در این اواخر همکاری نظامی - فنی روسیه و ایران و تحویل سامانه ضد موشکی اس -300 موضوع بحث گسترده است. شخصیت های دولتی دو کشور اعلامیه های خوشبینانه‌ای صادر کردند. دورنمای همکاری نظامی - فنی روسیه و ایران چگونه خواهد بود؟
ولادیمیر ساژین کارشناس سیاسی و خاورشناس روسیه در این خصوص گفت: پس از امضای برجام هسته ای بین ایران و کشورهای بزرگ جهان در ماه ژوئیه سال 2015 میلادی، تهران از یوغ تحریم ها آزاد شد و به عادی سازی مناسبات خود با غرب پرداخت و به خارج کردن تدریجی دارایی خود از حالت انجماد دست یافت. استخراج و صادرات نفت را افزایش داد تا پایه و اساس مالی برای توسعه و مدرنیزاسیون نیروهای مسلح کشور فراهم سازد. ایران قصد دارد تسلیحات و تکنیک آلات نظامی خود را مدرنیزه کند.
ولادیمیر ساژین در ادامه گفت: غرب و به ویژه تجارت غرب که ذینفعی زیاد خود در مناسبات تجاری - اقتصادی با ایران را نشان می دهد برای همکاری نظامی با ایران آماده نیست. علی اکبر ولایتی مشاور امور بین الملل رهبر معظم جمهوری اسلامی ایران چندی پیش در این خصوص اعلام داشت که «تعدادی از کشورهای اروپایی تمایلی به تحویل مهمات جنگی عادی به ایران ندارند و روسیه برای تحویل جنگنده « سو -30» به ما ابراز آمادگی کرده است».
واقعا هم پس از لغو تحریم های ضد ایرانی، همکاری نظامی - فنی بین فدراسیون روسیه و ایران وارد مرحله جدید شده است. روسیه پس از امریکا در جای دوم فهرست رتبه بندی کشورها از لحاظ حجم و ارزش صادرات تسلیحات قرار دارد - 15 میلیارد دلار در سال 2015 که 16 درصد صادرات جهانی است و گواه تقاضای زیاد برای تسلیحات روسی در جهان و کیفیت عالی آن در ازای قیمت نسبتا پایین است. روسیه با 80 کشور جهان در عرصه نظامی - فنی همکاری می کند و از تجریه کار با تهران طی یک دهه برخوردار است. البته این تجربه همیشه مثبت نبوده است. ماجرای سامانه ضد موشکی « اس -300» را باید به یاد آورد. هم اکنون این مسأله رفع شده است. یازدهم ماه آوریل سال جاری، تحویل این سامانه به ایران آغاز شد. الکساندر فومین رئیس سرویس فدرال همکاری نظامی - فنی روسیه اعلام نمود که تحویل سامانه « اس -300» به ایران برطبق برنامه زمان بندی انجام می شود و حتی از زمان مقرر جلو می زند. سرگی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در مصاحبه چندی پیش خود متذکر شد که تحویل سامانه به احتمال زیاد در سال جاری به پایان خواهد رسید.
مطابق با اطلاعات رسمی 4 سامانه « اس -300» به ایران تحویل داده خواهد شد که شرکت دفاع هوا - فضای « الماز - انتی» آن را طراحی و ساخته است. قیمت این سامانه ها حدود 1 میلیارد دلار است.علی اکبر ولایتی گفت: « تحویل سامانه « اس -300» گویای سطح جدی همکاری بین روسیه و ایران است. به پیش بینی ما دورنمای مناسبات مسکو و تهران روشن است».
آمریکا در خصوص تحویل « اس -300» به ایران ابراز نگرانی کرد، ولی سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه اطمینان داد که هیچ گونه محدودیتی شامل حال سامانه« اس -300» نمی شود. از اینرو در این رشته ما از امکانات زیادی برای همکاری برخورداریم». مارک تونر سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا متذکر شد که اگر فقط سامانه « اس -300» تحویل داده شود ، این را نمی توان به عنوان نقض توافق ها تلقی نمود: از نقطه نظر سازمان ملل متحد ، این سامانه ها تسلیحات دفاعی هستند.
اما آیا همکاری نظامی - فنی روسیه و ایران فقط به تحویل « اس -300» ختم خواهد شد؟ حسین دهقان وزیر دفاع ایران، که اواخر ماه آوریل، در پنجمین کنفرانس بین المللی امنیت در مسکو شرکت داشت در جریان دیدار دو جانبه با سرگی شویگو وزیر دفاع روسیه از همکاری نظامی - فنی بین دو کشور و امضای توافق های جدید ابراز رضایت کرد و اعلام نمود که چنین فرایندی زمینه خوبی برای امضای توافق های آتی ایجاد می کند. وی به چشم انداز گسترده برای همکاری نظامی - فنی روسیه و ایران اشاره نمود.
به اعتقاد ولادیمیر ساژین، همانا پس از حل و فصل « مسأله اس -300» همکاری نظامی - فنی دو کشور از چشم انداز گسترده ای برخوردار شد. اما اگر سامانه « اس -300» به عنوان سلاح دفاعی خارج از ممنوعیت بین المللی قرار دارد، صادرات انواع تسلیحات سنگین تهاجمی تحت کنترل شدید شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار دارد. این ممنوعیت شامل حال جنگنده « سو -30» و تانک « ت -90» می شود که به نوشته رسانه ها، ایران در دریافت آنها ذینفع است. مطابق با قطعنامه شماره 2231، امضای توافق هسته ای با ایران از نظر حقوقی فروش بسیاری از انواع تسلیحات سنگین تهاجمی به ایران را ممکن می سازد اما طی 5 سال باید توافق شورای امنیت سازمان ملل دریافت شود.
سرگی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در توضیح این موضوع گفت که اگر زمانی ایران در خرید این نوع تسلیحات ابراز ذینفعی بکند، کارهای مربوطه جهت تحویل آنها انجام خواهد شد. اما بعید است آمریکا در شورای امنیت با تصویب انجام چنین معاملاتی موافقت کند. مارک تونر سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا ابراز اطمینان نمود که واشنگتن از حق وتوی خود در شورای امنیت سازمان ملل هنگام بحث تحویل اینگونه تسلیحات استفاده خواهد کرد.
فومین رئیس سرویس فدرال همکاری نظامی - فنی روسیه و ایران با صحبت در باره دیگر نمنکلاتور تسلیحات برای ایران، بعلاوه « اس -300» ، گفت که منظور تحویل تسلیحاتی است که در فهرست تسلیحات ممنوعه سازمان ملل شامل نشده اند- انواع وسایل آتشباری و دیگر محصولات نظامی، سیستم رادیو الکترونیکی، سیستم رادار و غیره. بدین ترتیب به گفته ولادیمیر ساژین، لغو تحریم ها و حل و فصل « مسأله اس -300» شرایط جدیدی برای توسعه همکاری متقابلا سودمند نظامی فنی روسیه و ایران ایجاد کرد. اما نباید مشکلات بین المللی - حقوقی و سیاسی را نادیده گرفت. در ایران و روسیه نیروهایی هستند که به دلایل مختلف در همکاری نظامی -فنی روسیه و ایران ذینفع نیستند. مرحله جدید کنونی توسعه همکاری نظامی - فنی محتاج تلاش و کوشش جدی و کار پرزحمت کسانی است که مزایای همکاری نظامی - فنی دو کشور را مشاهده می کنند.
