ولادیمیر پوتین ، رئیس‌جمهور روسیه تاکنون 5 بار به ایران سفر کرده است تا روابط دیپلماتیک ۲ کشور همسایه همواره باثبات باشد و ارتقا یابد. اما سفر روز سه‌شنبه گذشته این چهره قدرتمند بین‌المللی به تهران نسبت به دفعات قبل در همه ابعاد بسیار متفاوت بود و طبق اسناد، توافقنامه‌ها و تفاهمنامه‌هایی که امضا شد به نظر می‌رسد جهش عظیمی در انتظار روابط میان ۲ طرف در آینده نزدیک باشد.
شرایط حاکم بر نظام بین‌الملل بویژه بعد از شروع عملیات نظامی روسیه در اوکراین که نظام بین‌الملل را در آستانه یک گذار کامل قرار داده است، جنگ اقتصادی، تجاری، سیاسی و دیپلماتیک روسیه با غرب و وضع تحریم‌های شدید از سوی آمریکا و اروپا علیه مسکو از دلایلی است که روابط تهران- مسکو را به لحاظ ماهیتی دستخوش تغییر نگرش کرده است.
اما از سوی دیگر، رویکرد «نگاه به همسایه» به جای اتکا و مذاکره با غرب که در دولت رئیسی به راهبرد اصلی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده است نیز از ستون‌ها و دلایل اصلی جهش در روابط ایران و روسیه است. می‌توان اینگونه تحلیل کرد که حتی در صورت عدم وقوع جنگ اوکراین نیز روابط روسیه و ایران در شرایط فعلی به همین منوال پیش می‌رفت و اراده دولت‌های ۲ طرف بر این مساله صحه می‌گذارد. در همین راستا بود که حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای، رهبر حکیم انقلاب اسلامی در دیدار اخیر پوتین با معظم‌له خطاب به وی گفتند: «جنابعالی و رئیس‌جمهور ما هر دو اهل اقدام و پیگیری هستید، بنابراین همکاری‌های ۲ کشور در این دوره باید به اوج برسد».
هیات روس به ریاست پوتین با دست کاملا پر به تهران آمده بود. «یوری اوشاکف» دستیار پوتین یک روز قبل از سفر به تهران تاکید کرد مسکو قصد دارد روابط خود با ایران را به سطح شراکت راهبردی ارتقا دهد. این مساله نشان‌دهنده عمق اراده و نیت مقامات روس درباره ارتقای سطح روابط با تهران و همچنین نشان‌دهنده اهمیت جایگاه ایران در مناسبات منطقه و بین‌الملل است.
ولادیمیر پوتین نیز در خلال ملاقات‌های خود با مقامات عالی ایران در تهران تلاش کرد اراده روس‌ها درباره تعمیق روابط با تهران را نشان دهد. وی در پایان نشست سه‌جانبه با رؤسای‌جمهوری ایران و ترکیه در جمع خبرنگاران روس گفت: «ما توانستیم مبادلات تجاری با ایران را 40 درصد افزایش دهیم و این بدان معناست که می‌توانیم همکاری‌ها را بیشتر از این نیز گسترش دهیم».
خبرگزاری دولتی روسیه نیز درباره ارتقای سطح روابط ۲ کشور نوشت: روسیه و ایران اکنون به سمت یک معاهده همکاری راهبردی جامع حرکت می‌کنند که می‌تواند ۲۰ یا ۲۵ سال ادامه یابد و احتمال دارد همین امسال امضا شود.
مقامات روس همچنین با این استدلال که ایران را یک تمدن بزرگ و یکی از قوی‌ترین ملت‌ها در جهان می‌دانند، گفتند قصد دارند در راستای تعمیق روابط ۲ کشور روند عضویت ایران در سازمان‌های مهم «شانگهای» و «بریکس» را تسریع بخشند تا مسیری تمام‌عیار به سمت همکاری‌های راهبردی بین ۲ کشور چه در سطح دوجانبه و چه در عرصه جهانی شکل بگیرد.
در نهایت باید گفت تحولات حاکم بر نظام بین‌الملل، قرار گرفتن ایران و روسیه در یک جبهه علیه غرب، تحریم‌های مشترک اردوگاه غرب علیه هر ۲ کشور و دیدگاه ۲ طرف در زمینه لزوم بازتعریف و تغییر هنجارها و سیستم بین‌المللی و وابستگی متقابل، این الزام استراتژیک را به وجود آورده است که تهران و مسکو در کوتاه‌ترین زمان ممکن عمق شراکت همه‌جانبه خود را تقویت کنند.
علاوه بر این روسیه که طی ماه‌های اخیر تحریم‌های سنگین اقتصادی و تجاری از سوی غرب را تجربه کرده است، این فرصت را دارد تا از تجارب ایران در مقاومت علیه تحریم‌ها و فشارهای غرب استفاده کند و با کمک یکدیگر نظام سلطه غرب را به چالش بکشند.
سیدمحسن حسینی
