گروه اجتماعی – سلامت انسان ها در درجه نخست وابسته به مواد غذایی و آب آشامیدنی سالم است بنابراین باید گفت آب شرب سالم و باکیفیت، نقش بسیار مهمی در سلامت کل جامعه ایفا می کند.
به گزارش افکارخبر، در این گزارش دکتر سیدکمال سجادیان، دکترای تخصصی شیمی
به برخی سوالات و باورهای درست و غلط در مورد آب آشامیدنی پاسخ داده است.
*یکی از مهمترین سوالات شهروندان این است که خصوصیات آب آشامیدنی چیست؟
آب آشامیدنی می تواند به طور طبیعی از آب چشمه ها و قنات ها مثل آب معدنی یا به صورت آب شهری که از تصفیه آب چاه ها، رودخانه ها، آب های سطحی و زیرزمینی و دیگر منابع آبی مرتبط تهیه می شود به دست آید.
این نوع آب دارای املاح معدنی مغذی و مفید به اندازه کافی، بدون کالری، فاقد هرگونه مواد افزودنی، کاملا زلال، بدون بو، مزه، کف و کدورت، pH حدود ۷ و عاری از هرگونه میکروب های بیماری زا و مواد پرتویی است.
پارامترهای شیمیایی آن مثل مواد آلی فرار، آفت، حشره و علف کش ها، ضدعفونی کننده ها و ریزمعدنی های مضر احتمالی در آن لازم است در محدوده استاندارد های تعریف شده باشد. در ضمن نوشیدنی های گازدار غیرطبیعی که با استفاده از آب عاری از یون یا آب خالص و گاز «دی اکسیدکربن» تولید یا با برخی از مواد دیگر غنی سازی می شوند، جزو آب آشامیدنی هستند. آب آشامیدنی علاوه بر برقراری تعادل بین الکترولیت ها در تمام روندها مثل هضم، جذب، دفع و واکنش های متعدد دیگر بدن نیز نقش بسیار مهمی دارد. همچنین آب آشامیدنی با داشتن انواع موادمعدنی مفید محلول مثل منیزیم که باعث کاهش استرس، تقویت سیستم ایمنی و عضلات، پایین آوردن فشارخون و رفع خستگی می شود، کلر و بی کربنات ها که در روند هضم و تعادل اسیدیته در معده و قسمت هایی از روده دخالت دارند، سولفات به عنوان پاک کننده و عامل سم زدایی، کلسیم موثر در استحکام استخوان ها و دندان ها، آهن موثر در اکسیژن رسانی و... برای سلامت مصرف کننده مفید خواهد بود بنابراین مصرف آب شرب سالم نه تنها برای املاح رسانی و تامین نیاز بدن موثر است، بلکه به انجام مکانیسم های گوناگون کمک می کند.
یکی دیگر سوالات شهروندان این است که آیا با جوشاندن آب، آلودگی آن از بین می رود یا خیر؟ در این باره باید گفت؛ جوشاندن آب حاوی آلاینده های سمی شیمیایی مثل فلزات سنگین (جیوه، سرب، آرسنیک و...)، مواد نسوز، آفت کش ها، نیترات یا نیتریت یا برخی از موادآلی آلاینده که دارای نقطه جوش بالای حدود ۱۰۰ درجه سانتی گراد هستند، کاملا غیرعلمی و غیراصولی است. زیرا با انجام این کار، فقط باعث افزایش غلظت این آلاینده ها در آب می شوید و شرایط آلودگی آب را بدتر و وخیم تر می کنید. مثلا چنانچه آب شهری دارای آلودگی کمی بیش از حد استاندارد از نیترات است، می توانید آن را به کمک آب خالص یا آب تصفیه شده به روش اسمز مخلوط کنید تا غلظت نیترات را به میزان قابل توجهی کاهش دهید.
جوشاندن آب نه تنها باعث از بین رفتن میکروارگانیسم های بیماری زا، برخی ویروس ها و... شده بلکه منجر به تشکیل کربنات های غیرمحلول در آب نیز می شود و در نتیجه سختی آب را تا حدودی کاهش می دهد. به علاوه در این روند، بیشتر آلاینده های فرار آلی که نقطه جوششان پایین تر از۱۰۰ درجه سانتی گراد است، در اثر تبخیر از آب خارج می شوند. البته فیلترکردن آب با استفاده از فیلتر های مخصوص میکرونی، مانع از ورود میکروارگانیسم ها می شود. استفاده از اشعه ماورای بنفش (UV)، ازن (O۳) یا موادشیمیایی گندزدا مثل کلر یا ترکیب های آلی کلر دار هم می تواند در از بین بردن میکروارگانیسم های مضر موثر شد. ولی استفاده از روش آخر منجر به تولید مواد جانبی زیان آور در آب می شود. از نظر علمی بهتر است فقط آب را برای یک دقیقه بجوشانید به علاوه حتما لازم نیست آب را تا حد نقطه جوش برسانید، چون می توانید با کنترل شعله گاز، دمای آن را فقط برای چند دقیقه تا حرارت حدود ۸۵ درجه سانتی گراد نگه دارید که در این شرایط نه تنها میکروارگانیسم های مضر از بین می روند بلکه غلظت آلاینده های احتمالی در آب در مقایسه با آب جوشیده نیز افزایش نمی یابد. از آنجا که بعضی از فلزات سنگین و آلاینده ها حلالیت خیلی کمی در آب سرد دارند، بهتر است وقتی می خواهید از آب لوله کشی شهری برای مصارف شرب استفاده کنید، حتما از شیر مربوط به آب سرد استفاده کنید و چنانچه آبش گرم بود، اجازه دهید کمی آب از شیر خارج شود تا دمای آن تغییر کند و سرد شود. توجه داشته باشید، این آب گرم را دور نریزید بلکه آن را جمع آوری و برای مصارف دیگر مورد استفاده قرار دهید.
در غیر این صورت نوشیدن و پخت و پز با این آب گرم شیر لوله کشی می تواند سلامت را به طور جدی در طولانی مدت به مخاطره بیندازد. با توجه به اینکه لوله کشی بعضی مدارس، قدیمی و فرسوده است یا به علت عدم جریان مستمر آب در طول سال، دچار خوردگی و زنگ زدگی می شوند در این صورت خطرآلوده شدن آب با برخی از آلاینده های معدنی و حتی ارگانیسم های بیماری زا و... از طریق این لوله ها وجود دارد. بنابراین بهتر است والدین، آب شرب مصرفی فرزندان خود را از منابع مطمئن مثل آب معدنی یا آب لوله کشی سالم که حدود یک دقیقه جوشیده شده باشد البته در ظروف غیرپلاستیکی تامین کنند.
*آیا نگهداری آب در بطری های پلاستیکی خطرناک است؟
گاه شرایط توزیع و حمل ونقل از سوی تولیدکنندگان و نیز چگونگی نگهداری این بطری های آب در مراکز فروش مثل مغازه ها به طور اصولی رعایت نمی شود و معمولا قبل از اینکه به دست مصرف کننده برسند برای مدت های طولانی در مجاورت نور آفتاب یا گرما یا سرمای شدید قرار می گیرند که این کار ممکن است به تسریع تراوش مواد مضری مثل «بیسفنول آ»، «فتالات ها»، «پلی کربنات ها»، «پی وی سی» و «وینیل کلراید» از درون بطری پلاستیکی به داخل آب معدنی یا نوشیدنی و... کمک کند و در نتیجه به مرور زمان باعث آلوده شدن محتوی آنها شود و سپس مصرف آنها در طولانی مدت ممکن است باعث بروز مشکلاتی از قبیل ایجاد سرطان های پستان، پروستات، نازایی، ناباروری، اختلالات هورمونی، چاقی و... در مصرف کننده شود. همچنین بهتر است مصرف کنندگان برای کاهش آلودگی از قرار دادن بطری پلاستکی حاوی آب یا نوشابه در معرض گرمای شدید (مثلا داخل ماشین) در فصل گرما یا تحت سرمای شدید (مثل یخ زدگی محتوی داخل بطری در فریزر) خودداری کنند.
اگر مایلید از نوع پلاستیکی و کم خطر این ظروف استفاده کنید، بهتر است مطمئن شوید حتما این ظروف از جنس پلی اتیلن و فاقد مواد افزودنی مثل فتالات ها یا آدیپات ها باشند. البته می توانید از بطری های فلزی از جنس استنلس استیل یا از بطری های شیشه ای استفاده کنید. به علاوه برای استفاده مجدد از هر نوع بطری، لازم است حتما آنها را بعد از مصرف کاملا شستشو و ضدعفونی کنید.
*مصرف آب خالص بهتر است یا آب ها سخت و معمولی؟
آب خالص در اصل H2O که معمولا به کمک دستگاه های اسمز معکوس، تعویض یونی رزینی، تقطیر و... تولید می شوند که بهتر است از آن به عنوان «آب بی خاصیت» نام برد زیرا فاقد یا حاوی مقدار خیلی کمی یا ناچیزی از موادمعدنی مغذی و مفید برای بدن است. البته فراموش نکنید بیشتر نوشیدنی ها، داروها و... با این نوع آب تولید می شوند بنابراین مصرف آن در طولانی مدت باعث کاهش شدید املاح محلول در آب از قبیل کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم و... در بدن می شود و درنهایت باعث بروز بیماری های قلبی عروقی، افزایش خطر شکستگی استخوان به ویژه در کودکان، تضعیف سیستم ایمنی، مشکلاتی در اعصاب حرکتی، تولد نوزادان کم وزن، تشنج بارداری یا اکلامپسی، تولد های زودرس، افزایش ریسک ابتلا به سرطان و در برخی موارد مرگ و میرهای ناگهانی خواهد شد. به علاوه کمبود املاح مفید در این گونه آب های خالص، ممکن است باعث ایجاد عوارض حاد مثل ضعف، خستگی، گرفتگی ماهیچه ها و... در مصرف کننده شود. بررسی های علمی نشان داده اند که مرگ ومیر بیماران قلبی در مناطقی که میزان سختی آب شرب بالاست به مراتب کمتر است. بنابراین مصرف آب شرب با میزان لازم سختی یا بیشتر از حد مجاز، به حتم بهتر از مصرف آب خالص با مقدار کم املاح یا بدون سختی است.
