مسئله سلامت محصولات دستکاری شده ژنتیکی یا همان محصولات تراریخته، موضوعی است که طی ماه‌های اخیر به‌شدت مورد توجه رسانه‌ها و افکار عمومی مردم کشورمان قرار گرفته است.
«محصولات دستکاری شده ژنتیکی» محصولاتی هستند که از انتقال یک یا چند ژن بین دو نوع موجود زنده مختلف به وجود می‌آید؛ پس از طرح زمزمه‌هایی مبنی بر تلاش برخی مقامات دولتی برای کشت و تولید این محصولات در کشور، بسیاری از اساتید و صاحب‌نظران رشته‌های بیوتکنولوژی، مهندسی ژنتیک، بیوتکنولوژی پزشکی کشورمان در مقام منتقدان جدی واردات، کشت و مصرف محصولات دستکاری شده ژنتیکی، به‌دلیل تأثیرات مستقیمی که تولید و مصرف این محصولات با سلامت امروز و فردای مردم کشورمان دارد، وارد میدان نقد و اعلام هشدار نسبت به کشت و تولید این محصولات در کشورمان شدند.
اما در مقابل برخی مسئولان در وزارت جهاد کشاورزی و ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی ریاست جمهوری به دفاع از تولید این محصولات پرداخته‌اند و به‌شدت در پی قانونی کردن کشت و تولید محصولات غذایی تراریخته در سطح کشور هستند به‌گونه‌ای که در حال حاضر بند مربوط به توسعه و کشت محصولات تراریخته را در قالب برنامه ششم توسعه به مجلس شورای اسلامی ارائه کردهاند و درصدد گرفتن رأی موافق نمایندگان مجلس در این خصوص هستند.
خبرگزاری تسنیم به عنوان نخستین رسانه در کشور به مسئله محصولات تراریخته ورود کرد و به تحلیل و بررسی این محصولات از طریق گفت‌وگو با اساتید و صاحب‌نظران در جبهه موافقان و منتقدان این محصولات پرداخته است اما در این میان، استفاده از تجربیات کشورهای دیگر درباره محصولات دستکاری شده ژنتیکی و نوع مواجهه آنها با این محصولات می‌تواند برای مسئولان کشور و مردم راهگشا باشد.
کشورهای اروپایی سالیان درازی است که با مسئله سلامت محصولات تراریخته دست به گریبان بوده‌اندو این کشورها هر یک پس از منازعات و کش و قوسهای فراوان، به صورت رسمی و قانونی درخصوص محصولات تراریخته قانون‌گذاری کردهاند، در گزارش پیش‌رو، جمع‌بندی بررسی وضعیت محصولات تراریخته در کشورهای اروپایی به صورت چکیده تقدیم مخاطبان ارجمند تسنیم شده است.
لازم به توضیح است برای دسترسی مجزا به متن کامل هر یک از 29 شماره این پرونده، کافیست که بر روی "میان‌تیتر" مربوطه کلیک شود:
1- اجرای قانون «برچسب تراریختگی» در فرانسه از سال 2010/ ممنوعیت ذرت تراریخته در فرانسه
دولت فرانسه از اواخر سال 2010 به‌روی محصولات تراریخته‌ای که شامل کمتر از 0.1 درصد دستکاری ژنتیکی شده بود، برچسب تراریختگی اعمال کرده است.
2- ممنوعیت کشت «محصولات تراریخته» به‌صورت تجاری در انگلستان
مطابق قوانین کشور انگلستان هیچ محصول تراریخته‌ای نباید به‌صورت تجاری کشت شود و کشت آنها فقط باید زیر‌نظر دولت این کشور انجام شود؛ ضمن اینکه در این کشور قانون اجباری «برچسب‌گذاری» برای تمامی محصولات تراریخته با دقت اجرا می‌شود.
دولت آلمان هنوز از سلامت برخی از محصولات تراریخته اطمینان حاصل نکرده است؛ اختلافات کشورهای اروپایی بر سر سلامت محصولات تراریخته، کشور آلمان را مجاب کرد تا مطابق قانون بیوتکنولوژی خود از سال 2008 بر روی محصولات تراریخته، برچسب تراریختگی اعمال کند.
4- عدم‌اطمینان دولت روسیه از سلامت محصولات تراریخته/ ممنوعیت کشت تجاری این محصولات
مسئله اصلی حال حاضر در کشور روسیه این است که اگر تولید محصولات ارگانیک در این کشور متوقف شود مردم برای خرید محصولات تراریخته اطمینان ندارند چرا که هنوز دولت و مردم روسیه از سلامت این محصولات اطمینان حاصل نکرده‌اند.
5- تظاهرات مردم اسپانیا علیه محصولات تراریخته/ رأی‌گیری برای لغو قانون کشت تراریخته
در 18 آوریل سال 2009 بیش از 8 هزار نفر از مردمان ایالت ساراگوسای اسپانیا خواستار لغو قانون کشت محصولات تراریخته شدند؛ در دوم جولای سال 2009 رأی‌گیری در مجلس ایالت کاتالونیای اسپانیا مبنی بر لغو قانون کشت تراریخته انجام گرفت.
6- مخالفت سازمانهای مردم‌نهاد کشور پرتغال با کشت محصولات تراریخته
سازمانهای مردم‌نهاد حوزه محصولات کشاورزی کشور پرتغال از همان ابتدا با کشت محصولات تراریخته مخالفت می‌کردند و معتقد بودند که سلامت یا عدم سلامت این محصولات باید تأیید شود و اطلاعات آن در اختیار عموم مردم قرار گیرد.
7- مقاومت دولت یونان در برابر ممنوعیت کشت تراریخته/ 93درصد مردم یونان خواستار ممنوعیت کشت تراریخته
با وجود اینکه مردم و کشاورزان یونانی خواستار ممنوعیت کشت محصولات تراریخته در کشور هستند اما دولت یونان هنوز به محدودیت و عدم‌کشت آنها در این کشور رضایت نداده است. 93 درصد مردم این کشور خواستار ممنوعیت کشت این محصولات در کشور خود هستند.
8- دانشمندان اتریشی: نمی‌توانیم تضمین کنیم «تراریخته» به مردم آسیب نمی‌رساند
بسیاری از دانشمندان حوزه کشاورزی اتریش اظهار داشته‌اند: نمی‌توانیم تضمین کنیم که «محصولات تراریخته» هیچ آسیبی به مردم نمی‌رساند و نمی‌دانیم که چه تأثیراتی بر روی بدن انسان می‌گذارد. این موضوع موجب اجرای قانون «برچسب‌گذاری تراریخته» در اتریش شد.
با انجام آزمایشهای متعدد روی محصولات تراریخته توسط دانشمندان و کارشناسان کشور ایرلند، سال گذشته واردات و توزیع این محصولات به‌طور کامل در این کشور ممنوع شد، همچنین دولت ایرلند قوانین بسیار سخت‌گیرانه‌ای برای کشت داخلی این محصولات اعمال کرد.
در اکتبر سال 2015 مسئولان کشور ایتالیا از اتحادیه اروپا درخواست کردند که کشت این محصولات را به طور کامل در این کشور ممنوع کند؛ 19 کشور از 28 کشور عضو این اتحادیه خواستار ممنوعیت کامل محصولات تراریخته در کشور خود هستند.
11- درخواست هلند برای ممنوعیت کشت تراریخته در این کشور/ ممنوعیت واردات تراریخته به هلند
هلند از اتحادیه اروپا درخواست ممنوعیت کشت محصولات تراریخته در کشور خود را کرده است؛ فشار مردم و طرفداران محیط زیست برای ممنوعیت این محصولات باعث شد تا دولت هلند واردات و کشت تجاری این محصولات در کشور خود را ممنوع کند.
انتخاباتی میان مردم صربستان برگزار و مشخص شد که مردم این کشور خواستار ممنوعیت کامل «محصولات تراریخته» هستند؛ صربستان نامه درخواست ممنوعیت کامل کشت این محصولات را به اتحادیه اروپا فرستاده است.
13- «لهستان» چهاردهمین کشور اروپایی که کشت و واردات «تراریخته» را ممنوع کرد
در اوایل سال 2015 کشاورزان لهستانی به‌نشانه اعتراض به کشت محصولات تراریخته با تراکتورهای خود به خیابانها آمدند و خواستار ممنوعیت این محصولات شدند؛ سرانجام در سال 2015 لهستان چهاردهمین کشور اروپایی بود که واردات و کشت این محصولات را ممنوع کرد.
14- ممنوعیت کامل تولید محصولات تراریخته در لوکزامبورگ/ اعمال «برچسب تراریختگی» از سال 2013
کشور لوکزامبورگ از سال 2013 قانون برچسب تراریختگی را برای تمامی این محصولات اعمال می‌کرد و سرانجام در سال 2015 کشت و تولید این محصولات را به طور کامل ممنوع کرد.
دانمارک پس از آزمایشهای فراوان روی محصولات تراریخته به‌ویژه محصولات شرکت مونسانتو در سال 2015 کشت و واردات آنها را به‌طور کامل ممنوع کرد؛ شرکت آمریکایی مونسانتو از دانمارک درخواست کرد نتایج تحقیقات روی محصولات این شرکت پنهان بماند.
16- کاهش سطح کشت تراریخته در فنلاند از سال 2008/ مخالفت کشاورزان فنلاندی با کشت این محصولات
فشارهای رسانه‌های فنلاندی و ممنوعیت کشت محصولات تراریخته در بسیاری از کشورهای اروپایی موجب شد تا سطح کشت محصولات تراریخته در فنلاند از سال 2008 کاهش یابد.
17- کشت کمتر از 0.1 درصد محصولات تراریخته در کشورهای اروپایی/ کاهش شدید کشت تراریخته در جمهوری چک
کشت و واردات محصولات تراریخته در کشور چک از سال 2009 روند کاهشی شدیدی داشته است اما هنوز قانونی مبنی بر ممنوعیت آنها وجود ندارد؛ تنها کمتر از 0.1 درصد کشت جهانی محصولات تراریخته در کشورهای اروپایی انجام می‌شود.
18- ممنوعیت 10 ساله کشت محصولات تراریخته در مجارستان/ به آتش کشیدن هزاران هکتار از زمینهای کشت مونسانتو
کشور مجارستان مطابق قانونی در سال 2015 کشت محصولات تراریخته در این کشور را به‌مدت 10 سال ممنوع کرد؛ اخیراً مردم این کشور بیش از هزاران هکتار از زمینهای کشت محصولات شرکت مونسانتو در این کشور را به آتش کشیدند.
19- ممنوعیت کشت و واردات محصولات تراریخته تا سال 2021 در کشور سوئیس
کشور سوئیس به‌دلیل اینکه از سلامت محصولات تراریخته اطمینان حاصل نکرده بود، قانونی در سال 1995 تصویب کرد که به‌روی تمامی این محصولات برچسب تراریختگی اعمال شود؛ در حال حاضر کشت و واردات این محصولات تا سال 2021 در کشور سوئیس ممنوع شده است.
20- اعتراض کشاورزان بلژیکی به کشت محصولات تراریخته/ ممنوعیت دوساله کشت تراریخته در این کشور
پس از اعتراضات پیاپی کارشناسان و کشاورزان بلژیکی پس از سال 2004 به‌مدت دو سال میزان کشت محصولات تراریخته در این کشور به صفر رسید و برای دو سال هیچ محصول تراریخته‌ای در این کشور کشت نشد؛ کشت این محصولات در حال حاضر در والوینا در جنوب بلژیک ممنوع است.
21- وزیر کشاورزی قبرس: هدف ما عاری‌شدن قبرس از هرگونه محصول تراریخته است
پس از تصویب قانون جدید اتحادیه اروپا مبنی بر مختار بودن کشورها در ممنوعیت یا عدم‌ممنوعیت کشت محصولات تراریخته، کشور قبرس کشت این محصولات را ممنوع کرد و وزیر کشاورزی این کشور گفت: هدف ما عاری‌شدن کشور قبرس از هرگونه محصول تراریخته است.
22- وزیر کشاورزی بلغارستان: «هیچ وقت ممنوعیت محصولات تراریخته را لغو نمی‌کنیم»
مسئولان بلغارستان مطابق قانونی در سال 2010 کشت و واردات محصولات تراریخته را ممنوع کردند؛ مطابق یک نظرسنجی از مردم بلغارستان، مسئولان اتحادیه اروپا متوجه شدند که نزدیک به 97 درصد مردم بلغارستان خواستار ممنوعیت محصولات تراریخته در کشور خود هستند.
23- درخواست اسلوونی برای ممنوعیت کشت و واردات محصولات تراریخته/ تحریم محصولات مونسانتو در اسلوونی
وزیر کشاورزی اسلوونی در نامه‌ای به اتحادیه اروپا نوشت: دولت اسلوونی خواستار ممنوعیت محصولات تراریخته و نابودی تمامی مناطق کشت این محصولات است؛ این ممنوعیت شامل کشت داخلی و واردات این محصولات به‌ویژه محصولات شرکت مونسانتو می‌شود.
24- ممنوعیت و قوانین سخت‌گیرانه کرواسی برای محصولات تراریخته از سال 2014
مسئولان کشور کرواسی در سال 2014 تصمیم گرفتند تا زمانی که از سلامت محصولات تراریخته اطمینان کافی حاصل نکرده‌اند، کشت و واردات آنها را ممنوع کنند لذا از این سال تاکنون تمامی شهرها و بخشهای این کشور از کشت محصولات تراریخته خودداری کردهاند.
25- کشت محدود محصولات تراریخته در سوئد/ درخواست گروه «صلح‌سبز» برای ممنوعیت تراریخته
کشور سوئد از معدود کشورهای اروپایی است که هنوز کشت و واردات این محصولات را به‌طور کامل ممنوع نکرده است، البته میزان این محصولات نسبت به سالهای گذشته بسیار کاهش یافته و نقاط محدودی به کشت این محصولات اختصاص دارد.
26- 81 درصد «مردم رومانی» خواستار ممنوعیت محصولات تراریخته هستند
در یک نظرسنجی که از مردم کشور رومانی درباره کشت محصولات تراریخته به عمل آمد، 81.5 درصد مردم این کشور خواستار ممنوعیت این محصولات در سراسر کشور شدند و تنها 9.6 درصد مردم با کشت این محصولات در کشور مشکلی نداشتند.
27- ممنوعیت کامل کشت و واردات محصولات تراریخته در کشور مالت از سال 2015
پس از تصویب قانونی در اتحادیه اروپا مبنی بر مختار بودن کشورها در ممنوعیت یا عدم ممنوعیت محصولات تراریخته، مسئولان کشور مالت به اتحادیه درخواستی ارسال کردند که مطابق آن خواستار ممنوعیت کامل کشت و واردات این محصولات در کشور خود شدند.
28- وزیر کشاورزی لیتوانی: سلامت محصولات تراریخته به هیچ وجه ثابت شده نیست
وزیر کشاورزی لیتوانی اعلام کرد: سلامت محصولات تراریخته به هیچ وجه ثابت شده نیست؛ در سال 2015 مسئولان کشور لیتوانی به ممنوعیت کامل محصولات تراریخته رضایت دادند.
29- کشت و واردات محصولات تراریخته از سال 2015 در لتونی ممنوع شد
کشت و واردات محصولات تراریخته از سال 2015 در کشور لتونی ممنوع شد؛ کمپینهای ضد تراریخته کشورهای اروپایی در سال 2015 اظهار کردند: «این محصولات از نظر اقتصادی و صنعتی بسیار به صرفه است و در این شکی وجود ندارد، اما سلامت انسان را تهدید می‌کند.
