پژوهش و فن آوری جمعیت هلال احمر، احتمال وقوع 33 حادثه طبیعی در ایران از 43 بلایای طبیعی در جهان و قرار گرفتن ایران در زمره 10 کشور اول بلا خیز دنیا ، لزوم آشنایی هموطنان را با کمک‌های اولیه و امدادرسانی به حادثه دیدگان دو چندان می‌کند.
در این نوشتار قصد داریم شهروندان را به سادگی با آموزش همگانی امداد و نجات آشنا کنیم و تا «خانواده آماده مخاطرات» در هنگام بروز حوادث بدور از هیجان و احساسات آنی درست ترین رفتار را انجام دهد.
**مرگ هفتگی حدود 300 نفر در حوادث جاده ای ایران
بسیاری از ما در طول زندگی با حوادث مختلفی روبه‌رو بوده‌ایم اما تنها تعداد محدودی از خود می‌پرسند که اگر خدای ناکرده در برابر حادثه ای قرار بگیریم چه واکنشی باید از خود نشان بدهیم؟!
بر طبق آمار، هر هفته حداقل حدود سیصد نفر در جاده‌های کشور کشته می‌شوند. به غیر از عوامل اصلیِ دخیل در حوادث وسایل نقلیه موتوری (از جمله راننده، جاده و وسیله نقلیه)، تاخیر در امداد و نجات و انجام ندادن صحیح و به‌موقعِ مراقبت های اولیه ضروری نیز یکی از عواملِ مرگ و میر در این نوع حوادث به حساب می‌آید.
به غیر از حوادث جاده‌ای، مرگ و میر در حوادث غیرطبیعی یا انسان‌ساخت نیز در کشور ما به دلیل عدم رعایت اصول ایمنی و انجام ندادن کمک‌های اولیه‌ی صحیح و به‌موقع، از آمار بالایی برخوردار است. از جمله این حوادث می‌توان به غرق شدگی، برق گرفتگی، سوختگی، مسمومیت با گاز مونوکسید کربُن اشاره کرد.
با وجود سیر نزولیِ آمار کشته‌شدگان حوادث جاده‌ایی در سال‌های اخیر، متاسفانه هنوز هم در کشور ما در هر ساعت به‌طور متوسط دو نفر در حوادث ترافیکی کشته می‌شوند. رعایت نکردن اصول ایمنی، تخطی از قوانین راهنمایی و رانندگی و همچنین ارائه نشدن کمک‌های اولیه به‌موقع و صحیح در صحنه، از جمله عوامل افزایش مرگ و میر در این‌گونه حوادث به شمار می‌آید.
**مرگ حدود 30 درصد از مجروحان حوادث رانندگی به دلیل ارایه نشدن کمک‌های اولیه پیش از رسیدن به بیمارستان
حدود سی درصد از مجروحانِ حوادث ترافیکی که در دقایق اولیه از حادثه جان سالم به در برده‌اند به دلیل مدیریت نشدن راه هوایی، کنترل نشدن خون‌ریزیِ خارجی و انتقال دیرهنگام به بیمارستان جان خود را از دست داده‌اند.
باید اشاره کرد نقش امدادگر برای ارائه این کمک‌ها و نجات جان این بیماران می‌تواند بی‌بدیل و حیاتی باشد. به‌عنوان مثال یک فاکتور کلیدی برای بقای بیمارانِ دچار ایست قلبی، فاصله‌ی زمانیِ کوتاه بین توقف ضربان قلب و شروع احیای قلبی‌ریوی است و به همین دلیل، سرعت عمل در این زمینه بسیار مهم است.
** برای امداد رسانی چه کارهایی را باید انجام داد و از انجام چه کارهایی باید حذر کرد
در این ارتباط علی قیامت، مدرس امداد و نجات معتقد است: نخستین درسی که برای امدادرسانی باید بدانید این است که چه کاری را نباید انجام بدهید. به گفته بقراط (پزشک یونان قدیم ) نخستین کار این است که آسیب بیشتری به بیمار نرسانید. به‌عنوان نمونه بهتر است قبل از هر گونه انتقال یا حرکت مصدوم، بدون تجهیزات کافی و پرسنل آموزش دیده، به ارزیابی و تثبیت وضعیت بیمار اقدام و از هر گونه حرکت دادن غیر اصولی و بی مورد بیمار پرهیز شود.
به گفته وی امدادگر باید بداند که چه کارهایی را نباید انجام دهد، چگونه بدون برنامه‌ریزی قبلی اقدام به ارایه مراقبت های اولیه کند ، چگونه از کیف کمک‌های اولیه استفاده و چگونه به سایر ارائه‌دهندگانِ خدمات امداد و نجات کمک کند.
دقایق و ثانیه‌های اولیه بعد از وقوع حادثه برای امدادرسانی بسیاری حیاتی است و بعضا اقداماتی که در این لحظات انجام می‌شود می‌تواند جان حادثه دیدگان را بطور کامل نجات دهد. این دقایق را زمان طلایی می‌نامند.
مهارت‌هایی که برای امدادرسانی لازم است امدادگر آموزش ببیند مربوط به 2 گروه از افراد می‌شود، یک گروه شامل مصدومان ناشی از حوادث، و گروه دیگر، شامل بیماران مبتلا به فوریت‌های طب داخلی نظیر سکته‌ی قلبی، سکته‌ی مغزی، صرع ، دیابت و آسم است.
در این میان، امدادگری که از دانش و مهارت‌های کمک‌های اولیه برخوردار است دو وظیفه‌ی کلیدی برعهده دارد که قیامت آنها را پیشگیری و تشخیص زودرس قبل از حادثه، به‌دلیل شناخت حوادث و علائم و نشانه‌های بیماری‌ها و تماس با سرویس‌های امدادی و انجام کمک‌های اولیه صحیح و سریع در زمان طلایی پیش از رسیدن نیروهای امدادی عنوان می‌کند.
قیامت با بیان اینکه متاسفانه گاهی دیده می‌شود که اطرافیان بیمار، به دلیلِ عدم آشنایی با اصول کمک‌های اولیه، سبب ایجاد آسیب‌های ثانویه به بیمار که گاهی شدیدتر از آسیب اولیه بوده و احیانا ًممکن است به مرگ بیمار منجر شود ، می‌گوید: بنابراین حضور امداد گرمی‌تواند وضعیت فرد حادثه دیده را تا حد قابل قبولی بهبود بخشد.
با توجه به تأکیدات این مدرس امداد و نجات، باید توجه داشت اگر کسی ناله و سر و صدا می‌کند دلیل بر این نیست که باید اولویت خدمت را به او داد. شاید شخصی که آرام و بی سر وصداست بیش‌تر از بقیه به کمک نیاز داشته باشد و امدادگر می داند اولویت ارایه مراقبت های اولیه با چه مصدومانی است.
همانطور که سید امیرمحسن ضیایی، رئیس جمعیت هلال احمر نیز تأکید می‌کند، امدادگر معمولاً اولین شخص آموزش دیده‌ایی است که به صحنه حادثه می‌رسد. ممکن است این فرد، مامور پلیس، آتش‌نشان، معلم مدرسه، راننده تاکسی ، دانشجو و یا هر شخص دیگری باشد. امدادگر مسئول مدیریت صحنه تا رسیدن سرویس‌های امدادی، و ارائه‌ی خدمات کمک‌های اولیه نظیر باز کردن راه هوایی، کنترل خون‌ریزی و احیای قلبی ریوی است.
**رعایت اصول ایمنی، تماس فوری با نیروهای امدادی و درصورت نیاز انتقال صحیح مصدوم از جمله وظایف امدادگر
به گفته قیامت وظایف امدادگر در وهله نخست مدیریت صحنه حادثه و رعایت اصول ایمنی در مورد خود و مصدومان است و در مرحله دوم نیز باید بتواند تماس فوری با نیروهای امدادی برقرار کرده و از آنها طلب کمک کند.
وظیفه سومی که یک امدادگر بر عهده دارد، ارزیابیِ مصدوم و بعد از آن رسیدگی سریع و مناسب به مصدومان، همراه با حفظ حقوق و حریم خصوصی بیمار و مکتوب کردن اقدامات انجام شده است.
آخرین اقدامی که یک امدادگر موظف به انجام آن است، این است که در صورت لزوم بتواند مصدوم را بصورت صحیح و طوری که آسیب بیشتری نبیند، منتقل کند.
شما به عنوان کمک کننده اولیه مسئول حفظ حقوق بیمار نیز هستید. در ضمن، تمام اقدامات خود را ثبت کرده و به نیروهای امدادی گزارش دهید و دانش و مهارت‌های خود را همیشه به‌روز نگه‌دارید همچنین در صحنه حادثه، حریم خصوصی بیمار را حفظ کرده و تا حد امکان او را از حاضران کنجکاو دور نگه‌دارید.
این مدرس با سابقه امداد و نجات خصوصیات یک امدادگر را داشتن اطلاعات کافی و مهارت‌های لازم جهت انجام کمک‌های اولیه، حفظ خون‌سردی در حین مواجهه با صحنه آسیب ، بیمار یا فرد آسیب دیده، داشتن سرعت عمل در کار با توجه به زمان طلایی، داشتن ابتکار عمل و خلاقیت با حداکثر استفاده از وسایل محدودِ موجود در صحنه حادثه می داند.
همچنین قیامت تسلی دادن و حمایت روانی از بیماران یا افراد آسیب دیده، ظاهر آراسته و برخورد مناسب، رعایت فرهنگِ رایج در منطقه‌ی حادثه و پای‌بندی به تعالیم مذهبی و ارزشی و شناخت محدوده فعالیت خود و عدم دخالت در امور پزشکی از جمله دیگر خصوصیات یک امدادگر عنوان می‌کند.
