کمپ های ترک اعتیاد در طول سالیان اخیر همپا و همگام با معتادان مواد مخدر با روند رو به رشدی مواجه شده اند،امری طبیعی که از اقتضائات افزایش جمعیت معتادان محسوب می شود،زیرا طبیعتا برای ارائه خدمات به جامعه هدف باید متناسب با رشد جمعیتی،مراکز اینچنینی نیز با افزایش هر چه بیشتری همراه شوند.
فارغ از تعداد معتادان به مواد مخدر و یا مصرف کننده های تفننی که آمار ضد و نقیضی در محافل عمومی،خصوصی و یا رسمی از آن ارائه می شود،تردیدی نیست که اعتیاد جزء آسیب های اجتماعی به شمار می رود که در کنار طلاق و حاشیه نشینی،صدر فهرست معضلات اجتماعی جامعه ایران را از آن خود کرده است.
در چنین شرایط و اوصافی کمپ های ترک اعتیاد با هدف ترک معتادان به مواد مخدر و همچنین گرفتن زهر چشم از کسانی که علاقه چندانی به ترک و پاکی از این ماده خانمانسوز ندارند تاسیس و راه اندازی شدند.
و البته در کنار این هدف،انتظارات و مطالبات جامعه مبنی بر جمع آوری مصرف کنندگان از انظار و اماکن عمومی،مولفه حائز اهمیت دیگری به شمار می رود که در ایجاد زمینه و بستر راه اندازی چنین مراکزی بی تاثیر نبوده است.
* آسیب ها و نارسایی های کمپ های ترک اعتیاد
کمپ های ترک اعتیاد نیز خود با مشکلات بسیاری مواجه هستند که دو نمونه از موارد برجسته آن به هزینه های سنگین دریافتی از خانواده های متقاضی ترک اعتیاد و همچنین عدم توفیق پایدار در حفظ رهایی و پاکی معتادان از این بلای خانمانسوز معطوف می شود.
در واقع امر کمپ های ترک اعتیاد اجباری جزء مراکزی محسوب می شوند که در آن معتادان با زور مبادرت به ترک می کنند،روشی که از نظر کارشناسان،جامعه شناسان و روانشناسان چندان کارآمد نیست و نمی توان ثبات و پاکی طویل المدتی را برای آن متصور بود،امری که دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم ملل متحدد و تجربیات کشورهایی همچون تایلند،کامبوج و برمه نیز آن را تایید می کند.
اساسا کمپ های ترک اعتیاد اجباری از مراکزی محسوب می شوند که آخر خط رسیده ها،معتادان متجاهر و کارتن خواب و...در آن نگهداری می شوند تا شاید در وضعیت بغرنجی که در آن بسر می برند،توفیقی حاصل شود و از این منجلاب رهایی پیدا کنند.
در این میان بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که ضریب بازگشت پذیری در خصوص چنین افرادی بسیار بالا است و آنچنان که در آمار منتتشره از سوی رسانه های عنوان شده،قریب به 80 درصد از معتادانی که به ترک مبادرت ورزیده اند مجددا دچار لغزش شده و به سوء مصرف مجدد گرایش پیدا کرده اند.
فارغ از فرآیند نه چندان امیدوار کننده ترک و ناپایداری رهایی از سوء مصرف ،افرادی که در آن(کمپ های ترک اعتیاد) حضور می یابند نیز با مصائب و مشکلات خاص به خود مواجه هستند.
ازHIV مثبت تا تنش های روحی،روانی و عدم تعادل رفتاری تنها بخشی از مشکلات حاضران در چنین مراکزی است.
البته به این زنجیره باید بیماری های عفونی دیگری که به دلیل تجمع انبوهی از مصرف کنندگان احتمال ظهور و بروز آن ایجاد می شود را نیز افزود و به واقع مجموعه این عوامل مراکز ترک اعتیاد اجباری را بصورت طبیعی به اماکنی پر تنش مبدل می سازد.
* خدمات کاهش آسیب
خدمات کاهش آسیب به مجموعه ای از خدمات که با هدف ترک اصولی و حرفه ای موادمخدر ارائه می شود گفته می شود که هدف آن کاهش حداکثری آسیب های احتمالی سوء مصرف مواد مخدر است،از توزیع سرنگ تا پانسمان زخم ها،توزیع وعده ای غذا تا ارئه خدمات مشاور های از نمونه تسهیلات و خدماتی است که در این چارچوب و قالب ارائه می شود.
مجموعه ای از اقدامات که در مقایسه با روش های غیر اصولی و خشن ترک مواد مخدر،با ثمرات و خروجی هر چه بیشتری همراه است و با اتکای به آن می توان به حصول دستاوردهای سازنده تری امیدوار بود.
از سوی دیگر بر اساس برآوردهای انجام شده،ارائه خدمات در چنین چارچوب هایی از لحاظ میزان هزینه کرد نیز به نفع دولت و دستگاه اجرایی است،امری که با عنایت به نامناسب بودن شرایط برخی کمپ های ترک اعتیاد اجباری،با استقبال بیشتر و موثرتری از سوی جامعه هدف(معتادان)همراه شده است.
*لزوم تقویت معنویت برای مقابله با چالش اعتیاد و رهایی از آن
مهدی احمدیان آزاد،جامعه شناس و آسیب شناس مسائل اجتماعی در گفت و گو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان،در تشریح خروجی و دستاوردهای مراکز ترک اعتیاد در حوزه مقابله و مبارزه با این معضل اظهار داشت: چنین مراکزی به نوعی در زمره مجموعه های مقابله و مبارزه با مواد مخدر محسوب می شوند که به هر حال با وجود کاستی های بسیار در این عرصه فعال هستند.
وی افزود:اما آنچه که در چنین مراکزی ضرورت توجه هر چه بیشتر به آن احساس می شود به تقویت و ارتقای معنویت معطوف می شود.
احمدیان آزاد گفت:بدون تردید بخش قابل توجهی از فرآیند ترک اعتیاد به مسائل روحی و روانی باز می گردد و در واقع امر تا بستر و زمینه مناسبی در این عرصه فراهم نشود،نمی توان به ترک و رهایی پایدار امیدواری چندانی داشت.
وی یادآور شد:در صورت ارتقای کیفی خدمات و تقویت مسائل روحی،روانی و بخصوص معنوی به شکل قابل توجهی میزان لغزش و گرایش مجدد معتادان به مصرف مواد کاهش می یابد،امری که با برنامه ریزی اصولی و مدون،جذب کارشناسان نخبه و همچینن آموزش صحیح و مناسب،قابل حصول خواهد بود و البته بستر سازی برای اشتغال و غنی سازی اوقات فراغت و تامین تفریحات سالم نیز از دیگر ضروریاتی است که حلقه فرآیند ترک اعتیاد پایدار را محقق می سازد.
