مسعود تجریشی، عصر دیروز در نشست مطبوعاتی ستاد احیای دریاچه ارومیه بزرگترین دغدغه این ستاد را تامین منابع مالی در زمان مورد نیاز اعلام کرد و گفت: اگر مردم عمق فاجعه احیای نشدن دریا را می دانستند به هر قیمتی خواهان احیای دریاچه بودند.
مدیر دفتربرنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه افزود: دو هفته پیش هیات وزیران با تخصیص ۳۰۰ میلیارد تومان به ستاد احیای دریاچه ارومیه موافقت کرد. بودجه ای که تامین آن مستلزم همکاری سازمان برنامه و بودجه و خزانه است. البته تاکنون قول پرداخت بخشی از این منابع را داده شده است. اما در نهایت رسانه ها و مردم باید تخصیص منابع را مطالبه کنند تا نگرانی ها برای تاخیر در روند احیای دریاچه پایان بیابد. دریاچه ای که اثرات مخرب عدم احیای ان بر سلامتی مردم منطقه حوزه آبریز انکار ناپزیر است.
وی ادامه داد: ستاد اکنون براساس مصوبه دولت برنامه ریزی برای توزیع ۳۰۰ میلیارد تومان را اغاز کرده است. در این میان پروژه هایی همچون پروژه قرق و کاشت گیاهان که در راستای کنترل گردو غبار است تامین منابع مالی آن کامل انجام می شود؛ پروژه های اجتماعی و آگاه رسانی و پروژه هایی که تغییر رفتار و الگویی جدید را به دنبال دارند نیز تامین منابع به صورت کامل انجام خواهد شد. پروژه های پایلوت نیز جزء پروژه هایی است که قصد داریم تامین منابع آنها کامل صورت بگیرد. سایر پروژه ها نیز برحسب منابع موجود درباره انها تصمیم گیری خواهد شد.
تجریشی با اشاره به اینکه امیدوار است این تخصیص هرچه زودتر انجام شود گفت: اکنون بزرگترین دغدغه ستاد را تامین منابع مالی در زمان مورد نیاز است.
وی تأکید کرد: طی دو سال اخیر با وجود اختصاص ناچیز اعتبارات عمرانی، ۳۶ درصد اعتبارات مورد نیاز احیای دریاچه ارومیه تخصیص یافت و امیدواریم از این پس نیز شاهد تخصیص‌های مناسبی در این بخش باشیم.
گفته می شود مبلغ پیشنهادی ستاد احیای دریاچه ارومیه برای سال جاری ۳ هزار میلیارد تومان بود. مبلغی که مورد تایید سازمان برنامه و بودجه قرار نگرفت. در نشست های مشترک کارشناسان ستاد احیا و این سازمان مبلغ ۱۷۰۰ میلیارد تومان به تایید رسید. مبلغی که هیت وزیران تایید نکرد و در نهایت مبلغ ۳۰۰ میلیارد تومان را تایید کرد. مبلغی که در صورت عدم تامین از سوی سازمان برنامه و بودجه احیای دریاچه ارومیه با مشکل مواجه می شود.
همکاری یاسا با ستاد احیای دریاچه ارومیه
مدیر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه اعلام کرد: ستاد احیای دریاچه ارومیه همکارهایی با سازمان ها و دانشگاه های بین المللی دنیا دارد تا بتواند از تجارب آنها برای انتخاب بهترین روش استفاده کند.
تجریشی یادآور شد: با توجه به تشابه وضعیتی دریاچه ارومیه با دریاچه آرال در روسیه و سه دریاچه دیگر در آمریکا تلاش شد تا از تجارب دانشمندان این بخش بهره گرفته شود و در مرحله نخست تثبیت دریاچه مدنظر قرار گرفت؛ به‌گونه‌ای که پس از انجام دو سال تحقیق و بررسی، فاز نخست تثبیت شد.
وی از ایجاد زنجیره ارزش در دریاچه ارومیه خبر داد و تصریح کرد: با همکاری سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، دانشگاه واخنینگن هلند، دانشگاه تبریز و ارومیه قراردادهایی منعقد شده تا بتوانیم ظرف مدت چهار سال مصرف آب را کم کنیم و اقتصاد پایداری را برای منطقه ایجاد کنیم.
تجریشی از همکاری با مؤسسه‌های بین‌المللی همچون یاسا و جایکا نیز خبر داد و گفت: فاز دوم پروژه تهیه مدل هیدرولوژیکی حوزه دریاچه ارومیه توسط آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن (جایکا) مورد توافق قرار گرفته و در این راستا کارشناسان فوق برای جمع‌آوری اطلاعات و تعیین شرح خدمات فاز دوم پروژه از تاریخ ۲۰ شهریورماه تا ۱۰ مهرماه در ایران حضور داشتند.
مدیر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به ورود مؤسسه بین‌المللی یاسا، موسسه به ایران، ادامه داد: روز چهار شنبه هیأتی از این مؤسسه که در حال حاضر ۲۴ عضو از کشورهای مختلف دارد، به ایران می‌آیند تا در جریان اقدامات انجام‌شده در زمینه دریاچه ارومیه قرار گرفته و پس از بازدید از منطقه و پروژه‌ها در عصر جمعه جمع‌بندی نهایی انجام خواهد شد و براساس ان نوع همکاری ما با یاسا شکل خواهد گرفت.
وی ادامه داد: ستاد از یاسا خواسته در بعد معیشت، اقتصاد و اقتصاد با دانشگاه تبریز و ارومیه، دانشگاه واخنینگن هلند و مهندس مشاوری که در جنوب دریاچه داریم همکاری کنند تا انتقال دانش به مهندسین مشاور و دانشگاه های ما صورت بگیرد.
تجریشی درباره همکاری ژاپن با ستاد نیز گفت : با همکاری دولت ژاپن در حوزه کاهش مصرف آب همکاری خواهیم داشت. براین اساس ۷,۷ میلیون دلار اعتبار برای احیای این دریاچه اختصاص خواهد یافت که ۳.۷ میلیون دلار آن از طرف دولت ژاپن و بالای ۴ میلیون دلار تا ۵ میلیون دلار دیگر نیز از طرف ایران تأمین شود.
وی ادامه داد: با دانشگاه ملبورن استرالیا نیز توافق نامه ای امضاء کردیم تا بتوانیم از تجربه ۳۰ ساله آنها در استرالیا استفاده کنیم. ما در جریان همکاری با دانشگاه ملبورن دو پایلوت یکی در منطقه عجب شیر ۱۰ هزار هکتار و دیگری پنج‌هزار هکتار در منطقه حسن‌لو داریم.
عملکرد ستاد را نادیده نگیرید
مدیر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه تأکید کرد: ستاد برای احیای دریاچه ۳ دوره برنامه دارد، یک برنامه ۳ ساله فاز تثبت که با موفقیت اجرا شد. دو برنامه فاز احیای دریاچه ارومیه که هفت سال زمان نیاز دارد و سوم برنامه احیای نهایی که یک سال است.
وی افزود: با اقدامات انجام‌شده توانستیم سطح تراز آب در دریاچه ارومیه را از کاهش هرساله نجات دهیم و به مرحله تثبیت برسانیم؛ به‌گونه‌ای که در شهریورماه سال جاری سطح تراز این دریاچه در مقایسه با سه سال گذشته در سطح بالاتری قرار گرفت که این نتیجه‌گیری نشان می‌دهد که شرایط تثبیت به اتمام رسیده است.
رییس دفتر مطالعات آب و محیط زیست دانشگاه صنعتی شریف یادآور شد: در حالی که سال گذشته نصف دریاچه ارومیه خشک بود، امسال تنها در جنوبی‌ترین نقطه این دریاچه خشکی مشاهده می‌شود.
تجریشی افزود: سال گذشته ۲.۳ میلیارد متر مکعب در پیک زمانی یعنی اردیبهشت ماه گذشته آب در دریاچه وجود داشت. الان این رقم ۱.۴ میلیارد متر مکعب است یعنی تقریبا ۲ هزار کیلومتر مربع. بدین ترتیب سال ۹۴ ما شاهد ۷۰۰ میلیون متر مکعب آب بودیم که امسال این رقم ۷۰۰ میلیون متر مکعب بیشتر شده است.
وی اظهار کرد : در حال حاضر از ۲ هزار کیلومتر مربع دریاچه ۴ هزار و۳۰۰ کیلو متر دریاچه آب دارد. در ضمن پیش بینی می شود در یکی دو ماه آینده نیز نه آبی از دریاچه کم نمی شود و نه چیزی به آن اضافه شود. بعلاوه پیش بینی می کنیم در فصل آبی آتی یعنی بهمن و اسفند بتوان تراز دریاچه را افزایش داد.
تجریشی همچنین گفت: عده‌ای بارندگی‌های مناسب سال گذشته را دلیل افزایش سطح تراز دریاچه ارومیه می‌دانند، در حالی که بررسی بارندگی‌ها در سال گذشته نشان می‌دهد که تنها دو درصد بیشتر از سال قبل‌تر افزایش بارندگی وجود داشته است.
مدیر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه اتصال رودخانه زرینه‌رود و سیمینه‌رود را مهم‌ترین و نخستین و مهم‌ترین اقدام برای افزایش سطح تراز دریاچه ارومیه برشمرد و افزود: در گذشته آب در جنوب دریاچه پخش می‌شد که با این اقدام به جای پخش شدن آب، هدایت به سمت پیکر آبی دریاچه انجام شد.
تجریشی ادامه داد: آب‌های رهاشده پشت سدها نیز در زمانی خاص یعنی ماه‌های بهمن، اسفند و فروردین به جای رهاسازی به دریاچه هدایت شد.
وی تصریح کرد: چهارمین اقدام انجام‌شده، جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز در فصول غیرزراعی بود که به موجب آن از ایجاد سدهای معیشتی که توسط کشاورزان ایجاد شده بود و آب را به داخل اراضی کشاورزی هدایت می‌کرد، ممانعت شد. البته این اتفاق خودجوش بود و از سال جاری جلوگیری رسمی اتفاق می افتد.
مدیر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه اظهار داشت: کل آبی که در هر سال در حوضه آبریز تولید می‌شود، هفت میلیارد مترمکعب است که باید بتوانیم از این پس با صرفه‌جویی تمام آن را به دریاچه هدایت کنیم.
تجریشی همچنین گفت: کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی از مهم‌ترین اقداماتی است که باید به انجام برسد، زیرا کشاورزان مناطق جنوب و غرب حوضه آبریز ۲۵ تا ۴۵ درصد از آنچه گیاه نیاز دارد، آب مصرف می‌کند که این امر باعث شده در جنوب حوضه آبریز دریاچه ارومیه سطح آب‌های زیرزمینی بالا بیاید و باعث نمکی شدن آب منطقه شود.
رییس دفتر مطالعات آب و محیط زیست دانشگاه صنعتی شریف در ادامه افزود: با همکاری وزارت نیرو هر سال هشت واحد درصد آب کمتر به اراضی کشاورزی ارسال شد و بدین‌ترتیب تاکنون ۱۸ واحد درصد در مصرف آب صرفه‌جویی شده است.
تجریشی خاطرنشان کرد: با همکاری بخش ترویج، توانستیم این مسئله را بین کشاورزان منطقه جا بیندازیم و بدین‌ترتیب به جای کاهش درآمد کشاورزان، با افزایش تولید روبه‌رو شدیم.
وی تاکید کرد : ما حاضر نیستیم به هر قیمتی از جمله نابودی کشاورزی، اقتصاد و یا معیشیت مردم منطقه دریاچه را احیا کنیم. البته بنده تصور می کنم اگر مردم عمق فاجعه احیای نشدن دریا را می دانستند به هر قیمتی خواهان احیای دریاچه بودند.
برخی روستاها تخلیه شده است
در این نشست مدیر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به اقدامات تاکنون اشاره کرد و گفت: اکنون وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه تا حدودی بهبود یافته و در فاز تثبیت قرار گرفته؛ به‌گونه‌ای که سطح تراز دریاچه در مقایسه با سه سال گذشته افزایش داشته است.
وی افزود: اگر در این مدت به دنبال برنامه های ستاد تثبیت شن‌های روان در غرب دریاچه کنترل نمی‌شد، ۵۷ هزار هکتار از اراضی کشاورزی و باغی و ۷۵۰ هزار نفر تحت تأثیر عواقب آن قرار می‌گرفتند. یعنی ۵۷ هزار هکتار از اراضی تخریب می شد و از سویی ۷۵۰ هزار نفر منطقه را تخلیه می کردند؛ البته در حال حاضر برخی از روستاهای ما تخلیه شده است.
رییس دفتر مطالعات آب و محیط زیست دانشگاه صنعتی شریف به وضعیت نامساعد شرق دریاچه نیز اشاره کرد و گفت: در شرق دریاچه ارومیه نیز بررسی‌ها نشان می‌دهد که تعداد روزهای غبارآلود طی ۱۰ ساله اخیر رو به افزایش بوده و تصاویر ماهواره‌ای نیز افزایش ۲,۵ برابری تشعشات ناشی از انعکاس بالای نور را نشان می‌دهد که می‌تواند باعث افزایش فشار خون مردم منطقه، سقط دام‌ها و خوردگی شدید تأسیسات زیرساختی و صنعتی شود.
وی خاطرنشان کرد: طی مطالعه ۸۸ نفر از دانش‌آموزان ۸ تا ۱۳ ساله سه روستا در حوضه آبریز دریاچه ارومیه پی بردیم که ۱۰ نفر از این تعداد تا ۸۰ درصد دچار مشکلات ریوی شده بودند، ۳۰ نفر درصد دچار خس‌خس سینه و درصد دیگری دارای مشکلات تنفسی شدند.
تجریشی ادامه داد: مسئله سلامت مردم منطقه مورد توجه رئیس جمهوری قرار گرفت و اولویت نخست حل مسائل زیست‌محیطی شد؛ به‌گونه‌ای که دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد دریاچه ارومیه در دانشگاه صنعتی شریف شکل گرفت و مسائل دانشی شناسایی شد تا با همکاری دستگاه‌های اجرایی این دریاچه احیا شود.
وی تصریح کرد: از ظرفیت‌های دانشگاه تبریز و ارومیه برای نظارت و پایش منطقه آذربایجان غربی و شرقی بهره گرفته شد و در مرحله نخست ظرف مدت پنج ماه، برخی راهکارها ارائه شد.
سطح زیر کشت، به جای کاهش افزایش داشته است
مدیر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در پاسخ به پرسشی درباره وضعیت کشاورزی و تعداد کانون‌های موجود در منطقه افزود: ۳۶ کانون نمکی در دریاچه ارومیه وجود داشت که تمامی آنها تا سه سال آینده مدیریت می‌شود و علاوه بر آن توانستیم ۵۵۲ هزار هکتار از اراضی این بخش را قُرق کنیم.
تجریشی در خصوص عملکرد وزارت جهاد کشاورزی نیز خاطرنشان کرد: مصوبه هیأت وزیران دال بر ممنوعیت افزایش زیر کشت بوده، اما متأسفانه دستگاه‌های اجرایی هنوز این مسئله را جدی نگرفته‌اند.
وی ادامه داد: متاسفانه تاکنون سطح زیر کشت اراضی کشاورزی به جای کاهش، افزایش نیز داشته است.
