با دقت در روایت اندک موجود و با مطالعه سیره حضرت زهرا(س) مصادیق و نمونه های زیبائی از ظاهر زندگی همچون: بهداشت، نظافت، آراستگی و استعمال عطر، همچنین بهداشت محیط زندگی و رسیدگی به آن مشاهده می شود. در اقوال تاریخی و روایات آمده که حضرت زهرا(س) خود شخصاً خانه و محیط زندگی خود را جارو می زده است. در خانه دائماً معطر به خوشبوترین عطرها بوده اند. لباس سفید بویژه برای نماز از لباسهای ایشان بوده است. دارای انگشتر و گردنبندی برای زینت بوده اند که قصه انفاق گردنبند حضرت به فردی نیازمند هم در تاریخ ثبت شده است و بالاخره با کمک گرفتن از فضه خادمه و حفظ حقوق او در مدیریت کار خانه به بهترین وجه تلاش و کوشش داشته اند.
توضیح بیشتر مطالب فوق را می‌توان بدین گونه ارائه نمود:
ابراز و اظهار محبت به همسر
یکی از نکات بسیار قابل توجه در روابط میان زن و شوهر، اظهار محبت به همسر است. در بنیان خانواده‌هایی که با وجود عامل محبت از فرآیند اظهار محبت، به خوبی استفاده نمی‌شود، اندک اندک خدشه‌ها و خلل‌هایی به وجود می‌آید. اطلاع زوجین از اینکه هر یک به دیگری علاقه دارند برای تداوم یک زندگی کافی نیست بلکه؛ شنیدن کلمات محبت‌آمیز از لوازم یک زندگی موفق زناشویی است. این نیاز متقابل زن و شوهر به اظهار محبت در مقابل یکدیگر، باید به بهترین نحو پاسخ گویی شود.
در زندگی حضرت فاطمه (س)، عبارات محبت‌آمیز و احترام‌آمیز به علی (ع) بسیار است؛ از جمله ایشان در عبارتی خطاب به همسرشان در مقام اظهار محبت می‌فرماید: «روحی لروحک الفداء و نفسی لنفسک الوقاء» «روح من فدای روح تو باد و جان من سپر بلای جان تو باشد.»[1]
همانگونه که بیان شد، اظهار محبت باید طرفینی باشد. در این‌جا نیز اظهار محبت یک سویه نیست بلکه امیرمومنان نیز با عباراتی شبیه به همین عبارت با صدیقه طاهره سخن می‌گویند.
حمایت و دفاع از همسر
یکی از مهمترین شاخصه‌هایی که می‌تواند در استحکام خانواده مؤثر باشد، حمایت و دفاع از همسر است. مسلم است که در هر زندگی خانوادگی، زن و شوهر غیر از نقش همسری، در سایر روابط اجتماعی یا سیاسی و...، نقش‌های دیگری نیز بر عهده دارند و هیچ بنیانی مستحکم تر از قلعه خانواده نمی تواند مدافع یک انسان در سختی‌ها، آسیب‌های اجتماعی، روحی و... باشد. حمایت هر یک از زوجین از دیگری و تجلیل و قدردانی از تلاش‌ها و زحمات وی، از جمله‌ی این امور است.
صدیقه طاهره (س)، هم حامی امیرمومنان بود و هم همسر ایشان و از آن‌جا که این بانو در همه امور خیر پیشتازترین فرد امت محسوب می شد، در امر دفاع از ولایت نیز، والاترین جان فشانی ها را به ساحت کبریایی خداوند تقدیم کرد. یکی از نمونه های منقلب کننده دفاع فاطمه (س) از همسرش، جریانی است که علی (ع) را با اکراه و اجبار برای اخذ بیعت به مسجد مدینه می بردند. در روایت است که بانوی دو عالم(س)، برای دفاع از همسر به درب مسجد آمد و جلوه‌های به یاد ماندنی از ایثار و فداکاری از خویش در تاریخ بر جای گذاشت و در دفاع از همسرش فرمود: « به خدا سوگند ای سلمان، از درب مسجد مدینه پا بیرون نمی گذارم تا آن که پسرعموی خود را با چشمان خودم سالم ببینم.»
زینت ظاهر و باطن برای همسر
آراستگی ظاهر و باطن همسران برای یکدیگر، یکی از اصول حاکم بر خانواده های آرمانی است. امیرمومنان در این باره می فرماید: «جمال الباطن، حسن‌السریرة» «زیبایی باطن ، در حسن نیت و زیبایی درون است.»[2] دل و جان حضرت زهرا (س)، در کمال حسن نیت، خلوص و صمیمیت نسبت به همسر بزرگوارش بود و حسن سریره او جمیل ترین زیبایی های باطنی را در برابر چشمان مبارک امیرمومنان (ع) به تماشا می گذاشت.
پیدا است که اگر فردی از نعمت جمال ظاهر بی بهره باشد
اولاً با هنرمندی و ظرافت خاصی می تواند به آراستگی و حسن خویش بیفزاید
ثانیاً با ظرایف و طرایفی که در جلوه‌گری های رفتـار خود طراحی می کنـد ، می توانـد بـه حسن سـلوک و جمال بـاطن دسـت یابد. بـه عنوان مثـال، لبخنـد زینـت چهره اسـت ، نگاه مهربان، زینت چهره است و می تواند بر جمال ظاهر و باطن بیفزاید. گشادگی چهره و بشاشیت صورت نیز، نوعی زینت چهره است. در روایت، یکی از خصوصیات زنان با فضیلت، درخشندگی چهره معرفی شده است.[3]
حضرت فاطمه (س) به عنوان زینت و استحباب، انگشتری به دست می کردند و از قول رسول خدا (ص) می فرمود: «هرکس انگشتری عقیق به دست کند، همواره خیر می‌بیند.»[4]
امیرمؤمنان(ع) در اشاره به آراستگی ظاهر و باطن صدیقه طاهره (س) می‌فرمود: «هرگاه به او می‌نگریستم، همه‌ی ناراحتی‌ها و غم‌هایم برطرف می‌شد».[5]
آراستگی و پاکیزگی در عین سادگی
انسان به طور طبیعی و فطری آراستگی و زیبایی را دوست می دارد. چنان که حضرت علی علیه السلام و دیگر معصومین فرموده اند: «ان الله جمیلٌ و یحبُّ الجمال؛ خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد».[6]
حضرت رضا علیه السلام در تشریح سیره و سنت انبیا می فرماید: «مِن اخلاقِ الانبیاء التَّنظُّفِ؛ آراستگی و نظافت از اخلاق پیامبران است».[7]
بر هر انسانی لازم است که آراستگی به آرایش و نظافت را همچون یکی از وظایف روزانه در زندگی خود رعایت کند و بخشی از اجناس سبد خانوادگی خود را به وسایل آراستگی و نظافت اختصاص دهد.
از لحاظ روانی، آراستگی، نظافت و زیبایی و زیبا سازی محیط خانه و خانواده، آرامش اعضای آن را فراهم می سازد و عامل مؤثری برای افزایش محبت و همگرایی بیشتر خواهد بود.
اگر نظافت و زیبایی برای همه انسان ها لازم و مفید باشد، برای برخی از افراد واجب است. زن و شوهر از کسانی هستند که آراستگی برای آنان واجب و از ضروریات زندگی است.
امیرمومنان علی علیه‌السلام در این باره می فرمایند:
لیتهیأ احدکم لزوجته کما عیب ان تتهیأ له.
هر مردی از شما مسلمانان موظف است خودش را برای همسرش آراسته کند، همچنان که دوست دارد زنش برای او آراسته باشد.[8]
صدیقه طاهره سلام الله علیها نیز که در مکتب نبوت تربیت شده بود و به فرهنگ و اخلاق اسلامی آشنایی کامل داشت، به رعایت اصل آراستگی در زندگی خانوادگی آگاهی کامل داشت و آراستگی و نظافت را پیش از آن که یک امر شخصی و فردی بداند، آن را حق خانوادگی و همسر خود می دانست و ازاین رو، به آن بسیار اهمیت می داد.
یکی از سنت های مورد تأکید رسول خدا صلی الله علیه و آله به کار بردن عطر و سفارش به استفاده از بوهای خوش بوده است. آمده است فاطمه علیهاالسلام تا آن هنگام که در خانه بودند، مرتب از عطرهای گوناگون استفاده می کردند و فضای زندگی را علاوه بر عطر روح و معنویت به عطر ظاهری معطر می کردند.
درباره زندگی فاطمه زهرا علیهاالسلام آمده است که ام السلمه می گوید: «از حضرت زهرا علیهاالسلام پرسیدم: آیا عطری ذخیره کرده ای؟ فرمودند: آری. رفت و شیشه عطری آورد و مقداری در کف دست من ریخت. بوی خوشی داشت که هرگز نشنیده بودم. گفتم این عطر خوشبو را از کجا تهیه کرده ای؟ فرمود: این عطر مُشکی است که از بال و پر جبرئیل فرو ریخته است.» پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به عمار یاسر مأموریت داد برای شب عروسی حضرت زهرا علیهاالسلام عطرهای خوشبو تهیه کند.
پی نوشت:---------------------------
[1] . بحرانی، مدینة معاجز الائمة الاثنی عشر (قم، موسسه معارف الاسلامیه، 1413ق)، ج3، ص369.
[2] . محمدی ری‌شهری، میزان الحکمة، (بی‌جا، دار الحدیث، 1416ق) ج1، ص416
[3] . کلینی، الکافی (بی جا، ۱۳۶۲) ج۵ ، ص ۳۲۴.
[4] . «قالت فاطمه (س)، قال رسول الله (ص): من تختم بالعقیق لم یزل یری خیری» (شیخ طوسی، الامالی، (قم، دار الثقافه، 1414ق)، ص311؛ حرعاملی، وسائل الشیعه، (قم، آل البیت، 1409ق) ج5 ، ص88).
[5] . «لَا أَغْضَبَتْنِی وَ لَا عَصَتْ لِی أَمْراً وَ لَقَدْ کُنْتُ أَنْظُرُ إِلَیْهَا فَتَنْکَشِفُ عَنِّی الْهُمُومُ وَ الْأَحْزَان » اربلی، کشف الغمة (تبریز، بنی هاشم، 1381ق)، ج1، ص363؛ مجلسی، بحار الانوار، (بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق) ج۴۳، ص۱۳۴.
[6] . محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج1، ص414.
[7] . کلینی، الکافی، ج5، ص567 و ج11، ص310؛ ابن شعبه حرانی، تحف العقول (قم، جامعه مدرسین، 1404ق)، ص442.
[8] . ابن حیون، دعائم الاسلام( قم، آل البیت، 1385ق)، ج1، ص123.
