در سال 1962 در میانه خلیج فارس ذخایر عظیم گازی کشف شد (1) که حجم آن 35 تا 60 تریلیون فوت مکعب (60 هزار میلیارد فوت مکعب) تخمین زده شده است.(2) این میدان که بین دو کشور ایران و کویت مشترک شناخته شد، در سمت ایران با نام "آرش" و در سمت کویت با نام "الدوره" نامیده می شود.
از همان سال 1960 اختلاف میان ایران و کویت بر سرمرز آبی دو کشور در منطقه قرارگیری این میدان مشترک آغاز شد (3) اما اختلافات به صورت اظهارنظرهایی در جلسات باقی ماند تا اینکه در سال 2001 ایران به استقرار تجهیزات برای آغاز حفاری اکتشافی در این میدان اقدام کرد. کویت با اطلاع از آغاز حفاری های اکتشافی توسط ایران، با تهدید کشورمان به شکایت در مراجع بین المللی، ایران را از هر گونه فعالیت تا زمان حصول نتیجه در تعیین مرز آبی نهی کرد و ایران نیز فعالیت های اکتشافی و توسعه ای خود بر روی میدان آرش را متوقف کرد. (4)
این اقدام کویت و همکاری ایران در توقف فعالیتهایش، در حالی بود که عربستان و کویت در طرحی مشترک از سال 2000 فعالیت های اکتشافی و توسعه ای را بر روی این میدان گازی بدون اطلاع ایران آغاز کرده بودند. (5) آغاز حفاری های اکتشافی در میدان مشترک "آرش - الدوره" توسط عربستان و کویت به سال 2000 باز می گردد که اینکار بدون اجازه ایران به عنوان یک شریک در این میدان مشترک انجام گرفت. (6) [بحث اجازه و هماهنگی با ایران بدین منظور بیان شده که دو طرف هنوز بر سر تعیین مرز مشترک آبی در این منطقه اختلاف نظر داشتند]
در سایت شرکت نفت خلیج کویت که از طرف دولت این کشور مسئولیت توسعه و برداشت گاز از میدان "آرش - البدره" را دارد، تصویر زیر از محل قرارگیری این میدان گازی منتشر شده و این میدان را جزو 4 میدانی عنوان کرده که در منطقه تقسیم شده بین کویت و عربستان قرار دارد. (7)
"بیژن زنگنه" وزیر نفت ایران در خصوص فعالیت های اکتشافی و توسعه ای کویت در این میدان مشترک پس از توقف فعالیت ها از سوی ایران در تاریخ 28 اکتبر 2002 ( 6 آبان 82 شمسی) هشدار داد که ایران از حقوق خود درباره میدان گازی آرش نخواهد گذشت و به کویت درمورد امضای هرگونه قرارداد تا قبل از تعیین مرزها هشدار داد." (8)
در طول 16 سال گذشته، عربستان و کویت به طور مشترک با مرزبندی های دو جانبه بدون در نظر گرفتن حق ایران در حال توسعه و بهره برداری از این میدان هستند و نکته جالب اینجاست که ایران فعالیت های خود را پس از گذشت این سالها، هنوز در انتظار مذاکره با کویت معطل گذاشته است.
در سال 91 وزارت نفت سیاست توسعه میدان آرش را مشارکت با کویت اعلام کرد و مذاکراتی از سوی وزارت امور خارجه با کویت برای تعیین تکلیف میدان آرش انجام گرفت. (9)
"بیژن زنگنه" که پس از گذشت سالها دوباره وزیر نفت ایران شد، در دوره جدید وزارتش و 11 سال بعد از اظهار نظر قبلی، در تاریخ 4 مرداد 93 در خصوص این میدان گفت: "پرونده این میدان مشترک یک موضوع باز و حل نشده است و برای حل آن نیازمند گذشت زمان هستیم." (10)
در حالی ایران هنوز پرونده این میدان را برای مشارکت با کویت باز نگه داشته و آنرا نیازمند گذشت زمان می داند که عربستان و کویت با تشکیل شرکت مشترک (KJO) سهم برداشت از این میدان را به صورت 50 درصد عربستان و 50 درصد کویت بین خود تقسیم کرده اند (11) و هیچ سهمی برای ایران که برآورد شده حتی تا 70 درصد از ذخایر گازی این میدان مشترک در آبهای ایران باشد، قائل نشده اند. (12)
شرکت KJO برنامه ریزی کرده که با آغاز تولید گاز از میدان "آرش - الدوره"، در سال 2017 روزانه یک میلیارد فوت مکعب از این میدان برداشت داشته باشد که سهم عربستان 500 میلیون فوت مکعب در روز و سهم کویت نیز 500 میلیون فوت مکعب در روز خواهد بود.(13) این تقسیم غنایم عربستان و کویت که از جیب مردم ایران صورت گرفته، با وجود این مسئله است که هنوز شریک بودن عربستان در ذخایر گازی میدان "آرش - الدوره" به اثبات نرسیده است. (14)
سابقه مرزبندی های یکطرفه کویت به پیش از سال 2000 باز می گردد به طوریکه در کتاب Kuwaiti Oil Fires که در سال 1995 نوشته شده مرز مورد ادعای کویت برای شراکت در میادین مشترک خلیج فارس به‌گونه‌ای رسم شده که بهره برداری از میدان لؤلؤ (مشترک با اسفندیار) و میدان دورا (مشترک با آرش) را حق کویت دانسته است.
بسیار جای تعجب است که با وجود عملکرد یک‌سویه کویت و در نظر نگرفتن حق ایران، چرا وزارت نفت ایران در طی 16 سال گذشته همواره بر مذاکره با کویت و برقراری همکاری مشارکتی با این کشور برای توسعه میدان آرش اصرار داشته است.
منابع:
1. http://www.mop.ir/portal/Home/ShowPage.aspx?Object=News&ID=1427743c-d512-4e10-b527-6a365335731b&LayoutID=26881592-6ec1-4678-9a88-f9e4c3dc0212&CategoryID=b37c877a-1ec5-4ae5-90a0-a36ed666ca3c&SearchKey=
2. http://www.wsj.com/articles/SB10001424052702303773704579267672717812650
3. http://www.shana.ir/en/newsagency/5927/Kuwait-Plans-to-Develop-Disputed-Gas-Field-Soon
4. http://www.shana.ir/fa/newsagency/print/92312
5. http://www.reuters.com/article/kuwait-saudi-dorra-idUSL6N0GU16520130829
6. https://books.google.com/books?id=4EOcBE6VIikC&pg=PA2828&lpg=PA2828&dq=Kuwait%2Bexploratory+drilling+of+Iran%2Bdorra+field&source=bl&ots=AW72DuiGla&sig=S6bUGyp6aM9b6zR4EhVtpEwp46A&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiIjZnioc_NAhXE6xQKHfdyB1sQ6AEIHDAA#v=onepage&q=Kuwait%2Bexploratory%20drilling%20of%20Iran%2Bdorra%20field&f=false
7. http://www.kgoc.com
8. http://www.shana.ir/fa/newsagency/9137
9. http://www.shana.ir/fa/newsagency/192896
10. http://mop.ir/Portal/Home/ShowPage.aspx?Object=News&ID=d555273e-159f-49ed-9ab3-e6aa76d15ab7&LayoutID=26881592-6ec1-4678-9a88-f9e4c3dc0212&CategoryID=b37c877a-1ec5-4ae5-90a0-a36ed666ca3c&SearchKey=
11. http://www.oxfordbusinessgroup.com/analysis/fired-using-abundant-natural-gas-reserves-generate-power
12. https://books.google.com/books?id=21BUMhtrfPAC&pg=PA140&dq=dorra+field%2B70%2Biran%2Bkuwait&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj1y6DlrM_NAhUEVhQKHZgZAjkQ6AEIHjAA#v=onepage&q=dorra%20field%2B70%2Biran%2Bkuwait&f=false
13. http://www.maritime-executive.com/article/Kuwait-Looks-to-NonAssociated-Gas--2014-11-01
14. http://www.mop.ir/Portal/Home/ShowPage.aspx?Object=NEWS&ID=1427743c-d512-4e10-b527-6a365335731b&WebPartID=26881592-6ec1-4678-9a88-f9e4c3dc0212&CategoryID=b37c877a-1ec5-4ae5-90a0-a36ed666ca3c
