دریا از موهبت های الهی و طبیعی محسوب می شود که وجود آن در خاک هر کشوری به عنوان یک ثروت و ظرفیت بالقوه حائز اهمیت به شمار می رود.
اشتغالزایی،منبع غذایی،راه های مواصلاتی آبی،تنها بخشی از امتیازات این ظرفیت ویژه است که با برنامه ریزی اصولی و مدون می توان از آن به عنوان قوه محرکه برای تسریع توسعه و رونق کشور بهره برد.
بطور طبیعی،هر موهبتی نیازمند نگهداری و حفاظت است،منابع آبی و دریا نیز از این قاعده مستثنی نیستند،فارغ از تالاب ها و رودخانه ها،چشمه سارها و دیگر بافت های طبیعی که با اصلی ترین مایه حیات و زندگانی گره خورده اند،خلیج فارس و دریای خزر دو فرصت ویژه در این سرزمین محسوب می شوند که ثمرات و مزایای آن در ابعاد متعددی همچون سیاسی،اقتصادی،فرهنگی و حتی اجتماعی قابل بحث است.
آنچه که در این گزارش به آن پرداخته خواهد شد بر تهدیدات پیش روی بزرگترین دریاچه جهان معطوف می شود.
تهدیدات زیست محیطی که بقا و حیات را در این منبع عظیم آبی تحت الشعاع قرار می دهد و در صورت استمرار آن می تواند چالشی بسیار جدی را در این خطه آبی جهان ایجاد کند.
بطور طبیعی عوامل انسانی،اصلی ترین تهدید منابع طبیعی به شمار می روند که دریاها نیز از آن مستثنی نیست و بر مبنای این قاعده،اصلی ترین تهدیدخزر،از جانب شهرهای ساحلی است،شهرهایی که هر روز مولد زباله و پسماند هستند و متاسفانه گویی عده ای، دریاها را به عنوان مامنی برای پسماند و زباله نشانه می روند.
برخی کارشناسان معتقدند فقدان هماهنگی بین سازمان های مربوطه و کمبود اعتبار از جمله مشکلات اساسی و عوامل موثر در بروز این معضل به شمار می رود.
البته نباید از شهرهای ساحلی دیگر کشورها نیز به سادگی گذشت و در واقع امر آنها نیز به سهم خود در این ناهنجاری زیست محیطی دخیل هستند.
* مخاطرات ورود پسماند فاضلاب به خزر چگونه مهار می شود؟
ناصر مهردادی،مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان مازندران ،اصلی ترین راهکار برون رفت از این بحران و چالش جدی زیست محیطی را در احداث و راه اندازی تصفیه خانه جستجو می کند.
البته این امر خطیر مستلزم تامین اعتبارات مورد نیاز است و به عقیده برخی از صاحبنظران،ساخت و بهره برداری از هر تصفیه خانه قریب به 5 میلیارد تومان هزینه در بر خواهد داشت که با توجه به وضعیت بودجه و اعتباراتی کنونی کشور تخصیص و تامین آن امری بسیار دشوار به نظر می رسد.
وی می گوید:رایزنی هایی با اداره آبفای مازندران انجام شده تا این امر خطیر را در اولویت قرار دهند و مقرر است شهرهای قائم شهر،تنکابن،رامسر و آمل زیر پوشش شبکه فاضلاب قرار گیرند.
مهردادی در خصوص میزان ورود پسماند فاضلاب به دریای خزر می افزاید:با توجه به جمعیت مستقر در این استان،به ازای هر نفر 200 لیتر آب مصرف می شود که 80 درصد از این میزان به فاضلاب تبدیل می شود.
وی معتقد است بخشی از این فاضلاب،وارد مدار تصفیه می شود و متاسفانه بخش دیگری از آن بدون وارد شدن به عرصه و چرخه تصفیه وارد آبهای خزر می شوند که این امر بر میزان نگرانی ها می افزاید.
برخی کارشناسان،پسماندهای صنعتی را عاملی برای آلایندگی و آلودگی دریای خزر عنوان می کنند، موضوعی که سید مصطفی موسوی،مدیر عامل شرکت شهرهای صنعتی مازندران آن را تایید می کند اما معتقد است که میزان آلایندگی ناشی از فعالیت های صنعتی تنها 3 درصد از سلامت زیست محیطی خزر را تحت الشعاع قرار می دهد و به واقع بخش صنعت تنها 3 درصد از آب موجود را مصرف می کنند و نقش سموم نباتی با 92 درصد آلودگی در دریای خزر بسیار مهم و حائز اهمیت است و 3 درصد باقیمانده نیز به واسطه فاضلاب شهری ایجاد می شود.
* سایه سنگین پسماند بر بقای آبزیان خزر
فریبا کاظمی منفرد،کارشناس محیط زیست، عوامل موثر دیگری را نیز در آلودگی یکی از بزرگترین دریاچه های دنیا مدنظر قرار که عمده ترین آنها شامل زباله های بیمارستانی و پسماند و فاضلاب های ناشی از آن می شود.
در این میان پرویز یزدان پناه،معاون مهندسی و توسعه شرکت های آب و فاضلاب شهری مازندران در گفتگو با جراید به نکات ظریفی اشاره می کند که توجه به آن ضروری به نظر می رسد.
وی معتقد است عمده مساله آلودگی پسماندهای صنعتی دریای خزر به شهرک های صنعتی معطوف می شود،اما بیمارستان ها نیز در این خصوص موظف هستند پسماندهای خود را تصفیه کنند امری که هنوز برخی بیمارستان ها به دلیل فقدان سیستم مربوطه از انجام آن ناتوانند.
یزدان پناه در خصوص میزان و وسعت پوشش شبکه فاضلاب در شهرهای شمالی عنوان می کند:تنها 20 درصد از شهرهای مذکور تحت پوشش شبکه مورد اشاره قرار دارند و شهرهای دیگر به دلیل عدم تامین و تخصیص اعتبارت کافی و محدودیت های بودجه ای از این ظرفیت برخوردار نیستند.
وی البته به تسهیلاتی 600 میلیون تومانی نیز اشاره می کند که ظاهرا توسط بانک توسعه اسلامی ارائه خواهد شد تا برخی از شهرهای شمالی این خطه از کشور در زنجیره تصفیه خانه فاضلاب قرار گیرند.
امید آن می رود با تخصیص اعتبارات ویژه،این معضل به نحو شایسته و سازنده ای مدیریت شود که در صورت غفلت از آن،یکی از فرصت های ویژه و بالقوه در این منطقه از ایران زمین،به تهدیدی جدی مبدل می شود که رفع و دفع مخاطرات و پیامدهای احتمالی آن،به سادگی میسر نخواهد شد.
