بازدارندگی از تکرار جرم، کنترل و اصلاح رفتار بزهکار و عبرتآموزی به سایر بزهکاران معمولا از عمدهترین استدلالها برای صدور حکم حبس مجرمان و بزهکاران بوده است و در مقابل علاوه بر اینکه مجازات حبس آنهم حبسهای بلندمدت از نظر دین اسلام مورد قبول نیست، وضعیت فعلی صدور احکام حبس با انتقادات زیادی روبهرو است.
عدم تناسب جرم و مجازات، وجود دلایل مختلف برای ارتکاب مجدد جرم و از همه مهمتر بازدارنده نبودن مجازاتها، باعث شده است که مجرمان و بزهکاران، نهتنها بعد از پایان محکومیت، که حتی در موارد متعددی در زمان استفاده از مرخصی، اقدام به ارتکاب جرایم مختلف که بعضا خشن هم هستند، میشوند.
در روزهای اخیر، کلیپهای متعددی از عربدهکشی و مبارزطلبی تعدادی از اراذل و اوباش شهرستان آمل در فضای مجازی و شبکههای اجتماعی در حال انتشار و توزیع است که انتشار اولیه آن و تقلید تعدادی دیگری ازجوانان که به گفته مسئولان استانی، حتی برخی از آنها صرفا برای شوخی این کار را کردهاند، حرفهای مهمی برای گفتن دارند.
آنطور که یک مقام پلیس درباره یکی از اراذلی که در این کلیپها حضور دارد، وی فقط در طول 11 سال، به دلیل ارتکاب جرایم خشنی مانند آدمربایی، زورگیری، چاقوکشی، قدرتنمایی با سلاح، ایجاد رعب و وحشت برای مردم و سرقت، 44 بار به زندان رفته است؛ 44 محکومیتی که به گفته سرهنگ گنجیان فرمانده انتظامی آمل، تمام آن به طور کامل اجرا شده است. 44 محکومیت قطعی در 11 سال، با یک محاسبه ساده نشان میدهد که این مجرم به طور متوسط سالی 4 بار یا به زندان رفته یا محکوم به زندان شده است و اگر نگاهی به مجازات مربوط به جرایم خشن مانند قدرتنمایی با سلاح گرم، آدمربایی، زورگیری و سرقت بیندازیم، با این سوال مواجه میشویم که این مجرم چگونه توانسته در 11 سال، این تعداد جرم با محکومیت قطعی را مرتکب شود؟
این مجرم، با وجود این میزان از سوابق محکومیت، نهتنها هیچ واهمهای از قانون و اجرای آن ندارد، بلکه اینبار پا را از قدرتنماییهای مرسوم فراتر گذاشته و با انتشار کلیپ در فضای مجازی، اقدام به ایجاد رعب و وحشت و همچنین حریفطلبی میکنند.
انتشار این کلیپها بار دیگر، اثربخشی و بازدارندگی اقدامات قضایی و انتظامی در برخورد با مجرمان خطرناک را با چالشی جدی روبهرو میکند؛ ابهاماتی مانند اینکه اگر قراراست مجرمان خطرناک به حبسهای طولانی محکوم شوند و به راحتی به مرخصی نیایند، پس اخبار متعدد مبنی بر ارتکاب جرایم خشن و حتی ایجاد شبکه ارتکاب جرم آن هم در زمان مرخصی از زندان حاکی از چیست؟ یا اگر چرخاندن مجرمان در خیابان و آفتابه به گردن انداختنها و طرحهای مختلف جمعآوری اراذل و اوباش و شناسنامهدار کردن مجرمان و ادعای نظارت و کنترلهای گاهوبیگاه مجرمان، بازدارنده است، انتشار این کلیپها و حریفطلبی علنی این اراذل در فضای مجازی چگونه توجیه میشود؛ یا چگونه میتوان این تناقضها را توجیه کرد و پاسخ داد که چگونه فردی با یک بار سرقت ممکن است با اتهام محاربه، محاکمه و اعدام شود اما فردی پس از 44 بار محکومیت حاصل از آدمربایی، زورگیری، چاقوکشی، قدرتنمایی با سلاح و حتی ایجاد رعب و وحشت، همچنان به خشونتهای خود ادامه میدهد؟
به نظر میرسد انتشار این کلیپها از یکسو و آمار حدود 50 درصدی بازگشت به زندان از سوی دیگر، زنگ خطر بازدارنده نبودن مجازاتهای حبس و کنترلهای انتظامی پس از حبس را به طور جدی به صدا درآورده است و مسئولان قضایی و انتظامی باید در کنار جلسات متعددی که برای نشان هماهنگی بین خود برای کنترل مجرمان برگزار میکنند، مقداری هم بر قاطع شدن مجازاتها و آسیبشناسی وضعیت فعلی تأمل و تدبیر کنند.