چند وقت پیش هنگام ورود به بازار دستفروشانی را می دیدیم که قدم به قدم بساط پهن کرده و آنقدر تعدادشان زیاد بود که حتی جایی برای راه رفتن هم باقی نمی گذاشتند. آنها که اغلب کالاهای ثابتی می فروختند، تنوعی در اجناس شان دیده نمی شد؛ یک مارک جوراب، لباس های تکراری و حتی یک نوع کفش! طوری که گویا یک نفر این اجناس را به دستفروشان داده تا آنها را برایش بفروشند.
دستفروشان در سنین متفاوتی قرار داشتند؛ زنان میانسال که غذا، ساندویچ و خوراکی می فروختند، دختران کوچکی که شبه متکدی بودند، پیرمردانی که بساط کوچکی داشتند و اغلب درب مغازه نفر دیگری اجناسشان را می فروختند و افراد میانسال که اغلب کارمندانی بودند که بعد از ظهرها مشغول به دستفروشی می شدند.
این در حالی بود که دستفروشان و اجناس شان توجه مردم را به خود جلب می کرد، اما آن چیزی که به چشم عموم مردم نمی رسید بازار بساط گستری در این بازار بود؛ افرادی که در گوشه و کنار این بازار منتظر نشسته بودند تا با قلدری تمام از این دستفروشان پول زور بگیرند!
قالیباف: دست فروشی؛ نمود عینی ناکارآمدی اقتصاد ملی است
یک شنبه شب بود که محمدباقر قالیباف، شهردار تهران، طی سخنانی در برنامه تلویزیونی پایش به بیشترین فراوانی دست فروشان در شهر تهران اشاره کرد و گفت: بیش از 52 درصد از دست فروشی ها به دو شغل لباس و مواد غذایی اختصاص دارد. این در حالی است که بعضی از خریداران مواد غذایی کودکان و بچه های مقطع ابتدایی هستند که باید به این مورد دقت کنیم.
وی تاکید کرد: پیش از این وقتی همشهریان به منطقه 12 و خیابان 15 خرداد مراجعه می کردند شاهد بودند که بیش از دو هزار نفر دستفروش در این مسیر حضور داشتند که این افراد به صورت باندی در این مسیر فعال بودند. به نحوی که چهار موزاییک در این زمین مشخص کرده بودند که قیمت این چهار موزاییک بین 90 تا 100 هزار تومان بود. این باند محل مورد نظر را در اختیار دستفروشان قرار می داد و دستفروشان نیز هر کالایی را به فروش می رساندند. در کنار آن دست فروشان در مسیر راه افراد قرار می گرفتند و حتی امنیت و اخلاق عمومی مورد تهدید قرار گرفته بود که حتما باید این ناهنجاری را سامان می دادیم.
شهردار تهران یادآور شد: این افراد با همکاری نیروی انتظامی و شهرداری تهران شناسایی شده اند به نحوی که پس از اعلام فراخوان، این افراد هویت و کالای خود را ارایه کرده اند؛ در نهایت تنها در راسته خیابان 15 خرداد مجموعا بیش از 600 نفر از افراد مراجعه کرده و پس از تعیین ضوابط و مقررات، تنها 300 نفر دارای صلاحیت عرضه کالا بودند. این افراد هم اکنون در ساعات بعد از ظهر، در خیابان باب همایون حضور دارند و شهرداری تهران میز، سایه بان و امکانات جانبی را برای آن ها فراهم می کند تا در ساعت مشخصی بساط خود را پهن کرده و در زمان مشخصی هم بساطشان را جمع می کنند.
معضلات و مخاطرات دستفروشی
دستفروشی خطرات امنیتی، اقتصادی و اجتماعی زیادی را به بار می آورد. از میان خطرات پیش آمده می توان به سوء استفاده افراد و شلوغ کاری و حمله به طلا فروشی ها اشاره کرد . همچنین با توجه به حضور دلار و سکه فروشان ، احتمال نوسان قیمت دلار و سکه وجود دارد. از سوی دیگر با وجود فراوان بودن تعداد زنان روسپی، فیوج و افراد بزهکار، احتمال هرگونه مخاطره طبیعی و اجتماعی وجود دارد .
بازار در دست قلدران بساط‌دار!
بازار تهران بلوک بندی شده و فعالیت دستفروشان در هر کدام از این بلوک ها زیر نظر یک بساط گستر اداره می شود!
شناسایی فرآیند بساط گستری در محدوده بازار تهران
ض.ن در کوچه منوچهرخان تولیدی لباس زنانه دارد که در این تولیدی، 30 نفرخیاط کار می کنند. او برای فروش لباس هایش، 28 نوچه دارد و بساط فروشش جلوی بانک تجارت، سر پانزده خرداد است؛ هر بساط 4 نفر در شش نقطه بوده و 10نفر هم پول اجاره ها را جمع می کنند. نفر اصلی هم فردی به نام مرتضی، پسر عموی ض است.
آن طور که مشخص شده ض یازده برادر دارد که دو نفر از آنها در زندان هستند و یکی دیگر از برادرانش در کلانتری دولت آباد کار می کند. دو برادر دیگرش نیز در پزشکی قانونی مشغول به کارند.
در گوشه ای دیگر از بازار، شهرام فعالیت می کند. او تنها نقش پول جمع کن را ایفا می کند. بهروز و محمد هم از سبزه میدان تا ناصر خسرو بساطی دارند. جلوی کوچه بازار زرگرها، علیرضا متولی محور است، سعید، سجاد و فرشاد صاحب بساط هستند و با قلدری تمام پول می گیرند. باید گفت که در واقع کل بازار را قلدرانی مانند شهرام در دست گرفته و بساط گستری کرده اند.
یک بپای بساط
ابوالقاسم چیذری، مدیرعامل شرکت شهربان شهرداری تهران در رابطه با فرآیند حضور افراد در چرخه بساط گستری به خبرنگار «فردا» می گوید: قبل از ورود ما به معضل دستفروشی در بازار تهران و بر اساس شناسایی هایی که انجام داده بودیم 1300 دستفروش شناسایی شده بودند. پس از آنکه طرح گذاشتیم و بنز زدیم که به دستفروشان در 17شهریور و باب همایون جا داده خواهد شد و فراخوان دادیم که ثبت نام کنند، از این 1300 نفر کمتر از 270 نفر مراجعه کردند؛ تعدادی زن میانسال، چند پیرمرد و چند نفر از مردان میانسال یا برخی از کارمندان که بعداز ظهرها برای تامین مخارج دستفروشی می کردند. اما سوال اینجاست که بقیه این افراد کجا هستند؟ مشخص می شود که اینها اصلا دستفروش نبوده اند!
چیذری می افزاید: در این طرح به دستفروشان در ضلع جنوبی امام خمینی و نزدیک دهانه مترو جا داده می شد و تنها شبی 5 هزارتومان از آنها اجاره می گرفتیم.
مدیرعامل شرکت شهربان شهرداری تهران بیان می کند: تنها سی درصد این افراد دستفروش هستند و وسایل و سرمایه برای خودشان است. برخی دیگر بساطی هستند، یعنی لوازم فروشی برای شخص دیگری است و اینها تنها بساط پهن می کنند. این دسته از افراد را بساط گستر می نامیم. عده ای دیگر در چرخه این بساط گستری ها، بچین هستند. این بچین یا مراقب، کسی است که برای دستفروشان جا تعیین می کند و بابت آن پول دریافت می کند. در کل محور حدود 5 تا 6 ارازل به عنوان مراقب هستند که معمولا سوار بر موتور پولسار بوده و مافیای بزرگی هم هستند. آنها موتورشان را پارک می کنند، روز آن می نشینند، سیگار می کشند و چایی می خورند. این در حالی است که این بچین ها حقوقشان را از کسی می گیرند که شغلش بساط داری است. در واقع بساط دار ها نفر اصلی این چرخه به حساب می آیند. به طور کل باید بگویم که شهر در دست همین بساط دار هاست و نه بساطی ها!
