مقامات امنیتی سوریه می‌گویند یک محموله بزرگ دارویی که از طرف ترکیه برای داعش ارسال شده بود را توقیف کرده‌اند. شبکه «آرتی» روز ۲۴ اردیبهشت ویدئویی منتشر کرد که نشان داد مأموران اداره دفتر اطلاعات ارتش سوریه در حلب، یک تریلی حامل دارو و تجهیزات پزشکی را که از ترکیه به مقصد موصل در حرکت بود، بازرسی می‌کنند.
مقامات اطلاعاتی سوری اعلام کردند این محموله قرار بود به دست تروریست‌های داعش در موصل برسد. حسین العمر، سرهنگ اداره اطلاعات ارتش سوریه، در این باره گفت، این محموله ۲۵ تُنی شامل دستگاه‌های دیالیز، دارو و سایر تجهیزات پزشکی بود که مبداء آن منطقه «باب الحوا» در مرز ترکیه بود. وی گفت، این محموله، که از ترکیه می‌آمد، قصد داشت از طریق عفرین وارد اعزاز شود و سپس از آنجا به موصل عراق برود و به دست تروریست‌های داعش برسد.
حسین العمر افزود، ارتش سوریه طی یک عملیات اطلاعاتی، این کاروان را از عفرین به سمت نبل منحرف و سرنشینان خودروی مذکور را دستگیر کردند. وی ادامه: «همه این‌ها اثبات می‌کند که ترکیه از تروریست‌ها، خصوصاً از داعش حمایت می‌کند. ترکیه تروریست‌ها را با دارو با همه تجهیزات و با سلاح تأمین می‌کند.»
به گفته این مقام ارتش سوریه، خودروی مذکور سوری است و سرنشینان آن از تروریست‌های جبهه‌النصره هستند. وی در پایان تأکید کرد: «این دارو‌ها و تجهیزات پزشکی از ترکیه می‌آیند و تروریست‌ها این محموله را در مرز باب الحوا دریافت کردند و مقصد نهاییشان موصل بود.»
چرا ترکیه از داعش حمایت می‌کند
رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه در جولای گذشته خطاب به داعش که ۴۹ شهروند ترکیه‌ای را گروگان گرفته بود اعلام کرد که مسلمان علیه برادر مسلمان ظلم نمی‌کند و این هنگامی بود که کنسول ترکیه در موصل اشغال شد. وی داعشی‌ها را برادران مسلمان نامید. در سپتامبر، اردوغان منکر حمایت کشورش از تروریست‌ها شد و از اقدامات آنها چشم پوشی کرد. این دوگانگی از بحران عمیق در سیاست خارجی ترکیه در قبال بحران عراق و سوریه ناشی میشود.
مسئولان ترکیه در اکثر مواضع خود از اینکه داعش را تروریست معرفی کنند پرهیز می‌کنند، بارها با اقدام نظامی علیه این گروهک مخالفت کرده و نرمش قابل ملاحظه‌ای در قبال اقدامات داعش انجام دادند. ترکیه علت این اقدامات را گروگان‌هایی که نزد داعش بودند عنوان می‌کرد و می‌کوشید که از رویارویی حتی در حد رسانه‌ای دوری کند. با ادامه روند تحولات و گسترش داعش در عراق و تبعات آن، ترکیه در راس متهمان قرار گرفت و تمام تلاش ترکیه عدم انتقاد از گروهک درباره گروگان‌های خود بود و دولت ترکیه قانونی درباره منع بررسی درباره بحران صادر کرد.
دلایل چندی وجود دارد که نشان می‌دهد ترکیه نقش مهمی در کمک به داعش دارد؛ نخست اینکه ترکیه مرزهای مشترکی به طول ۱۲۰۰ کیلومتر با سوریه و عراق دارد و این کشور تروریست‌ها را از خاک خود به این دو کشور اعزام می‌کند تا به داعش بپیوندند. ترکیه برای داعش در سوریه محموله‌های سلاح ارسال می‌کند و زخمی‌شدگان آن را در بیمارستان‌های خود درمان می‌کند و هتل‌های آن در شهرک‌های مرزی میزبان این تروریست‌هاست.
د‌وم، عدم اتخاذ اقدامی از سوی ترکیه برای ممانعت از ورود تروریست‌ها و سوخت نشانه دخالت آنکارا در آن است. دولت ترکیه گزارش نیویورک تایمز درباره خرید نفت از داعش را تکذیب کرد در حالی که بر اساس گزارش این روزنامه آمریکایی دستگاه‌های اطلاعاتی کشورهای غربی ورود محموله‌های نفتی غیر قانونی به ترکیه از مناطق تحت اشغال داعش در شمال عراق را تایید کرده‌اند.
سوم، چشم پوشی مقامات ترکیه از تجارت غیرقانونی فزاینده در مرزهاست که به نفع داعش است. موضوعی که ستاد مشترک ترکیه نیز آن را تایید کرده است و نمایندگان پارلمان ترکیه خواستار توضیح دولت در این باره شدند. داعش هزاران تُن سوخت از سوریه به ترکیه قاچاق می‌کند و از این راه ماهانه سودی چند میلیون دلاری به دست می‌آورد. درخواست سوخت ارزان داعش زیاد است و این محموله‌ها از مناطق مرزی به داخل ترکیه منتقل میشود. بر اساس گزارش‌های رسانه‌های ترکیه سوخت قاچاق شده به قیمت ناچیزی از داعش خریداری و در داخل با قیمت بالایی فروخته میشود.این سوخت به قیمت۷۰ قرش ترک خریداری و در داخل یک لیره و ۸۵ قرش فروخته میشود.
چهارم، در داخل؛ پلیس ترکیه از فعالیتهای داعش و تحرکات محسوس و فزاینده آنها چه در زمینه اعلام وابستگی به داعش و آویزان کردن پرچم خود از پنجره منازل و خودروهای خود در برخی مناطق و چه در زمینه جذب جوانان ترک، چشم پوشی می‌کند. پلیس نه تنها اقدامی علیه آنها نمی‌کند بلکه مقامات به رسانه های محلی اعلام کرده‌اند که درباره موضوع جذب جوانان ترک از سوی داعش گزارش یا مطلبی کار نکنند.
پنجم، با از بین رفتن برگه گروگان‌های ترکیه‌ای نزد داعش بهانه ترکیه برای عدم مبارزه با داعش از بین رفت. این بر اساس توافق میان دولت ترکیه و داعش بود که طی آن ۱۸۰ داعشی در فاصله کمتر از دو روز مانده به یورش به کوبانی آزاد شدند و ترکیه با داعش در محاصره کوبانی همراهی کرد.
علل حمایت ترکیه از داعش به جهت‌گیری سیاست خارجی ترکیه با دشمنانش شامل نظام بشار اسد و کردها در سوریه و نظام شیعی عراق و هم‌پیمان بشار اسد و ایران است. همه آنها با داعش جنگیده‌اند و هنوز می‌جنگند. حمایت ترکیه از داعش نیز در عراق ناشی از این است که وحدت عراق به نفع آنها نیست و ترکیه به دنبال تجزیه آن و روی کار آمدن دولت سنی تابع ترکیه است که بر آن تکیه کند و نفوذ خود را تقویت کند.
درحالیکه عناصر گروه تروریستی داعش در جریان یورش به مناطق مختلف سوریه و عراق، تخریب اماکن مقدس و زیارتی و قبور را در اولویت برنامه‌های خود قرار داده‌اند؛ در کمال تعجب قبر "سلیمان پاشا" جد عثمانیها در مناطق تحت کنترل داعش در سوریه همچنان در امنیت کامل قرار دارد.
داعش نه تنها از تخریب قبر جد عثمانیها صرف نظر کرده، بلکه ورود نیروهای ترکیه برای حفاظت از این مکان را تسهیل کرده است. در ژوئیه 2012 رجب طیب اردوغان در تجمع اعضا و هواداران حزبش برای توجیه دخالت در سوریه گفت: ما نوادگان امپراتوری سلجوقیان و باقیمانده دولت عثمانی هستیم. حزب عدالت و توسعه، حزبی است که در ریشه‌های عمیق آن روح سلجوقیان و عثمانیها وجود دارد. اردوغان افزود: ما در مسیر اجداد کشورگشای خود، از آلپ ارسلان تا سلطان محمد فاتح قرار داریم.
آلپ ارسلان پس از رسیدن به قدرت در 1046 میلادی به عنوان دومین حاکم سلجوقی، با کشورگشایی مرزهای خود را توسعه دهد. در آن دوره، پس از ایجاد مدارس نظامی، مذهب مشخصی تدریس و دیگر مذاهب اسلامی تکفیر شدند؛ همچنین اموال بسیاری سرازیر بغداد شد تا فاطمی‌ها تکفیر شوند. به نظر می‌آید که میراث آلپ ارسلان اکنون به اردوغان رسیده است چرا که ترکیه علاوه بر دخالت در بحران سوریه، اکنون از جریانهای تکفیری و در رأس آنها داعش حمایت می‌کند.
ترکیه در سوریه به دنبال اهداف زیر است
1. تلاش ترکیه برای ایجاد منطقه حائل در خاک سوریه
2. ترکیه به دنبال نقش‌آفرینی در سوریه است تا حمایت پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را در مواقع حساس داشته باشد.
3. نفوذ در شرق مدیترانه
4. یافتن راهی جهت پیدا کردن عظمت در منطقه
اگرچه ممکن است ترکیه بتواند با استفاده از گروه‌هایی مانند داعش پیروزی‌های مقطعی در خاورمیانه به دست آورد اما؛ در نهایت حمایت از گروه‌های تروریستی به ضرر ترکیه است.
اول اینکه این گونه سیاست‌ها به وجهه ترکیه در خاورمیانه خدشه وارد می‌کند که در این ارتباط می‌توان به تظاهرات مردم داعش در مقابله با حمایت دولت این کشور از گروه‌های تروریستی اشاره کرد.
دومین دلیل سود آور نبودن حمایت از داعش برای آنکار احتمال بازگشت تروریست‌ها به خاک ترکیه است. در این ارتباط، مسئولان سابق ترکیه هشدار داده‌اند که آموزش تروریست‌ها در اراضی ترکیه، اقدامی خطرناک است که می‌تواند این کشور را به عرصه جنگ تبدیل کند. همچنین در همین ارتباط می‌توان به اظهارات حکمت چتین، وزیر خارجه پیشین ترکیه، مبنی بر خطرناک بودن موافقت دولت عدالت و توسعه ترکیه با آموزش و تجهیز گروه‌های تروریستی تحت عنوان «مخالفان میانه روی سوریه» اشاره کرد.
در ارتباط با خطرناک بودن پرورش تروریست در خاورمیانه افراد مختلف با سمت‌های گوناگون نظامی و سیاسی هشدار داده‌اند، مثلاً؛ ناجی باشتبه، سرلشکر بازنشسته ارتش ترکیه نیز آموزش گروه‌های تروریستی از سوی نیروهای مسلح ترکیه را اقدامی نامناسب خواند و گفت گروه‌های مسلح در سوریه که خود را میانه رو می‌دانند، بعد از آموزش دیدن به عناصری وحشی تبدیل میشوند.
سومین ضرر سیاست‌های آنکارا برای این کشور، احتمال کشانده درگیری‌ها به داخل ترکیه و مشکل ساز شدن برای این دولت است. در این ارتباط می‌توان به سخنان دبیر کل جنبش ملی کرد به ترکیه اشاره کرد که گفت: در صورت تداوم حمایت این کشور از داعش، دامنه درگیری‌های عین العرب را به استانبول و آنکارا خواهیم کشاند.
به طور کلی حمایت از تروریسم در خاورمیانه باعث شیوع این پدیده خطرناک در منطقه میشود که اول از همه برای کشورهای منطقه مشکل ساز است. سیاست‌های آنکارا در خاورمیانه در مرحله‌ای قرار گرفته است که از عقلانیت دور شده است، به نظر می‌رسد به هر اندازه که ترکیه در رسیدن به اهداف خود در خاورمیانه ناکام می‌ماند، از درجه عقلانیت تصمیمات نیز کاسته میشود. این موضوع در درازمدت می‌تواند برای کشورهای خاورمیانه مسئله ساز باشد و امنیت منطقه را به خطر بیاندازد.
از زمان پیروزی رجب طیب اردوغان در انتخابات پارلمانی سال 2002، حزب "عدالت و توسعه" ترکیه رؤیای امپراطوری عثمانی را در سر دارد. از آن زمان، این حزب سیاست "بوق کردن مشکلات" را دروازه ورود به جهان عرب دانسته و دراین راستا عامل اساسی تعیین سیاست های اعراب بوده است. باید گفت "عثمانی های جدید" که این بار با نام حزب عدالت و توسعه به صحنه آمده اند، از حوزه شرکت در فرایند تصمیم گیری سیاسی و اقتصادی جهان عرب پا را فراتر گذاشته اند و در پی پیدایش بیداری اسلامی در منطقه به براندازی نظام سوریه فکر می کنند.
سوریه و حزب عدالت و توسعه، از همکاری تا عداوت
بعد از سفر بشار اسد به آنکارا و تا قبل از پیدایش بحران سال 2004، روابط گرمی بین مسئولان ترکیه و سوریه حاکم بوده و توافقنامه های بسیاری در این زمینه به تصویب رسیده است. طولی نکشید که با تمدید قدرت در ترکیه قبل از حوادث سال 2011 رابطه دو کشور به سردی گرایید و حزب عدالت و توسعه از زبان رجب طیب اردوغان در بسیاری از مناسبت‌ها، شعار براندازی حکومت بشار اسد را مطرح کرد.
جانبداری ترکیه از مخالفان سوریه تنها به حمایت سیاسی محدود نشده است. این کشور با پناه دادن به گروهک به اصطلاح "ارتش آزاد سوریه" و ارائه خدمات نظامی و لجستیکی به آن، عملاً وارد فاز نظامی شده و به بهانه پناه دادن به آوارگان سوری، با ایجاد اردوگاه‌هایی در مرز خود با سوریه نوعی سپر دفاعی برای تروریست‌های فعال در این کشور ایجاد کرده است.
ترکیه پشیمان شد، چون فکر می کرد بشار خیلی زود سقوط می کند
بعد از 5سال از شروع درگیری ها، هنوز ارتش و نظام سوریه شکست نخورده است. این امر به چالشی جدی برای ترکیه تبدیل شده و مسئولان سیاست خارجه این کشور را با این سؤال سخت روبرو ساخته است که: آیا در یک بازی شکست خورده گام نهاده‌ایم یا اینکه باید با این چالش طولانی مدت دست و پنجه نرم کنیم؟ مسئولان ترکیه در آغاز فکر می کردند بشار اسد خیلی زود سقوط خواهد کرد اما چنین چیزی اتفاق نیفتاد چرا که در مخیله آنها نمی گنجید که روسیه از سوریه حمایت کند و توانایی نظامی این کشور و شرایط منطقه ورق را برگرداند. درحقیقت دامنه بحران به خود ترکیه سرایت کرد و این کشور متضرر شد.
آینده ترکیه در منطقه به نظام سوریه بستگی دارد
حال دیگر آینده بازیگری ترکیه در منطقه، به بقا و حذف نظام سوریه بستگی دارد. به این معنا که بقای دولت بشار اسد، باعث حضور کمرنگ ترکیه در منطقه می شود. این کشور یک گزینه بیشتر پیش رو ندارد و آن اینکه باید تلاش کند با افزایش تحریم‌های اقتصادی، اعزام گروه‌های تروریستی، تجزیه ارتش سوریه از داخل و دامن زدن به تجزیه سیاسی و نظامی این کشور از طریق تحریک اقلیت‌های مسیحی و دروزی، دولت بشار اسد را ساقط کند. باید گفت ترکیه امنیت داخلی سوریه را هدف گرفته و در این راستا نه به یک امر معین که به تغییر شرایط فکر می کند.
ترکیه در این اندیشه است که از یک بازیگر شریک به یک بازیگر اساسی تبدیل شود. این امر نیازمند تضعیف بازیگری دیگر به نام ایران است. آنکارا فکر می کند این امر با اسقاط نظام سوریه و محاصره شیعه در سوریه و لبنان امکان‌پذیر است.
کمک هایی که همچنان ادامه دارد
نمایندگان گروه تروریستی داعش با کمک سازمان جاسوسی ترکیه در آنتالیا شبکه های گسترده برای استخدام افراد و فرستادن آنها به سوریه برای شرکت در جنگ و یا فرستادن احتمالی آنها به روسیه سازماندهی کرده اند. هدف آنها جذب افرادی است که اهل کشورهای تشکیل شده بعد از فروپاشی شوروی هستند.
استخدام با آگاهی مدیریت بازداشتگاه اتباع خارجی صورت می گیرد. اگر فرد بازداشت شده قبول کند که مسلمان شود و در فعالیتهای تروریستی شرکت کند، استخدام گنندگان به او پیشنهاد معامله با آژانسهای مجری اجرای قانون در ترکیه را می دهند. بر این مبنا وکالت فرد بازداشت شده بدون پرداخت هیچ هزینه ای به عهده دولت ترکیه است.
در سپتامبر ۲۰۱۵، گروهی از جنگجویان داعش که تعداد آنها به بیش از ۱۰۰۰ نفر میرسید از کشورهای اروپایی و آسیای مرکزی وارد ترکیه شده بودند از مرز قاضیانتپ وارد سوریه شدند. مسیر حرکت جنگجویان داعش در نزدیکی مرز سوریه از طریق آنتاکیا، ریحانلی، توپز، شانلیورفا و هاتای بود.
در مارس ۲۰۱۴، آقای «هاکان فیدان» رئیس سازمان اطلاعات و جاسوسی ترکیه (میت) شخصاً جابجایی گروه بزرگی از جنگجویان داعش را هماهنگ کرد. رهبری این گروه به عهده «مهدی الخراتی» اهل لیبی بود. جنگجویان از طریق دریا از لیبی به ترکیه آورده شدند و از طریق نقطه مرزی باراسای به سوریه فرستاده شدند.
از دسامبر ۲۰۱۵ با کمک سازمان جاسوسی ترکیه، مسیر هوایی برای انتقال جنگجویان داعش از سوریه به ترکیه و از ترکیه به یمن به وسیله هواپیمای نظامی ترکیه هماهنگ شده است. به عنوان جایگزین این جنگجویان از مسیر دریایی به بندر عدن یمن فرستاده میشوند. گروهی از شهروندان چچن، گرجستان و روسیه نیز که با مقامات امنیتی، پلیس و مقامات دولتی ترکیه در تماس اند که در تعدادی از شهرهای بزرگ از جمله استانبول به کار استخدام جنگجو از میان دانش آموزان مدارس ترکیه مشغولند.
به خوبی روشن شده است که مجروحان داعش در نواحی مرزی ترکیه محلی برای اقامت و امکانات درمانی دریافت می کنند. در سال ۲۰۱۴ دست کم ۷۰۰ جنگجوی داعش در قاضیانتپ درمان شده اند. در آغاز سال ۲۰۱۵، با کمک سازمان اطلاعات و جاسوسی ترکیه، «دهکده تاتارها» که محل اقامت جنگجویان تاتار و وابستگان جبهه النصره است از آنتالیا به اسکیشهیر منتقل شده که برخی از آنها شهروندان دوگانه ترکیه و روسیه هستند.
در دسامبر ۲۰۱۴، سازمان اطلاعات و جاسوسی ترکیه، کمپ هایی در ترکیه و مشخصاً استان هاتای برپا کرد تا مهاجران غیرقانونی را جمع کند، آنها را آموزش دهد تا به همراه گروه های تروریست روانه سوریه کند. ژانویه ۲۰۱۵ سازمان جاسوسی ترکیه درگیر یکی کردن سه گروه تروریستی بود: گروه عثمان قاضی، گروه عمرابن عبدالعزیز و گروه عمر مختار به هم پیوستند و گروه «باریگاد سلطان عبدالحمید» را تشکیل دادند و «عمر عبدالله» به عنوان فرمانده آنها منصوب شد. اعضای این گروه در کمپی در منطقه «بئیر بوچاک» ترکیه زیر نظر مربیانی از واحد عملیات ویژه فرماندهی نیروهای مسلح ترکیه و سازمان جاسوسی ترکیه (میت) آموزش میبینند. فعالیتهای این گروه با جبهه النصره در استان شمالی لاذقیه در سوریه هماهنگ میشود.
در تاریخ ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۵، در شهر تل رفعت سوریه، نمایندگانی از اپوزیسیون سوریه که در کمپی در نزدیکی کرشهیر آموزش دیده اند، به جبهه النصره اسلحه تحویل دادند. تحویل اسلحه به جنگجویان در سوریه هنوز هم در حال صورت گرفتن است. این عملیات ها با کمک سازمان «حقوق بشر، آزادی و امدادهای بشردوستانه» (IHH) انجام می شود.
انواع مختلف تسلیحات، تجهیزات تظامی و مهمات از خارج به بندر اسکندریه ترکیه فرستاده می شود. از آنجا از طریق زمینی به استان هاتای فرستاده می شود و از نقطه مرزی اونچوپینار به وسیله خودروهای متعلق به سازمانهای «حقوق بشر، آزادی و امدادهای بشردوستانه» (IHH)، سازمان İmkander و سازمان نسل پیشرو (Öncü Nesil) به استانهای آلپو و ادلب سوریه فرستاده می شود. شماره پلاک این خودروها عبارتند از: 33 SU 317, 06 DY 7807, 33 SU 540, 33 SU 960, 42 GL 074 and 31 R 5487 . در سوریه این سلاح ها و تجهیزات بین تبهکاران ترکمن و جبهه النصره توزیع می شود.
در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۴، یک خودروی متعلق به سازمان «حقوق بشر، آزادی و امدادهای بشردوستانه» (IHH) مقادیری اسلحه و دارو را از بورسا به نقطه مرزی چیلانپبنار، در استان ریحانلی به سوریه برد. این ارسال به وسیله خودروهایی که مامورین سازمان اطلاعات و جاسوسی ترکیه (مت) را حمل می کرد دنبال و اسکورت شد.
