پیاده روی اربعین یکی از بزرگترین مراسم های دنیا است که نه تنها جهان اسلام را در بر می گیرد که در دنیا شناخته شده است و همه ادیان و مذاهب عزاداری امام حسین(ع) را نه فقط با عاشورا که با اربعین نیز می شناسند.
اربعین چهلمین روز شهادت امام حسین(ع) و یاران باوفایشان است که در جنگی نابرابر به زیبایی درخشیدند و آخرین لحظات عمر خود را با معبود خود آنگونه که بهشتیان می گذرانند، سپری کردند و به گونه ای دنیا را ترک کردد که نامشان تا ابدرجاودانه شد.
زیارت امام حسین(ع) در روز اربعین بسیار توصیه شده و ثواب زیادی دارد اما زیارتی که به صورت جمعی و با همدلی و صمیمیت شکل گیرد برکات بسیار بیشتری دارد که از آن جمله می توان به یادگیری فرهنگهای مختلف، تقویت جنبه اجتماعی شخصیت افراد، تقویت روحیه یاریگری و مشارکت، تاب آوری در برابر مشکلات و... اشاره کرد.
پیاده روی اربعین در ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی و عقیدتی اثرگذار است و می توان آن را یکی از حرکات اجتماعی جهانی به شمار آورد که چنین آثاری دارد و افرادی از هر قشر با هر طرز تفکری در آن حضور می یابند و از برکات آن بهره مند می شوند.
در دنیای مدرن امروزی که خبری از مشارکت اجتماعی و فعالیت جمعی نیست و هر کدام از افراد به دنبال اهداف و روزمرگیهای خاص خود هستند، فراهم کردن فرصتهایی برای کنار هم بودن و استفاده از فرهنگ جمعی غنیمتی است که باید قدر آن را دانست، از این رو حرکت اثرگذار اربعین یک فرصت بسیار مناسب برای خارج شدن افراد از لاک تنهایی خود است.
فرصتی که نه فقط برای زیارت و عبادت شکل می گیرد که یکی از جذابیتهای آن جمعی بودنش است که هر کس عشق خود را با صمیمیت با دیگری یا خدمت به زائر مولایش نشان می دهد و کوله باری از سعادتمندی و ثواب برای خود جمع آوری می کند.
در این مراسم معنوی میهمان و میزبان همه به می آیند و برای خدمت به او از اموال خود نیز برای این آیین با عظمت هزینه می کنند که این خود، مظهری از فرهنگ اجتماعی ایثار و فداکاری است، بسیاری از زائران و خادمان در طول سال میلغ اندکی که دارند را جمع آوری کرده تا بتوانند در این مراسم نذورات خود به نیت امام حسین(ع) را ادا کنند که این امر نیز در سایه فعالیهای اجتماعی انجام می شود.
به منظور آشکار شدن بیش از پیش آثار اجتماعی پیاده روی اربعین و ریشه مهمان نوازی عراقیها، با یک جامعه شناس گفتگو با سراج24 ترتیب دادیم که به شرح زیر است:
امید بابایی عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور در این زمینه عنوان داشت: مناسک عزاداری بخشی از دینداری است که در ابعاد مختلف بررسی می شود و بر اساس دسته بندی مدل سنجش دینداری گلاک و استاک، دینداری، دارای چهار بعد اعتقادی، مناسکی، عواطف و احساسات و پیامدی است که به واسطه این ابعاد در حوزه جامعه شناسی دین، میزان دینداری افراد را می سنجند.
وی افزود: در مطالعات دینی فرد دیندار کسی است که هر چهار بعد این مدل را رعایت کند اما در حال حاضر جامعه در حال حرکت به سوی انواع دینداری است، به این معنی که دینداری اعتقادی، مناسکی، عاطفی، گزینشی و... داریم، به عنوان مثال برخی افراد اعتقادات قوی اما عمل ضعیف دارند و برخی دیگر برعکس اعتقادات ضعیفی دارند اما در اجرای مناسک بسیار جدی هستند.
بابایی خاطر نشان کرد: به تبع انواع دینداری ها خصلتهایی در افراد پدیدار می شود که با فرد دیندار مناسبت خاصی ندارند مثلا ممکن است افرادی مناسک را به خوبی رعایت می کنند اما به سمت دروغگویی، بی صداقتی، نفاق، اختلاس و... بروند در حالی که مناسک دینی زیادی هم برگزار می شود و این افراد در آنها شرکت می کنند.
وی با اشاره به شیوع خودمرجعی در بین جوانان توضیح داد: در برخی موارد می توان مشاهده کرد که علیرغم اینکه شخص چند شاخص دینداری را رعایت نمی کند، اما پیامدهای دین را می توان در رفتار او مشاهده کرد مثلا فرد ویژگیهای مطلوبی از جمله صداقت و راستگویی را دارا است.
بابایی اضافه کرد: یکی از مناسک مهم و عظیمی که در مملکت ما برگزار می شود، پیاده روی اربعین است که در فرهنگ جمعی بسیار اثرگذار بوده و موجب به وجود آمدن همبستگی و انسجام اجتماعی بین افراد می شود و همین که افراد در یک زمان خاص در محلی خاص جمع شوند موجب تسلی خاطر می شود و یک هویت جمعی دینی ایجاد می کند.
وی یادآور شد: حس نوع دوستی و یاری رسانی که بین زائران و میزبانان عراقی ایجاد می شود از دیگر اثرات مثبت این حرکت جمعی عظیم است، حس همدلی و همدردی که در جامعه در حال کمرنگ شدن است نیز می تواند به تبع شرکت در این مراسم بازسازی و تقویت شود و تجلی قبلی را در جامعه داشته باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور شهرکرد با اشاره به اهمیت هویت دینی مطرح کرد: گسترش «مای دینی» و هویت مذهبی در جامعه از تاثیرات بسیار موثر این حرکت بوده و موجب شادکامی و نشاط افراد در ارتباط با یکدیگر می شود که عنصر اساسی در توسعه جوامع است.
وی گفت: بخشی از دین تحت تاثیر فرهنگ است و مناسک دینی در مناطق مختلف به شکلهای متنوعی برگزار می شوند که زائران با فرهنگها و آداب گوناگون با هم یک مراسم را اجرا می کنند، همچنین زائران در ارتباط با میزبانان فرهنگهای یکدیگر را می آموزند.
بابایی تشریح کرد: اگر چه یک باور مشترک در این حرکت همه را کنار هم جمع کرده است اما مناسک در هر فرهنگ و منطقه جغرافیایی متفاوت برگزار می شوند، به عنوان مثال مردم جنوب کشور آیین عزاداری محرم و صفر را با موسیقی مخصوص جنوب اجرا می کنند و اهالی شمال متناسب با منطقه جغرافیایی خود و در مرکز کشور مثل یزد نخل گردانی می کنند.
وی با بیان مزایای بسیار زیاد مراسم پیاده روی چهلمین روز شهادت اباعبدالله الحسین(ع) تشریح کرد: آیین اربعین با برگزاری شکل خاصی که در پیاده روی انجام می شود و شور و نشاطی که به ویژه در بین جوانان و نوجوانان ایجاد می کنند می توانند با تقویت حس همدلی و صمیمیت، بخشی از انواع دینداری را ساماندهی کند.
