آمار گازگرفتگی توسط حیوانات ولگرد در کشور هر سال رو به افزایش است. طبق گزارش وزارت بهداشت، این آمار در سال ۱۳۹۹ در حد ۱۰۰ هزار مورد بود، در سال ۱۴۰۰ به ۲۰۰ هزار مورد رسید، در سال ۱۴۰۱ تا ۳۳۰ هزار مورد هم رسید و پارسال (۱۴۰۲) ۳۶۰ هزار مورد گازگرفتگی در کشور گزارش شد.
گازگرفتگی توسط حیوانات رهاشده یا ولگرد منجر به بیماری خطرناک هاری می‌شود که می‌تواند خفگی و مرگ فرد را به دنبال داشته باشد. سال گذشته ۱۶ مورد مرگ بر اثر ابتلا به هاری رخ داد که به گفته مسئولان وزارت بهداشت، آمار بسیار بالایی است.
متاسفانه هفته‌ای نیست که خبری درباره حمله سگ‌های ولگرد به مردم رسانه‌ای نشود. عجیب‌ترین و ترسناک‌ترین خبر اخیر، سگی بود که روز گذشته به ۱۶ نفر در ۲ شهرستان استان یزد حمله و آنها را زخمی کرد. به طوری که همه آنها راهی بیمارستان شدند.
هر سال ۱۰ تا ۲۰ نفر در ایران بر اثر ابتلا به بیماری هاری جان خود را از دست می‌دهند. پزشکان تاکید دارند که فرد گزیده‌شده حتما باید در زمان طلایی واکسن هاری را تزریق کند، وگرنه مرگ او حتمی و قطعی است. مرگی که بیار دردناک و عذاب‌آور است.
آمار بالای سگ‌گزیدگی در ایران
به گفته مسئولان، بیش از ۸۰ درصد حیوان‌گزیدگی‌ها از نوع«سگ‌گزیدگی» است. دلیلش هم این است که بیش از ۵ میلیون سگ رهاشده (ولگرد) در کشور وجود دارد که هر سال هم به تعدادشان افزوده می‌شود.
طبق گفته متخصصان، اگر فردی دچار علائم هاری شود، صددرصد جان خود را از دست خواهد داد، اما اگر پس از گزیده شدن، بدون فوت وقت به مراکز بهداشت مراجعه کند، می‌توان از مرگ او جلوگیری کرد.
دکتر ایمان معماریان، دامپزشک و فارغ‌التحصیل دکترای عمومی دامپزشکی از دانشگاه تهران به همشهری‌آنلاین می‌گوید: واکسیناسیون بیماری هاری در کشور ما برای افرادی که توسط حیوانات پستاندار هار گزیده شده‌اند، رایگان است. افرادی که جان خود را به خاطر این بیماری از دست می‌دهند، غفلت خودشان بوده که از امکانات رایگان موجود استفاده نکردند.
به گفته دکتر معماریان، بیماری هاری از زمانی که علائمش شروع می‌شود، دیگر درمان ندارد. یعنی فقط می‌توان پیشگیری کرد. پس بهتر است فرد گزیده‌شده حتما در زمان طلایی به مراکز درمانی مراجعه کند.
هاری چگونه منتقل می‌شود؟
به گفته این دامپزشک، زمان طلایی بستگی به این که کدام ناحیه گاز گرفته شده باشد، متفاوت است. هرچقدر گازگرفتگی به ناحیه سر نزدیک‌تر باشد، زمان طلایی کمتر است و هرچقدر محل گازگرفتگی دورتر از سر باشد، فرد زمان بیشتری دارد. اما موضوع این است که در اسرع وقت باید حتما واکسن را تزریق کند. چون از زمانی که علائم بیماری شروع شود، دیگر هیچ درمانی ندارد و نهایتش حتما مرگ است.
اگر فردی دچار علائم هاری شود، صددرصد جان خود را از دست خواهد داد، اما اگر پس از گزیده شدن، بدون فوت وقت به مراکز بهداشت مراجعه کند، می‌توان مانع مرگ او شد
دکتر معماریان می‌گوید: چون ویروس هاری از راه اعصاب منتقل می‌شود و از راه خون منتقل نمی‌شود، هرچقدر دورتر از سر باشد، ویروس دیرتر به سر می‌رسد و علائم دیرتر شروع می‌شود. ممکن است یکی دو ماه طول بکشد که ویروس به سر برسد و علائم شروع شود. پس بهتر است که فرد گزیده‌شده در دو تا سه روز اول پس از گزیدگی حتما برای تزریق واکسنش مراجعه کند.
مرگی بسیار دردناک
علائم شروع بیماری هاری بسیار دردناک است و فرد، مرگِ با درد شدیدی را تجربه خواهد کرد. این را دکتر معماریان می‌گوید و ادامه می‌دهد: تورم خیلی شدید گلو و غده‌های لنفاوی مختلف، ریزش بزاق، تار شدن دید و ضعف بینایی، وحشت از آب، ناتوانی در نوشیدن، در برخی موارد هم پرخاشگری و عدم تعادل از علائم این بیماری هستند و درنهایت هم فرد دچار خفگی و مرگ می‌شود.
این دامپزشک در ادامه به این نکته مهم هم اشاره می‌کند که خود حیوانات هم هاری می‌گیرند و درنهایت می‌میرند. هر حیوان پستانداری که هار شود، از زمان بروز علائم بیماری تنها ۱۰ روز زنده می‌ماند.
همه پستانداران، هاری را منتقل می‌کنند؟
هاری، یکی از بیماری‌های شایعِ مشترک بین انسان و حیوان و بسیار خطرناک است و می‌تواند مرگبار باشد. این بیماری در حیات وحش و پستانداران اهلی و حتی در پستاندارانی مثل دام‌ها بروز می‌یابد اما علت عمده انتقال آن، گزیده شدن انسان توسط سگ‌ها است.
علائم شروع بیماری هاری بسیار دردناک است و فرد، مرگ دردناکی را تجربه خواهد کرد
دکتر فهیمه اسلامی، دامپزشک و کارشناس حیات وحش نیز به همشهری‌آنلاین توضیح می‌دهد: اصطلاح حیوان‌گزیدگی بیشتر برای حیواناتِ همراه با انسان به کار می‌رود. حیوانات همراه با انسان هم شامل حیوانات اهلی می‌شود؛ مثل سگ‌ها و گربه‌ها. البته حدود ۹۰ درصد حیوان‌گزیدگی‌ها مربوط به سگ‌ها است. حالا چه سگ‌های خانگی، چه سگ‌های رهاشده و بی‌صاحب و چه سگ‌های گله و همراه چوپان. حیوان‌گزیدگی از طریق حیات وحش هم وجود دارد اما انگشت‌شمار است.
دکتر اسلامی می‌گوید: علاوه بر سگ و گربه، تمام پستانداران خونگرم، هم قابلیت انتقال بیماری هاری را دارند و هم این که خودشان می‌توانند درگیر بیماری هاری شوند. حتی دام‌ها. اما بیشترین حیوان‌گزیدگی‌ها و بالاترین میزان خطر مربوط به سگ‌ها است.
حتی حیوانات خانگی هم خطرناکند؟
هاری، یک بیماری ویروسی است که در تمام کشورهای جهان رخ می‌دهد و با تزریق به موقع واکسن قابل پیشگیری است. سالانه ۵۹ هزار مرگ انسان به علت ابتلا به بیماری هاری در جهان رخ می‌دهد. طبق آمارهای موجود، ۴۰ درصد از افراد گاز گرفته‌شده توسط حیوانات مشکوک به هاری، افراد زیر ۱۵ سال هستند.
برخلاف تصور عمومی، سگ‌های خانگی هم مثل سگ‌های ولگرد می‌توانند هاری را به انسان منتقل کنند و به گفته کارشناسان، بخش قابل توجهی از آمار سگ‌گزیدگی مربوط به این حیوانات است.
سالانه ۵۹ هزار مرگ انسان به علت ابتلا به بیماری هاری در جهان رخ می‌دهد
دکتر اسلامی در این زمینه می‌گوید: نه تنها حیوانات بدون صاحب، بلکه حیوانات خانگی هم می‌توانند موجب انتقال بیماری هاری شوند. البته اگر واکسن هاری به طور منظم به آنها تزریق شده باشد، صد درصد ایمن هستند و خطری ندارند. چون با تزریق مرتب واکسن، احتمال انتقال بیماری در آنها از بین می‌رود.
این کارشناس حیات وحش تاکید می‌کند: حتما نباید حیوان، شما را گاز بگیرد تا هاریِ او به شما منتقل شود. هاری از طریق بزاق حیوان هم به فرد منتقل می‌شود و اگر شما در سطح پوست‌تان خراشیدگی داشته باشید و یک حیوان هار، شما را لیس بزند یا بزاقش به خراشیدگی پوست شما انتقال پیدا کند، بیماری هاری او می‌تواند به شما منتقل شود.
دلایل افزایش آمار سگ‌گزیدگی در کشور
اما چرا تعداد سگ‌های ولگرد در کشور ما رو به افزایش است؟ و آیا حامیان افراطیِ سگ‌های ولگرد که همیشه در کار غذارسانی به این حیوانات هستند هم در این اتفاق نامبارک سهم دارند؟
دکتر معماریان در این رابطه می‌گوید: مهم‌ترین دلیل افزایش آمار سگ‌گزیدگی در کشور، کوتاهی مسئولان در کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد است. متاسفانه دولت هنوز برنامه درست و مدونی برای مدیریت جمعیت سگ‌های ولگرد ندارد. سگ‌هایی که رها هستند و هیچ گونه واکسنی برای جلوگیری از انتقال هاری به آنها تزریق نشده است.
نه تنها حیوانات بدون صاحب، بلکه حیوانات خانگی هم می‌توانند موجب انتقال بیماری هاری شوند
این دامپزشک می‌گوید: این که غذارسانی به حیوانات توسط مردم را دلیل این معضل بدانیم، درست نیست. چون تنها بخش کوچکی از این معضل به مردم برمی‌گردد که لازمه اصلاح آن هم آموزش و فرهنگسازی است. البته روی آموزش مردم هم کاری انجام نشده است.
دکتر معماریان می‌گوید: وقتی مردم به حیوانات ولگرد غذا می‌دهند، دسترسی به منابع غذایی انسانی را برای این حیوانات بیشتر می‌کنند، به افزایش تولید مثل آنها کمک می‌کنند و درنهایت جمعیت آنها سال به سال زیادتر می‌شود. اما بیشترین دسترسی این حیوانات به مواد غذایی انسانی، از باقیمانده پسماند انسانی است که باعث شده جمعیت سگ‌های ولگرد در کشور به حد انفجار برسد.
این دامپزشک می‌گوید: ما هنوز درک نکرده‌ایم که کنترل جمعیت حیوانات ولگرد به خصوص سگ‌ها یک نیاز است و شاید وقتی آمار گزش‌ها، میزان ابتلا به هاری و میزان تلفات انسانی از این بیشتر شود، تازه به فکر بیفتند و برنامه‌ای بریزند
