یکی از فاکتورهای موثر در تصادفات و حوادث شهری ، برون شهری به خصوص در بزرگراه ها مقوله سرعت است که با پیشرفت صنعت خودرو سازی و تحقیق و بررسی کارشناسان حوزه خودرو در بحث ایمنی ( وسائل نقلیه) هر ساله شاهد آن هستیم که مقوله " سرعت" به یکی از آبشن های خاص و پر طرفدار علاقه مندان خودرو تبدیل شده است.
در این یادداشت بر آن هستیم مقوله سرعت در بزرگراه ها را مورد بررسی کارشناسان قرار دهیم. حداکثر سرعت در بزرگراههای درون شهری 100 کیلومتر است که بر اساس وضعیت مهندسی و شرایط ترافیکی بر اساس ایمنی کاربران ترافیکی ، این سرعت قابل تغییر (پائین تر از حد مجاز) است. به طور مثال در بزرگراه یادگار امام (ره) حداکثر 80 کیلومتر ، بزرگراه آزادگان 90 کیلومتر و در بزرگراه شهید خرازی (غرب تهران) سرعت مجاز 100 کیلومتر بر ساعت تعیین شده است.ولی نکته ای که نباید آن را فراموش کنیم رانندگی با حداکثر سرعت یا سرعت غیر مجاز خطر آفرین است.
رانندگی با سرعت زیاد و غیر مجاز یعنی احتمال خطر بیشتر چرا که با افزایش سرعت زمان واکنش و عکس العمل راننده طولانی تر و مسافت توقف بیشتر می شود. طبق تحقیقات علمی هر چه سرعت وسیله نقلیه بیشتر شود چشم انسان در حد معمول ، موانع و خطرات پیش رو را به موقع دریافت نمی کند. لذا هر چه سرعت بیشتر شود شدت صدمات وارده به افراد آسیب پذیر مانند عابران پیاده، دوچرخه سواران و موتورسواران به مراتب افزایش می یابد.
تحقیقات علمی و عملی نشان داده که چنانچه خودرویی با سرعت 30 کیلومتر در ساعت یا کمتر با عابری برخورد کند فرد مضروب تا 95 در صد شانس زنده ماندن دارد و اگر این سرعت به 45 کیلومتر بر ساعت برسد شانس زنده ماندن عابر کمتر از 50 درصد می شود. عابر پیاده در تصادف با خودرویی که 80 کیلومتر درساعت سرعت دارد به طور تقریبی اصلاً شانسی برای زنده ماندن ندارد.
زمانی که سرعت وسیله نقلیه افزایش پیدا می کند طبق قوانین فیزیک ، فشار به قطعات خودرو نیز بیشتر می شود بطوریکه سامانه های کنترلی مانند فرمان ، جلوبندی ، ترمزها و ... بسیار حساس می شوند و با کوچک ترین حرکت فرمان کل بدنه خودرو تحت تاثیر قرار گرفته و به راحتی منحرف می شود.نکته حائز اهمیت در رانندگی با سرعت بالا ، مسافت توقف است چرا که هر چه سرعت خودرو بیشتر باشد در زمان ترمز گرفتن (از لحظه رویت خطر و قرار دادن پا روی پدال ترمز ) مسافت بیشتری طی می شود تا وسیله نقلیه متوقف شود. حال تصور کنید که در شرایط جوی نامناسب و زمین لغزنده باشد و یا لاستیک ها از آج مناسبی برخوردار نباشند و یا ترمزها و سامانه تعلیق خودرو عملکرد مناسبی را نداشته باشد، در این شرایط وضعیت ایستایی خودرو به مراتب کمتر خواهد بود.
برای درک بهتر تاثیر سرعت و ترمز کردن در این حالت مثالی را برای شما مطرح کنیم. خودرویی با سرعت 100 کیلومتر بر ساعت حرکت می کند (مسافتی معادل 28 متر را ظرف یک ثانیه ). در این شرایط اگر راننده کاملاً هوشیار باشد و متوجه عابر پیاده در جلوی خودروی خود شود سریعاً اقدام به ترمز می کند، اما در شرایطی جز این راننده وسیله نقلیه با تاخیر اقدام به توقف خودرو می نماید که حاوی پیامدهای ذیل است. آزمایش های صورت گرفته نشان می دهد که از زمان رویت خطر تا زمان فشار دادن پا روی پدال ترمز که تحت عنوان " مسافت عکس العمل" از آن یاد می شود، زمانی معادل هفت تا هشت دهم ثانیه به خود اختصاص می دهد. در این مدت بسیار کوتاه این خودرو تقریباً 21 متر را طی می کند. در واقع از این لحظه به بعد با فشار دادن پا روی پدال ترمز سرعت وسیله نقلیه به تدریج کم می شود . ( باز هم تاکید می کنیم اگر وسیله نقلیه نقص فنی نداشته باشد و راننده کاملاً حواس جمع باشد و سطح آسفالت نیز لغزنده نباشد.) مطابق قوانین فیزیک این وسیله نقلیه تقریباً پس از طی مسافت 74 متر ، سرعتش به صفر میرسد. با این وصف، برخورد خودرو با عابر پیاده ای که در حال عبور از عرض خیابان باشد و فاصله تقریبی وسیله نقلیه با وی کمتر از 90 متر باشد برخورد خودرو با عابر قطعی است و هرچه این فاصله کمتر باشد مطمعنا آسیب های وارده به عابر شدید تر خواهد بود.
با این مثال متوجه شدیم که از لحظه رویت خطر و ترمز گرفتن تا توقف کامل مسافتی تحت عنوان مسافت توقف طی می شود، لذا برای جلوگیری از برخورد همراه این نکته باید در ذهن راننده متصور باشد که هر چه سرعت بیشتر باشد مسافت توقف نیز بیشتر می شود.
از آنجائیکه رانندگی با سرعت بالا تبعات جبران ناپذیری دارد قانون گذار نیز جرائم سخت تر و بازدارنده تری را برای جلوگیری از رانندگی با سرعت بالا در نظر گرفته است که به طوری که در قانون مجازات اسلامی چنانچه راننده با سرعت غیر مجاز با عابری برخورد نماید راننده مقصر به بیش از دو سوم حداکثر مجازات تعیین شده محکوم خواهد شد و در واقع رانندگی با سرعت غیر مجاز و تصادف ناشی از آن جزء موارد تشدید مجازات در نظر گرفته شده است همچنین برابر قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی و جدول جرایم مربوطه میزان مبلغ جریمه و نمرات منفی تعیین شده برابر جدول زیر است.
پلیس راهنمایی و رانندگی توصیه می کند با توجه به روزهای پایانی سال و آغاز سال نو که بعضاً با عجله و شتاب رانندگان توام می شود، سرعت در رانندگی را جایگزین تاخیر در کارهای عقب افتاده خود نکنیم و با سرعت مطمئنه رانندگی کنیم.سرعتی که بتوان قبل از تصادف خودرو را متوقف و از وقوع تصادف جلوگیری کنیم.
سرگرد علی اصغر شریفی
رئیس مرکز اطلاع رسانی پلیس راهور تهران
