خودروسازان ایرانی در حالی پس از توافق هسته‌ای، مذاکره با شرکت‌های مختلف خارجی را آغاز کردند که تا به امروز تنها قرارداد با پژو و تفاهمنامه با بنز و سیتروئن نهایی شده و مذاکره با سایرین هنوز ادامه دارد. مذاکراتی که هربار با سفر هیات دولت به یک کشور صاحب صنعت خودرو ناگهان تغییر می‌کند و بازیگران جدیدی را وارد مذاکرات خودرویی می‌کند. شاید تا دیروز بازیگران اصلی قراردادهای خودرویی جاده مخصوصی‌ها به گزینه‌هایی محدود می‌شد که تا پیش از این نیز در ایران قراردادهایی را داشتند و بر اساس آن قراردادها مذاکراتی انجام می‌شد، اما با سفرهای اخیر عالی‌ترین مقام ساختمان آجر سه‌سانتی خیابان سمیه تهران کمی اسامی قراردادهای خودرویی تغییر کرده است.
می‌گویند، آلمان‌ها گوی سبقت در قراردادهای خودرویی را از سایر رقبا ربوده‌اند، اما فرانسوی‌ها هم به عنوان رقیبی دیرینه در قراردادهای خودرویی ایران بیکار نمانده و حالا پس از نزدیک به یک سال از توافق و اجرایی شدن برجام توانسته‌اند جای پای خود را در ایران محکم‌تر کنند. کمتر از یک‌سال پیش، مدیران بنز توانستند نام خود را به عنوان نخستین امضا‌کننده قرارداد با ایران ثبت کنند و تحت شرایطی مقابل ایرانی‌ها بنشینند که تعیین‌کننده شرایط قراردادهای بعدی بود. این خوشحالی بنزی‌ها ادامه یافت، به این دلیل که بنز در قرارداد قبلی نشان داده بود طرف معامله قابل اعتمادی است و در نتیجه توانست در سکوت یکی از بهترین قراردادهای خودرویی را با ایرانی‌ها امضا کرده و فصل جدیدی از همکاری با ایران را آغاز کند. اما دومین قرارداد جاده مخصوصی‌ها با یار دیرینه‌شان پژو؛ بی‌سر و صدا نبود و حتی حالا که گام‌های جدی‌تری با فرانسوی‌ها برداشته شده است هم حرف و حدیث‌های زیادی وجود دارد. به گونه‌ای که می‌توان گفت، پر سر و صدا‌ترین قرارداد خودرویی ایران با پژو منعقد شده است. ایران‌خودرو و پژو از همان آغازین روزهای توافق هسته‌ای ژنو، مذاکراتی جدی را با یکدیگر آغاز کردند، آن هم در شرایطی که نزدیک به سه سال هیچ ارتباطی میان این شرکت فرانسوی و شریک ایرانی‌اش برقرار نبود. این مذاکرات که البته حواشی خاص خود را به همراه داشت، سرانجام در زمستان سال گذشته به نتیجه رسید و سبب شد این دو شرکت پس از چهار سال جدایی، پیوندی دوباره را تجربه کنند. براین اساس ایران‌خودرو و پژو، هیچ‌کدام تمایلی به افشای جزییات قرارداد مربوطه ندارند و از همین رو اطلاعات چندان زیادی در مورد مفاد آن در دست نیست. با این حال طبق برنامه‌ای که رسما اعلام شده، این دو شرکت قرار است در قالب جوینت‌ونچر با یکدیگر شراکت داشته باشند و در نخستین گام نیز اواخر امسال، پژو ٢٠٠٨ در ایران خودرو به تولید خواهد رسید. پژو البته به تدریج دو مدل دیگر به نام‌های ٢٠٨ و ٣٠١ را نیز در ایران خودرو به تولید خواهد رساند. ایران خودرو و پژو همچنین چندی پیش شرکت مشترک خود را به نام «ایکاپ» به ثبت رسانده و افتتاح کردند تا فعالیت‌های مربوط به قراردادشان را به‌واسطه آن پیش ببرند.
بعد از پژو، شریک این خودروساز فرانسوی به کیلومتر ١٥ رفت و با سایپایی‌ها تفاهمنامه همکاری امضا کرد تا به این ترتیب سومین قرارداد خودرویی باز هم به نام فرانسوی‌ها امضا شود. سایپا و سیتروئن که پیش‌تر به‌واسطه مونتاژ زانتیا در ایران، با یکدیگر همکاری داشتند، پس از توافق هسته‌ای نیز پای میز مذاکره با یکدیگر نشستند تا فصلی جدید از مشارکت را آغاز کنند. این قرارداد هم همچون دیگر قراردادهای فرانسوی در لایه‌ای از مخفی‌کاری ادامه می‌یابد، چه آنکه آنها تمایل چندانی به انتشار جزییات همکاری آینده‌شان ندارند و حتی هنوز تاریخ آغاز مشارکت‌شان نیز مشخص نیست. با این حال برخی گمانه‌زنی‌ها از آغاز شراکت این دو خودروساز طی اسفندماه امسال حکایت دارد و گویا این همکاری به تولید خودرویی به نام سیتروئن C٤ در سایپا منتهی می‌شود و در عین حال ٥٠ درصد از سهام سایپا کاشان از طرف ایرانی و ٥٠٠ میلیون یورو سرمایه فرانسوی‌ها به عنوان آورده‌های دوطرف در این قرارداد مطرح شده است. حال اینکه این تفاهمنامه چه زمانی قرارداد شود تا رسما به عنوان سومین قرارداد خودرویی بتوان از آن نام برد مشخص نیست.
البته نارنجی پوشان قصد دارند سومین قرارداد رسمی خودروسازان را با شریک قبلی خود یعنی رنو امضا کنند هر چند که ایدرو پیش دستی کرده و با رنو قراردادی را امضا کرده است اما همچنان بحث بر سر حضور رنو در جاده مخصوص جدی است. با این حال رنو به تازگی دو محصول خود یعنی ساندرو هاچ‌بک و ساندرو استپ وی را عرضه کرده که نشان از عزم این شرکت برای شروع همکاری جدید با این جاده مخصوصی است.
در همین حال دیگر جاده مخصوصی تهران که فعالیت اصلی‌اش را در کرمان انجام می‌دهد قرارداد جدیدی را با برند کره‌ای هیوندا امضا کرد تا نشان دهد بدون حاشیه روی هم می‌توان قرارداد مناسبی را امضا کرد. به این ترتیب شاید بتوان هیوندا را سومین یا با کمی اغماض چهارمین خودروسازی دانست که اسمش را در لیست ٦ خودروساز وزارت صنعت جای داده است. بر اساس این قرارداد مقرر شده تا از دی ماه سال جاری شاهد تولید محصولات این خودروساز کره‌ای در ایران باشیم و به این ترتیب در گام اول و از ابتدای فصل زمستان، تولید دو محصول هیوندای آی١٠ و آی٢٠ در کارخانه کرمان موتور آغاز می‌شود.
در شرایطی که شریک قدیمی کره‌ای باز هم تولید خود را در ایران آغاز می‌کند، مسوولان وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌گویند، این وزارتخانه قصد ندارد همکاری جدیدی را با کره ای‌ها داشته باشد و به این ترتیب هیوندا تنها شریک آسیایی خواهد بود که با ایرانی‌ها پای قرارداد نشسته است. البته با سفر محمد نعمت‌زاده به مالزی بحث بر سر ورود مجدد پروتون به ایران و تولید در یکی از سایت‌های ایرانی به گوش می‌رسد. ماجرایی که به نظر می‌رسد برای توازن بر قرار کردن بین شرکای اروپایی و آسیایی انجام خواهد شد. گویا ساکنین ساختمان آجر سه‌سانتی خیابان سمیه قصد ندارند، صفر تا صد جاده مخصوص را در اختیار اروپایی‌ها قرار دهند و می‌خواهند حالا که چینی‌ها نرم نرم در حال خروج از بازار ایران هستند، در فضای جدید خودروسازان با کیفیت‌تری به ایران بیایند.
در این میان اما، بحث قرارداد سوزوکی با آبی‌پوشان نیز بسیار جدی است و بعید نیست که ساکنین سرزمین آفتاب تابان نام خود را به عنوان پنجمین امضا‌کننده قرارداد خودرویی ثبت کنند تا قرعه ششمین قرارداد به نام یکی از خودروسازان اروپایی بیفتد. سوزوکی پیش از این نیز قرارداد تولید خودروهای سوزوکی ویتارا و کیزاشی را با آبی‌پوشان جاده مخصوص داشته است و حالا برای قرارداد جدید خود را آماده تولید خودروهای جدیدی می‌کند که همچون تولیدات قبلی از کیفیت بالایی برخوردار است.
و در نهایت قرعه ششمین قرارداد
بعد از فرانسوی‌ها و آسیایی‌ها، نام دو خودروساز آلمانی برای انعقاد ششمین قرارداد خودرویی مطرح است؛ یکی فیات و دیگری فولکس (ولکس). هر دو خودروساز آلمانی مذاکرات خود را جدی‌تر از همیشه با آبی‌پوشان جاده مخصوص به پیش برده‌اند و خود را آماده کرده‌اند تا با نشان دادن آخرین چراغ سبز از سوی طرف ایرانی پای میز مذاکره و عقد قرارداد بنشینند.
خبرها حکایت از این دارد که فولکس به عنوان دیگر غول خودروسازی آلمان و البته جهان، هم‌اکنون پای میز مذاکره با یک شرکت خصوصی نشسته و گفته می‌شود دو طرف بر سر همکاری مشترک به توافق رسیده‌اند. حتی آن طور که یک مقام مسوول در وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌گوید، فولکس و شرکت ماموت تا پایان امسال تفاهمنامه یا قرارداد همکاری مشترک با یکدیگر را امضا خواهند کرد. همچنین شنیده می‌شود یکی از برندهای فولکس به نام اشکودا نیز مذاکراتی را با ایران خودرو داشته که البته جزییاتی از آن به بیرون درز نکرده است.
فیات، دیگر خودروساز ایتالیایی که بازار خوبی هم در همسایگی ایران برای خود به راه انداخته و تقریبا تمامی ناوگان حمل و نقل شهری ترکیه را از آن خود کرده، دیگر برند ایتالیایی است که مذاکرات جدی با ایرانی‌ها به راه انداخته و قصد دارد سهمی از این بازار برای خود دست و پا کند. فیات-کرایسلر، شرکتی که مدیرعامل ایران‌خودرو از آن به عنوان شریک جدید آبی‌های جاده مخصوص نام برده است. اما مذاکرات با فیات به کندی و سخت پیش می‌رود و ایران خودرو تاریخ دقیقی را برای پایان مذاکرات و عقد تفاهمنامه یا قرارداد با این شرکت اعلام نکرده است. در واقع تنها خبری که از ایران‌خودرو و فیات اعلام شده، تداوم مذاکرات دو طرف است، که اگرچه سرعت زیادی ندارد، اما در جریان است و اتفاقا ایران خودرویی‌ها از به سرانجام رسیدن آن در آینده صحبت به میان می‌آورند.
با این حال به نظر می‌رسد مسوولان ساختمان وزارت صنعت، معدن و تجارت همان‌طور که خود به تنهایی پای میز مذاکره با رنو نشستند و قرارداد امضا کردند در سفرهای اخیر و آتی خود بازار تفاهمنامه و قراردادهای خودرویی ایران را به سمت وسویی می‌برند که کمتر درباره آن بررسی صورت گرفته و ممکن است در آخرین مذاکرات به یک‌باره مذاکره‌کننده جدیدی وارد شده و گوی سبقت را از رقبای که عمری را برای مذاکره گذارده‌اند، برباید.
