در واقع از خردادماه امسال که تک‌نرخی شدن بنزین در سراسر کشور ابلاغ و عملا با پایان مهلت بنزین‌های ٧٠٠ تومانی از ابتدای آذرماه اجرایی شد، بحث‌های مفصلی درباره حذف یا ماندن کارت‌های هوشمند سوخت در محافل کارشناسی و میان مردم درگرفت.
هر چند در ابتدا وزارت نفت هرگونه حذف کارت‌های سوخت را منکر می‌شد، اما پس از گذشت چند ماه از تک‌نرخی شدن بنزین به‌نظر می‌رسد که این وزارتخانه به این جمع‌بندی رسیده است که کارت هوشمند سوخت با رسیدن به اهدافی که برای آن پیش‌بینی شده بود، دیگر کارایی خود را از دست داده است و باید جمع‌آوری شود. در روزهای ابتدایی یکسان‌سازی نرخ بنزین که قیمت این فرآورده نفتی را به هزار تومان رساند، رفته‌رفته ترجیح عمومی دارندگان خودرو به استفاده از کارت‌های در اختیار جایگاه‌داران سوق پیدا کرد؛ چراکه دیگر هیچ تفاوتی میان کارت سوخت شخصی و جایگاهی وجود نداشت و مردم برای تسریع در زمان سوختگیری ترجیح دادند که از کارت جایگاه‌ها استفاده کنند.
اما در آن زمان سناریوهای مختلفی از سوی وزارت نفت و شرکت‌های زیرمجموعه آن به گوش می‌رسید؛ سناریوهایی که براساس آن قرار بود تا برای حفظ کارت سوخت مشوق‌های قیمتی برای استفاده‌کنندگان از کارت سوخت شخصی و تنبیهاتی نیز برای کسانی که از کارت خود استفاده نمی‌کنند، درنظر گرفته شود؛ ولی این سناریوها هم با گذشت زمان رنگ باخت تا این‌که بیژن زنگنه، وزیر نفت در نشست خبری اخیر خود به‌طور رسمی از قصد این وزارتخانه برای جمع‌آوری کارت‌های هوشمند سوخت بنزینی خبر داد.
کارت هوشمند بنزین می‌رود
گازوییل می‌ماند
براساس اظهارنظرهایی که تاکنون از سوی مقامات مسئول در وزارت نفت اعلام شده است، درصورتی که حذف عرضه کارتی سوخت عملیاتی شود تنها کارت‌های هوشمند بنزین است که متوقف خواهد شد و گازوییل همچنان به‌صورت کارتی و با استفاده از کارت‌های موجود توزیع خواهد شد. طبق آمارهای ارایه شده پس از تک‌نرخی شدن بنزین در ایران میزان قاچاق این فرآورده نفتی که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دلایل طراحی کارت هوشمند سوخت شناخته می‌شود به‌شدت کاهش یافته و به صفر نزدیک شده است. در حالی‌که پیش از این بنزین در صدر کالاهای قاچاق از ایران قرار داشت، هم‌اکنون توجیه اقتصادی خروج و فروش این سوخت از کشور برای قاچاقچیان از بین رفته است؛ اما همچنان گازوییل به دلیل اختلاف قیمتی بالا با کشورهای همسایه مورد نظر قاچاقچیان قرار دارد و برهمین اساس قرار است که سیستم عرضه کارتی گازوییل ادامه یابد.
اعلام دلایل حذف کارت‌های بنزین
مسئولان وزارت نفت اعتقاد دارند که پس از ٨ سال از اجرای کارت هوشمند سوخت این طرح به تمام اهداف خود دست یافته است و دیگر نیازی به ادامه آن نیست. در این زمینه مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی با تشریح سه عامل تاثیرگذار در حذف و توقف عرضه کارتی بنزین گفت: در مجموع سه هدف بزرگ برای عرضه کارتی بنزین تعریف شده بود که شامل مدیریت مصرف، اصلاح قیمت‌ها و مقابله با قاچاق سوخت می‌شود. سیدناصر سجادی درباره مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در توقف عرضه کارتی و حذف کارت‌های هوشمند بنزین خودروها گفت: پس از عرضه تک‌نرخی بنزین، رشد مصرف این فرآورده نفتی در کشور متوقف شده است. این در شرایطی است که از ابتدای سال‌جاری تاکنون در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته رشد مصرف بنزین در کشور کمتر از ٢درصد بوده است؛ از سوی دیگر گزارش‌های استخراج شده از استان‌های مرزی حاکی از آن است که در تمام استان‌های مرزی رشد مصرف بنزین به مراتب کمتر از ٢درصد بوده است.
از سوی دیگر براساس گفته‌های این مقام مسئول هم‌اکنون با کاهش قیمت جهانی بنزین، عملا قاچاق این فرآورده نفتی متوقف شده است؛ به عبارت دیگر هم‌اکنون هیچ‌گونه جاذبه و انگیزه اقتصادی برای قاچاق بنزین در کشور وجود ندارد. بدین ترتیب درحالی‌که یکی از مهم‌ترین اهداف عرضه کارتی بنزین مقابله با قاچاق بوده، از این رو قاچاق بنزین متوقف شده است. سجادی در ادامه از اصلاح قیمت بنزین به‌عنوان یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار عرضه کارتی بنزین در کشور یاد کرد و افزود: در طول حدود ۸سال گذشته تاکنون قیمت بنزین از لیتری ۸۰ و ۱۰۰ تومان به یکهزار تومان افزایش یافته است. این مقام مسئول با بیان این‌که در طول حدود ۸ سال گذشته تاکنون تمام اهداف عرضه کارتی بنزین در کشور محقق شده است، تصریح کرد: از سوی دیگر در شرایط فعلی با توجه به عرضه تک‌نرخی و حذف سهمیه‌ها، مردم عملا هیچ‌گونه انگیزه‌ای برای خرید بنزین با استفاده از کارت هوشمند سوخت شخصی خود ندارند. براساس بررسی‌هایی که در سطح جایگاه‌های سوخت انجام شده هم‌اکنون اکثریت مردم برای خرید بنزین از کارت جایگاه‌داران به جای کارت سوخت شخصی استفاده می‌کنند؛ از این‌رو ادامه عرضه کارتی دستاورد جدیدی ندارد.
هزینه‌های طرح کارت هوشمند سوخت بازگشته است
یکی از انتقاداتی که درخصوص تصمیم تازه وزارت نفت برای توقف عرضه کارتی بنزین مطرح می‌شود این است که برای راه‌اندازی پروژه کارت هوشمند سوخت هزینه‌های کلانی شده است و اکنون با توقف آن تمام این هزینه‌ها از بین می‌رود. این درحالی است که مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی اعتقاد دارد که این هزینه در همان ۱۵روز نخست اجرای طرح بازگشت داده شده و کاهش شدید واردات با وجود افزایش سالانه تعداد خودروها یکی از مهم‌ترین دلایل بازگشت سرمایه با اجرای این طرح به شمار می‌رود.
کیف پولی که هیچگاه نیامد
پس از آن‌که پروژه کارت هوشمند سوخت در کشور به نیمه اجرای خود رسید، طرح‌های تکمیلی برای آن تعریف شد؛ به‌طوری که با امکان پرداخت الکترونیکی پول بنزین توسط این کارت‌ها عملا به کیف پول الکترونیکی تبدیل شود. این طرح که از سوی بانک ملت مورد حمایت قرار گرفت و کارت‌های سوخت با واریز وجه شارژ می‌شد، اما به دلیل کمبود امکانات و کارتخوان‌های جایگاهی و همچنین نقص‌های فنی مکرر آن چندان با استقبال مردم مواجه نشد به‌گونه‌ای که در ماه‌های اخیر تقریبا این طرح به فراموشی سپرده شده و به جای آن کارتخوان‌های سیار در سکوهای پمپ بنزین نصب شده است. بدین ترتیب این پروژه نیز به‌عنوان یکی از پروژه‌های مکمل کارت هوشمند سوخت به کنار گذاشته شده است.
عرضه کارتی بنزین فعلا ادامه می‌یابد
با وجودی که حرف و حدیث‌های بسیاری از توقف قریب‌الوقوع عرضه کارتی بنزین مطرح است، اما به‌گفته مقامات مسئول تا زمانی که مصوبات قانونی از دولت دریافت نشود، همین روند ادامه می‌یابد. مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در این‌باره می‌گوید: عرضه کارتی بنزین فعلا ادامه می‌یابد و برای توقف عرضه کارتی این فرآورده نفتی باید دولت مصوبات قانونی را صادر و ابلاغ کند. به‌گفته سجادی اجرای طرح پاداش و جریمه برای استفاده یا عدم استفاده از کارت هوشمند بنزین فعلا منتفی است.
