گردان رعد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۶۳ برای تصویربرداری به‌وسیله هواپیماهای بدون سرنشین برای انجام عملیات‌های شناسایی تشکیل شد. بر اساس طرحی که جهاد دانشگاهی اصفهان ارائه داد، با قرار گرفتن یک دوربین عکاسی «کانن‌اف ۱» بر روی هواپیمای بدون سرنشین اولیه، از مواضع رژیم بعث عراق در جبهه‌های جنگ تصویربرداری شد، به‌نحوی که سوخت این هواپیما با نصب بطری سرم بر روی بدنه آن تامین شد.
مهندسی معکوس هرمس مقدمه پهپادهای شاهد
پس از موفقیت‌آمیز شدن عملیات این هواپیما در جبهه‌های حق علیه باطل، درخواست نیروهای نظامی برای فیلمبرداری هوایی از مواضع دشمن بعثی به حدی افزایش یافت که «گردان هوایی القاعده در غرب کشور» تشکیل شد. در سال ۱۳۸۰ یک فروند پرنده هرمس ساخت رژیم غاصب اسراییل به‌دلیل نقص فنی در موتور، در اطراف شهر مریوان سقوط کرد و به دست نیروهای خودی افتاد و مهندسان صنعت هوافضای کشور و یگان پهپادی با صرف ماه‌ها زمان و مطالعات و کنکاش دقیق، این پرنده را مهندسی معکوس کردند. این پرنده از پیشرفته‌ترین پرنده‌های آن‌روز دنیا و رادار گریز بود.
با رسیدن این پرنده به دست دانشمندان سازمان هوافضا، ۱۰ نفر از مرکز شاهد روی این پرنده مشغول کار شدند. در آن زمان مهندسان کشور هنوز با فناوری‌های روز پهپادی جهان آشنا نبودند اما نخبگان شاهد به حدی با انگیزه کار کردند که رفته‌رفته مشکلات در این پروژه از بین رفت، تاجایی که پرنده هرمس ساخت رژیم غاصب اسراییل بعد از چندبار تست ناموفق، در نهایت موفق به پرواز پایدار شد و نمونه‌گیری‌های فراوانی از آن به عمل آمد.
«شاهد ۱۲۳» اولین پهپاد بومی سپاه پاسداران
«شاهد ۱۲۳» اولین دستاورد پهپادی با ویژگی رادارگریزی، کم‌مصرف بودن و مداومت پروازی ۱۵ ساعته ساخته شد و به مرحله تست رسید، که موجب جلب توجه فرماندهان نظامی کشور به این صنعت خاص در سال‌های پایانی دهه ۱۳۸۰ شد.
سردار «امیرعلی حاجی‌زاده» فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در این رابطه گفته است: «اولین پهپاد کشور موجب سیطره بر همه پایگاه‌های آمریکایی در منطقه شد، بدون این‌که آنها بتوانند آن را شناسایی کنند، بجز بال و بدنه، همه بخش‌های تولید پرنده‌ها به بخش خصوصی سپرده شد و کار بومی‌سازی آن انجام شد. در تامین بودجه پروژه با مشکلات زیادی روبه‌رو بودیم اما با مولدسازی زمین‌ها و پادگان‌های نظامی در اختیارمان، بودجه تحقیقات پهپادی را تامین کردیم و با رضایت و حمایت مقام معظم رهبری کار را ادامه دادیم.
به گفته وی، یکی دیگر از پرنده‌های ساخت داخل «شاهد ۱۲۹» با وزن یک‌تُن و مداومت پروازی بالاتر بود که در ابتدای سال ۱۳۸۵ با فناوری‌های جدید ساخته شد و در ابتدای سال ۱۳۹۲ اولین تست آن انجام شد.
سردار «خرم فعال»، متولی یگان‌های پهپادی نیز در ادامه گفته است: «کار تحقیقات و توسعه پرنده‌ها ادامه داشت تا «آرکیو ۱۷۰ آمریکایی» در آذر ۱۳۹۰ در کمین سپاه افتاد و با حداقل خسارت به زمین نشانده شد. کار زیادی برای رمزگشایی و بومی‌سازی فناوری‌های این پهپاد انجام شد که نتیجه آن ساخت «شاهد ۱۰۶» و «شاهد ۱۹۱» با مداومت پروازی بالا و توان پرواز در ارتفاع ۳۰ هزار پایی بود.
شناسایی و نابودی داعش با پهپادهای ایرانی
در ادامه سردار حاجی‌زاده با اشاره به حضور داعش در سوریه و کمک پهپادهای ایرانی برای پاکسازی آنها از سوریه و عراق، گفت: «ابابیل ۳» در سال ۱۳۹۰ و «شاهد و صادق ۱۲۱» در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ را در ایران ساختیم و با موفقیت بودن ماموریت‌ها، آنها را برای مبارزه با داعش راهی عراق و سوریه کردیم، در همین راستا بیش‌از ۷۰۰ بمب از طریق «شاهد ۱۲۹» روی مواضع تروریست‌ها در سوریه و عراق ریخته شد و همین مسئله موجب توجه بیشتر سردار سلیمانی و قرار گرفتن یگان پهپادی جزو اصلی رکن نظامی جنگ علیه داعش شد.
در حوزه پهپادهای انتحاری کار با پهپاد «شاهد ۱۳۱» در اردیبهشت ۱۳۹۴ آغاز شد که بعدا این پرنده به «شاهد ۱۳۶» تغییر نام داد. این پهپاد در بین نیروهای بخش پهپادی به «جوجه اردک زشت» معروف شد و برای به پرواز درآمدن آن نیاز به سرعت ۱۹۰ کیلومتری خودروی حامل پهپاد است.
همکاری فضایی - پهپادی ایران و روسیه
در مستندی به نام "پرچمدار"، فرمانده نیروی هوافضای سپاه طی دیداری با یک ژنرال روسی پیشنهاد داد: شما کمک کنید تا ما فرماندهی فضایی را تشکیل دهیم ما هم کمک می‌کنیم تا شما فرمانده پهپادی را تشکیل دهید؛ این همکاری از سال‌های قبل موجب شد تا روسیه قبل از شروع جنگ با اوکراین از فناوری پهپاد «شاهد ۱۳۶» بهره‌مند شود و از طرف دیگر سپاه نیز در تولید و تقویت ماهواره‌های نور به جایگاه قابل‌توجهی برسد.
«پهپاد ۱۴۹» یا "غزه"، بزرگترین پرنده ساخته‌شده توسط ایران با طول دو سر بال ۲۲ متر است که توان حمل بار تا ۸۰۰ کیلو با مداومت پروازی ۳۶ ساعت را داراست. موتور این پرنده از نوع «توربو کراپ» است که برای اولین‌بار در یک پهپاد ایرانی به‌کار گرفته شده است. این موتور باعث اوج گرفتن پرنده تا ارتفاع ۴۰ هزار پایی می‌شود.
سرریز فناوری پهپادی به بخش‌های غیرنظامی
فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بخش دیگری از سخنانش در گفت‌وگو با سازندگان این مستند، گفت: سرریز و دستاوردهای صنعت پهپادی سازمان هوافضا را به بخش‌های صنعتی و غیرنظامی دادیم. امروز راه‌اندازی خط تولید موتورسیکلت الکتریکی، بارورسازی ابرها، کمک به سازمان هواشناسی برای پیش‌بینی دقیق سیل در مناطق مختلف کشور، کمک در امدادرسانی‌ها و نقشه‌برداری توپوگرافی از معادن کشور، بخشی از اقدامات غیرنظامی پهپادهای ما است.
پهپادهای ایرانی دارای مشتری از ۵ قاره جهان
اندیشکده موسوم به موسسه صلح ایالات متحده «USIP» در گزارشی، به صادرات پهپاد ایران به سراسر جهان پرداخته است. در این گزارش آمده است که، مدرکی در جهت استفاده برون‌مرزی ایران از هواپیمای بدون‌سرنشین تا اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی شناسایی نشده است، ولی پهپادهای ایران تا سال ۲۰۲۲ توانستند معادله راهبردی را در مناطق جنگی جهان تغییر دهند.
این موسسه آمریکایی مدعی است که بزرگترین صادرات ایران مربوط به پهپادهای انتحاری «شاهد ۱۳۶» و پهپاد «مهاجر ۶» بود که از آگوست ۲۰۲۲ «مرداد ۱۴۰۱» برای جنگ اوکراین به دولت روسیه عرضه شد. ایران در سال ۲۰۲۱ پهپادهایی را به دولت اتیوپی برای استفاده علیه شورشیان تیگرای فروخت، همچنین دولت سودان در سال ۲۰۰۸ پهپاد «ابابیل ۳» ایران را برای جنگ دارفور در اختیار گرفت، البته در جنگ داخلی فعلی نیز البرهان فرمانده ارتش سودان از پهپادهای ایرانی در مقابل نیروهای ضددولتی استفاده می‌کند.
علاوه‌بر موارد فوق، در ماه می سال ۲۰۲۲ بود که ایران کارخانه تولید پهپادهای شناسایی و تهاجمی «ابابیل ۲» را در تاجیکستان افتتاح کرد، ونزوئلا در سال ۲۰۱۰ نسبت به سرهم‌بندی پهپاد شناسایی ایرانی «مهاجر ۲» مبادرت ورزید. لبنان، فلسطین، عراق، یمن و سوریه نیز دیگر کشورهای استفاده‌کننده از پهپادهای ایران هستند، آسیاتایمز «Asia Times» نیز بهمن ۱۴۰۰ مدعی شد که ایران ارتش میانمار را مجهز به تسلیحاتی نظیر پهپاد کرده است.
شبکه سی.ان‌بی‌سی مرداد سال قبل(۱۴۰۲) گزارش داد که «ادموندو نوبیو» وزیر دفاع بولیوی چندی پیش در اظهاراتی گفته بود که این کشور برای دفاع از مرزهای خود و مبارزه با قاچاق مواد مخدر به کسب فناوری پهپادی ایران علاقه‌مند است. در پی آن «جان کربی»سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا دو روز پس از اظهارات نوبیو، در گفت‌وگویی بیان کرد که دولت بایدن نگران هرگونه صادرات فناوری ایرانی است.
نفوذ راحت «شاهد ۱۰۱» به حلقه پدافندی آمریکا
خبرگزاری بلومبرگ اخیرا گزارش داد که پهپادهای ایران در حال تغییر موازنه صحنه جهانی جنگ هستند، تا جایی‌که حداقل شش کشور در دو سال گذشته تولید پهپادهای ایرانی را افزایش داده‌اند. از طرفی پهپادهای ایران روزبه‌روز بهتر و پنهانکارتر می‌شوند.
این رسانه در ادامه نوشت: پهپادی که در ژانویه امسال پایگاه «برج ۲۲» آمریکا در اردن را مورد اصابت قرار داد، با تحت‌الشعاع قرار دادن یک پهپاد آمریکایی که در حال فرود در آنجا بود، به حلقه پدافندی ایالات متحده نفوذ کرد.
بلومبرگ به نقل از واشنگتن‌پست نوشت که، در این حمله از یک پهپاد کوچک ایرانی «شاهد ۱۰۱» استفاده شده است. این پرنده یک پهپاد تهاجمی کوچک است که برای پرتاب نیازی به تجهیزات خاصی ندارد و برای فرار بهتر از رادار در ارتفاع پایین پرواز می‌کند و می‌تواند حداقل ۷۰۰ کیلومتر (۴۳۵ مایل) را طی کند، یعنی ۳ برابر برد پهپاد ایرانی«ابابیل۲ » که پهپاد مورد استفاده از سوی شبه‌نظامیان نزدیک به ایران در منطقه بوده است.
خبرگزاری بلومبرگ خاطرنشان کرد که، «شاهد ۱۰۱» حداقل ۲ حمله موفق دیگر علیه نیروهای آمریکایی در ژانویه انجام داده و از حلقه دفاعی آمریکا عبور کرده است.
«متیو مک اینیس» افسر اطلاعاتی پنتاگون که از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ معاون نماینده ویژه وزارت امور خارجه آمریکا در امور ایران بوده است، می‌گوید: دو سال گذشته دوره شتاب بیش‌از حد تاکتیک‌ها و تکنیک‌های جدید برای استفاده ایران از پهپادها یا هواپیماهای بدون‌سرنشین بوده است، همه کشورها از نظر تعیین ظرفیت دفاعی عقب هستند.
۵۰ کشور به‌دنبال خرید پهپادهای ایرانی
تایمز اسرائیل گزارش داده است که رژیم صهیونیستی نیز از نزدیک صنعت
وی همچنین عنوان کرد که ایران دیگر یک تامین‌کننده محلی برای گروه‌های نیابتی درخاورمیانه نیست و به صادرکننده جهانی تسلیحات پیشرفته تبدیل شده است.
این مقام صهیونیستی عنوان کرد: از بلاروس در شرق اروپا گرفته تا ونزوئلا در آمریکای جنوبی، ما شاهد تامین پهپادهای ایرانی با برد هزار کیلومتر برای این کشورها بوده‌ایم.
صف خرید پهپادهای ایرانی پس‌از عملیات «وعده صادق»
پایگاه تحلیلی نظامی «Breaking Defense» اخیرا در گزارشی به ارزیابی یکی از پیامدهای جهانی عملیات موشکی پهپادی «وعده صادق» پرداخته و آورده است که، با وجود همکاری و مقابله‌ی گسترده‌ی چند کشور در کنار اسرائیل با تسلیحات پرتاب‌شده از تهران، اما علاقه جهانی به پهپادهای ایرانی نه‌تنها رو به کاهش نیست بلکه تحلیلگران می‌گویند بازار پراشتیاقی در سراسر جهان برای دسترسی و خرید پهپادهای به‌نسبت ارزان و کارآمد ایران وجود دارد.
«فابیان هینز» پژوهشگر دفاعی و نظامی در موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک، معتقد است: بیشتر کشورهایی که به پهپادهای ایرانی علاقه‌مند هستند، می‌خواهند از آنها در مقابل دشمنان توانمندی همچون آمریکا و اسرائیل استفاده کنند. برای این کشورها، قابلیت‌های دشمنان پیشرفته همچون ایالات متحده آمریکا در رهگیری این تسلیحات چندان نگران‌کننده نیست، پهپادهای تهاجمی ایرانی کارایی خود را به خوبی اثبات کرده‌اند.
«ژان مارک ریکلی» رئیس بخش ارزیابی ریسک‌های جهانی و نوظهور در مرکز سیاست‌های امنیتی ژنو هم به «Breaking Defence» گفت: اوکراین ویترین قدرتمندی را برای پهپاد شاهد ارائه کرد ضمن آن‌که حتی اگر این پهپادها در حمله به اسرائیل شکست خورده باشند، آنها اثبات کردند که هزینه قابل‌توجهی را به طرف مقابل تحمیل می‌کنند.
اندیشکده «شورای آتلانتیک» نیز در گزارشی آورده است، ایران به خوبی در راه تبدیل‌شدن به یک صادرکننده‌ی درحال پیشرفت تسلیحات در سطح جهان قرار دارد؛ تهران در سال‌های گذشته، فروش و انتقال پهپادهای خود را به نقاط مختلف جهان از آمریکای جنوبی تا آفریقا به سرعت افزایش داده است و به‌صورت ویژه کشورهای بیشتری به خرید این قابلیت‌ها از ایران علاقه‌مند شده‌اند.
