیما جدی شود. البته من در این خصوص صحبتی نکردم و برداشتم است.
البته مسئله ما بیشتر گروههای سیاسی است که خیلی تکاپو و شرو شوری ندارند و این موضوع در آنها دیده نمی‌شود؟
لاریجانی: در شهرها و استان‌ها یکسری کارها و فعالیت‌ها آغاز شده است.
آن فضا بیشتر معطوف به انتخابات شوراها است؟
لاریجانی: نه اتفاقا برای همین انتخابات ریاست جمهوری هم تحرکاتی است منتها در سطح ملی و تهران خیلی آن تکاپو را نمی‌بینیم. به هر حال قبول دارم که یک تأخیری است و باید بررسی کرد که دلیلش چیست. من خیلی روی این موضوع متمرکز نشده‌ام.
*اخیرا برخی نمایندگان یک طرح ارائه کردند که به طرح مبارزه با خودسرها معروف شده و حواشی هم داشته است. با توجه به تجربه خود شما در 22 بهمن قم که مورد حمله خودسرها قرار گرفتید، نگاهتان به این طرح چگونه است و آن را چطور ارزیابی می‌کنید؟ ایا فکر می‌کنید بتواند به اهدافش برسد و موفق شود؟
لاریجانی: البته طرح خیلی دقیق نیست و اگر خودتان هم آن را بررسی کنید، متوجه می‌شوید که در درون آن اشتباهاتی است. مثلا اینکه اگر کسی حتی نه به قصد برهم زدن، اظهارنظری بکند و اتفاقی بیفتد با او برخورد می‌شود خیلی نکته مثبتی نیست. خب این قصد را از کجا می‌شود کشف کرد؟ این نشان می‌دهد که طرح به دقت تدوین نشده است.
*اما آیا ضرورتی دارد که ما در این حوزه قانونی داشته باشیم؟
لاریجانی: حالا منهای قانون به نظر من یک تربیت و فرهنگ سیاسی است. خیلی مسائل در کشور است که با قانون حل نمی‌شود. مثلا رفتار یک پدر با فرزند یا خانواده‌اش باید مؤدبانه باشد، حالا ما بیاییم قانون بنویسیم که مؤدبانه باش که موضوع حل نمی شود. این فرهنگ است و باید در کشور جا بیفتد. بیشتر هم جریانهای سیاسی و رسانه‌ها مؤثر هستند که این خشونت را در سیاست کاهش دهند و این را تبدیل به یکسری گفت‌‌وگوهای سالم بکنند. من فکر نمی‌کنم با قانون موضوعاتی از این دست را بشود حل کرد. اگر نیاز باشد ما قانون آن را هم می‌نویسیم اما تصورم این است که زیربنای آن، مسائل فرهنگی و فرهنگ سیاسی است که باید تربیت خاصی را در جامعه جا انداخت.
