سکته چشمی عبارتی است که برای زمانی به کار می‌رود که مانعی جلوی جریان خون به سمت شبکیه چشم را می‌گیرد. اصطلاح پزشکی که برای سکته چشمی به کار می‌رود، retinal artery occlusion می‌باشد. Occlusion به معنی انسداد است و این انسداد اغلب یک لخته خون است.
شبکیه شما بخشی از چشمتان است که با مغزتان ارتباط برقرار می‌کند تا نور را به تصاویر تبدیل نماید. ممکن است در رگی که شبکیه را تغذیه می‌کند انسدادی رخ بدهد که به آن سکته چشمی می‌گویند.
سکته چشمی یک وضعیت اورژانسی است و در تابستان که درجه حرارت در بالاترین حد خود است، بیشتر می‌شود. علاوه بر کم‌آبی، گرمای شدید می‌تواند باعث مشکلات شدید سلامتی شود که به طور بالقوه بر قلب، مغز، چشم‌ها، ریه‌ها، کبد، روده‌ها و کلیه‌ها تاثیر می‌گذارد. چشم‌ها به‌عنوان یکی از حساس‌ترین اندام‌ها آسیب‌پذیر هستند. قرارگرفتن مستقیم در معرض اشعه‌های خورشید و هوای گرم، خطر سکته‌های چشمی را در تابستان افزایش می‌دهد.
موج گرما می‌تواند باعث التهاب سلول‌های قرنیه شود که معمولاً به آن سکته چشم می‌گویند. این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که شبکیه توسط لخته‌های خونی که در اثر گرمای بیش از حد ایجاد می‌شود، آسیب می‌بیند که اکسیژن‌رسانی به چشم را مسدود می‌کند و به شبکیه آسیب می‌رساند. افراد مبتلا به مشکلات زمینه‌ای مانند چاقی، فشارخون بالا، دیابت و استرس باید به‌ویژه در طول تابستان مراقب باشند.
انواع سکته‌های چشمی
. انسداد شریان مرکزی شبکیه (CRAO)
. انسداد ورید شاخه‌ای شبکیه (BRAO)
. انسداد شریان شاخه‌ای شبکیه
سکته چشمی چقدر شایع است؟
تخمین زده می‌شود هر ساله حدود یک تا دو نفر از هر ۱۰۰ هزار نفر دچار سکته چشمی می‌شوند.
درصورتی‌که بینایی یکی از چشم‌ها را ناگهان از دست دادید فوراً به پزشک مراجعه کنید. سکته چشمی تقریباً همیشه فقط یک چشم را درگیر می‌کند
علائم سکته چشمی چیست؟
سکته چشمی معمولاً درد ندارد. اولین و اصلی‌ترین علامت سکته چشمی اغلب ازدست‌دادن ناگهانی بینایی یا تغییری در بینایی در یکی از چشم‌هاست که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
. فلوتر و فلاش (دیدن نقاطی که در اطراف شناورند یا دیدن نورهای فلاش مانند)
. تاری دید
. نقاط کور یا نقاط تاریک
. تغییراتی در بینایی که در ابتدا جزئی‌اند اما به‌مرور بدتر می‌شوند
سکته چشمی می‌تواند علت‌های زیادی داشته باشد و اغلب بیشتر از یک علت در بروز سکته چشمی دخیل است.
برخی از شایع‌ترین دلایل سکته چشمی شامل دیابت، فشارخون بالا، کلسترول بالا، داروها، سیگارکشیدن، سن و بیماری‌های التهابی می‌شود.
دیابت، فشارخون بالا و کلسترول بالا از علت‌های اصلی سکته چشمی‌اند
دیابت، فشارخون بالا و کلسترول بالا همگی از عوارض شایعی هستند که بر رگ‌های خونی در تمام بدن اثر می‌گذارند. هر یک از این عوارض می‌توانند رگ‌های پشت چشم و داخل شبکیه را تحت‌تأثیر قرار بدهند. اگر رگ‌های شبکیه مسدود شوند، سکته‌ای در چشم رخ خواهد داد.
هر چند این عوارض هیچ‌کدام به‌تنهایی نمی‌توانند علت سکته چشمی باشند؛ اما افرادی که بیشتر از یکی از این عوارض را دارند بیشتر مستعد سکته چشمی هستند.
برای پیشگیری از سکته چشمی ناشی از دیابت باید در مورد کنترل قند خونتان تابع برنامه درمانی باشید که پزشک برای شما در نظر گرفته است. برای پیشگیری از سکته چشمی ناشی از فشارخون بالا باز هم باید تابع برنامه درمانی تجویزی پزشک باشید و سطح فشارخون خود را به طور مرتب چک کنید.
برای پیشگیری از سکته چشمی در اثر کلسترول بالا باز هم باید با کمک پزشک و طبق توصیه‌های او، سطح کلسترول خونتان را پایین بیاورید.
داروهایی که مصرف می‌کنید و سیگارکشیدن
همه داروها عوارض جانبی دارند و برخی از داروها می‌توانند ریسک سکته چشمی را بالا ببرند. داروهایی مانند قرص‌های ضدبارداری می‌توانند ریسک تشکیل لخته خون در بدن را افزایش بدهند. این لخته‌های خون می‌توانند در رگ‌های شبکیه گیر افتاده و انسداد ایجاد کنند.
سیگارکشیدن به معنی واردکردن مواد شیمیایی مضری به بدن است که همهٔ آنها به داخل خون وارد می‌شوند. این مواد شیمیایی می‌توانند تغییراتی در رگ‌های شبکیه ایجاد کرده و باعث سکته چشمی شوند.
پیش از توقف مصرف هر دارویی ابتدا با پزشکی که آن را برایتان تجویز کرده مشورت کنید تا مزایا و معایب این کار بررسی شود.
ترک سیگار بهترین کاری است که برای سلامتی خود می‌توانید انجام دهید که یکی از جنبه‌های آن کاهش ریسک سکته چشمی می‌باشد.
سن و بیماری‌های التهابی
هم سن و هم بیماری‌های التهابی مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید قابل‌پیشگیری نیستند و فقط می‌توانید ریسک فاکتورهای مرتبط با آنها را کنترل کنید. با افزایش سن، خیلی مهم است که چکاپ سلامت چشم را به‌صورت روتین انجام دهید و هر گونه تغییری در پشت چشم‌هایتان کنترل شود.
اگر دچار یک بیماری التهابی هستید پس ریسک بیشتری برای سکته چشمی دارید و باید دیگر ریسک فاکتورهای این عارضه را بیشتر جدی بگیرید و به طور مرتب برای چکاپ چشم مراجعه کنید.
تشخیص سکته چشمی
ازدست‌دادن ناگهانی کامل یا نسبی بینایی در یک چشم یک وضعیت اورژانسی است:
. پزشک سابقه پزشکی‌تان را بررسی می‌کند و سؤال‌هایی در مورد علائمتان می‌پرسد
. پزشک یک معاینه کامل از چشم به عمل می‌آورد
. پزشک دستور تست آنژیوگرافی فلورسین می‌دهد
. پزشک دستور تصویربرداری از فوندوس می‌دهد. فوندوس قسمتی از چشم است که شامل شبکیه می‌شود
. پزشک دستور OCT می‌دهد. این تست تصویری رگ‌های خونی شبکیه را نشان می‌دهد
مدیریت و درمان سکته چشمی
سکته چشمی چگونه درمان می‌شود؟
. داروهایی برای کاهش فشار چشم یا حل‌شدن لخته خون
. درمان با لیزر برای توقف نشت خون از رگ
. ماساژ چشم بسته
. پاراسنتز که شامل استفاده از یک سوزن برای مایع‌کشی از چشم می‌شود تا فشار چشم پایین بیاید
. درمان با اکسیژن پُرفشار که شامل واردکردن اکسیژن خالص در ناحیه‌ای خاص می‌شود
آیا سکته چشمی مشابه سکتهٔ مغزی است؟
خیر، آسیب ناشی از سکته چشمی محدود به بینایی است. یک سکته مغزی که در مغز رخ می‌دهد باعث ضعف، فلجی، نقص‌های زبانی، مشکل در غذاخوردن، مشکل در حافظه، بی‌اختیاری ادرار و خستگی می‌شود.
آیا یک سکته چشمی می‌تواند منجر به یک سکته مغزی شود؟
مستقیماً خیر، یک سکته چشمی می‌تواند ریسک سکته مغزی را افزایش بدهد؛ اما مستقیماً باعث سکته مغزی نمی‌شود. این دو سکته، ریسک فاکتورهای مشابهی دارند و ابتلا به یکی از آنها، ریسک آن دیگری را بیشتر می‌کند.
سکته چشمی چقدر خطرناک است؟
یک سکته چشمی می‌تواند باعث ازدست‌رفتن کلی یا نسبی بینایی در چشم موردنظر شود. سکته چشمی کشنده نیست؛ اما در صورت عدم درمان فوری می‌تواند سبب نابینایی شود.
آیا کووید - ۱۹ می‌تواند باعث سکته چشمی شود؟
بله، سکته چشمی می‌تواند در عرض چند هفته بعد از عفونت کووید - ۱۹ اتفاق بیفتد. کووید - ۱۹ با لخته‌شدن خون ارتباط دارد و یک لخته خون در عروق شبکیه می‌تواند جلوی جریان خون را بگیرد و باعث سکته چشمی شود.
بعد از یک سکته چشمی چه باید بکنید؟
به‌صورت منظم جهت چکاپ به چشم‌پزشک مراجعه کنید. تراپیست چشم هم می‌تواند با ارائه خدمات حرفه‌ای به شما کمک کند بینایی ازدست‌رفته را برگردانید و به شما یاد می‌دهد چگونه از ابزارهای کمک بینایی استفاده کنید.
چگونه می‌توان از سکته چشمی پیشگیری کرد؟
. رژیم غذایی سالم داشته باشید و به‌اندازه کافی ورزش کنید
. اگر دیابت دارید، قند خونتان را کنترل کنید
. فشارخون، کلسترول خون و فشار چشمتان را کنترل کنید
. به طور منظم برای چکاپ به چشم‌پزشک مراجعه کنید
. سیگار را ترک کنید
برخی از موارد سکته چشمی منجر به آسیب بیشتری می‌شوند و حتی با وجود درمان هم ممکن است بینایی شما تا حد از بین برود. ضمناً داشتن یک سکته چشمی می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که شما در معرض سکته مغزی نیز هستید. زیرا بسیاری از ریسک فاکتورهای این دو عارضه مشترک‌اند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
درصورتی‌که بینایی یکی از چشم‌ها را ناگهان از دست دادید فوراً به پزشک مراجعه کنید. سکته چشمی تقریباً همیشه فقط یک چشم را درگیر می‌کند. حتی اگر ازدست‌دادن بینایی‌تان موقتی بود باز هم باید مورد بررسی پزشکی قرار بگیرید؛ چون ازدست‌دادن موقتی بینایی می‌تواند ناشی از یک سکته چشمی خفیف در چشم باشد.
