ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه روز ۲۱ فوریه گذشته (دوم اسفندماه) با انتقاد از بی‌توجهی غرب به نگرانی‌های امنیتی مسکو، استقلال جمهوری‌های خلق دونتسک و لوگانسک را در منطقه دونباس به رسمیت شناخت. وی سه روز پس از آن (۵ اسفند) آغاز عملیات نظامی ویژه علیه اوکراین را اعلام کرد و روابط پرتنش مسکو- کی‌یف به رویارویی نظامی تغییر وضع داد. همزمان با درگیری ها مذاکرات دو طرف نیز برای حل مناقشه آغاز شده است و همچنان ادامه دارد.
کی یف ۲۹ مارس( ۹ فروردین) در استانبول در مذاکرات حضوری با مسکو پیشنهاداتی را ارائه کرد که بر اساس آن روسیه نباید با عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا مخالفت کند. به گفته ولادیمیر مدینسکی، دستیار رئیس جمهور روسیه و رئیس هیأت روسیه در مذاکرات با اوکراین، «پیشنهادات اوکراین مدنظر دارد که فدراسیون روسیه با تلاش اوکراین برای عضویت در اتحادیه اروپا مخالفت نخواهد کرد.» مدینسکی این اظهارات را در پایان دور اخیر مذاکرات بین روسیه و اکراین که این بار در ترکیه برگزار شد، بیان کرد.
این در حالی است که «داوید اراخامیا» مذاکره کننده اوکراینی ۱۶ اسفند ۱۴۰۰ اعلام کرده بودکه کی یف آماده گفت وگو با روسیه درباره صرف نظرکردن از پیوستن به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) است.
اراخامیا یکی از مذاکره کنندگان اوکراینی همان روز به شبکه خبری فاکس نیوز گفت که کی یف مایل به مصالحه در مورد حاکمیت ارضی خود در مذاکرات با روسیه نیست اما این کشور آماده گفت وگو در مورد "مدل‌های غیر ناتو" برای آینده است.
اوکراین به عنوان همسایه غربی روسیه به دنبال پیوستن به اتحادیه اروپا و ناتو بوده که هر دو این اقدامات مورد مخالفت مسکو قرار گرفت. ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه عضویت احتمالی اوکراین در ناتو را به عنوان تهاجم این ائتلاف نظامی به مسکو می داند.
اراخامیا تصریح کرد: پاسخی که ما از کشورهای ناتو می گیریم این است که آنها حتی آماده گفت وگو در مورد حضور ما در این پیمان برای پنج یا ۱۰ سال آینده نیستند.
او با اشاره به اینکه اوکراین مایل به صرف نظر از عضویت در ناتو است، تشریح کرد: ما آماده گفت وگو در مورد برخی مدل های غیر ناتو هستیم. برای مثال، ضمانت های مستقیمی می تواند توسط کشورهای مختلف مانند آمریکا، چین، انگلیس، شاید آلمان و فرانسه وجود داشته باشد. ما آماده گفت وگو در مورد چنین چیزهایی در یک چرخه بزرگتر، نه تنها در گفت وگوهای دوجانبه با روسیه، بلکه با دیگر شرکا هستیم.
میخائیل پودولیاک، مشاور ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهوری اوکراین، نیز در خصوص مذاکرات برگزار شده با روسیه در استانبول ترکیه، گفت: بیطرفی یعنی این که اوکراین هرگز به ناتو ملحق نخواهد شد اما هرگز ما خلع سلاح نیز نخواهیم شد.
تازه ترین دور جدید مذاکرات روسیه و اوکراین صبح سه‌شنبه نهم فروردین در کاخ ریاست جمهوری ترکیه در استانبول برگزار شد.
همانطور که رئیس هیئت روسی قبلاً گزارش داده بود، اوکراین موافقت کرد که از طرح‌های نظامی برای بازگرداندن کریمه و دونباس خودداری کند. برای روسیه، این موضع از این جهت حائز اهمیت است که خود فرآیند مذاکره پس از عملیات نظامی ویژه در اوکراین آغاز شد که اهداف اصلی آن غیرنظامی کردن دولت اوکراین و همچنین حفاظت از اوکراین و ساکنان دونباس و جلوگیری از ایجاد پایگاه های نظامی ناتو در منطقه است.
سرتیپ کوروتکوف، معاون مرکز آموزشی-علمی منطقه ای «امنیت» دانشگاه دولتی فنی مسکو «باومان» و دکترای علوم نظامی به مجله روسی حیات بین الملل گفت: این واقعیت که پارلمان اروپا در اول مارس ( ۱۰ اسفند ۱۴۰۰) درخواست اوکراین برای پیوستن به اتحادیه اروپا را پذیرفت، نگران کننده است. پیش از این، رهبری اوکراین بارها خواستار عضویت کشورشان در اتحادیه اروپا شده بود، با این حال، رهبران اتخاذ تصمیمات مربوطه را به تعویق انداختند.
پس از اوکراین، در ۳ مارس( ۱۳ اسفند ۱۴۰۰) ایراکلی گاریباشویلی، نخست وزیر گرجستان، درخواستی را برای اعطای وضعیت نامزدی عضویت در اتحادیه اروپا به این کشور امضا کرد و این روز را تاریخی خواند. لازم به ذکر است که قبلاً گرجستان قصد داشت فقط در سال ۲۰۲۴ درخواست تجدید نظر به ساختارهای اتحادیه اروپا ارسال کند.
همزمان با گرجستان، مایا ساندو، رئیس جمهور مولداوی در همان روز اعلام کرد که درخواست مشابهی را برای عضویت در اتحادیه اروپا ارائه کرده است. در یک جلسه توجیهی به همین مناسبت، او با خوشحالی اظهار داشت که "مولداوی برای تضمین زندگی مناسب برای نسل های آینده ساکنان این کشور درخواست عضویت در اتحادیه اروپا را می دهد. "
بر اساس اظهارات "متقاضیان"، کیشینوف و تفلیس امیدوارند با توجه به اوضاع پیرامون عملیات ویژه نظامی در اوکراین، درخواست های آنها در حالت تسریع بررسی شود.
اتحادیه اروپا و اوکراین در سال ۲۰۱۴ توافقنامه ای را امضا کردند که روابط اقتصادی و سیاسی دو طرف را تنظیم می کند. این سند نه تنها ایجاد منطقه تجارت آزادبلکه زمینه ها و راهکارهای برقراری مالیات عمومی، مبارزه با تروریسم، مهاجرت، کنترل مرزها، بلکه همکاری در زمینه دفاع را نیز فراهم می کند.
علاوه بر این، در ۹ ژوئیه ۲۰۲۱، ( ۱۹ خرداد ۱۴۰۰) سران سه کشور (اوکراین، گرجستان و مولداوی) در باتومی (دومین شهر بزرگ گرجستان)، ایجاد گروه «اتحادیه سه جانبه» (Associated Trio) را اعلام کردند. سند نهایی این گروه، اولویت های کلی در دستیابی به هدف عضویت در اتحادیه اروپا را مشخص می کند.
بر اساس بیانیه اتخاذ شده، "همکاری سه کشور امنیت و صلح را در منطقه دریای سیاه تضمین می کند. " رئیس جمهور اوکراین در عین حال گفت: اوکراین، گرجستان و مولداوی با تمایل مشترک برای عضویت در اتحادیه اروپا متحد شده اند و بهای آن الحاق، اشغال و جنگ است.
به گفته کوروتکوف، معاون مرکز آموزشی-علمی منطقه ای «امنیت» دانشگاه دولتی فنی مسکو، بعد نظامی این اتحاد سه گانه در حال ایجاد به وضوح قابل مشاهده است و امکان درگیری مسلحانه با روسیه را فراهم می کند.
وی افزود: اعلام این که اتحادیه اروپا درخواست های عضویت اوکراین، گرجستان و مولداوی را بررسی می کند، با توجه به نیاز به جلب حمایت ۲۷ کشور عضو در فرآیند بسیار دشوار تصمیم گیری در مورد اتحادیه اروپا به این معنا نیست که این سه کشور به زودی به اتحادیه اروپا ملحق خواهند شد اما، با توجه به اقدامات پوچ که به طور مداوم توسط بروکسل و تحت فشار ایالات متحده و مبارزه مخفیانه لندن با استفاده از ورشو و کشورهای بالتیک انجام می شود، هر نتیجه ای را می توان انتظار داشت.
در این زمینه، اتحادیه اروپا در روز دوشنبه ۲۱ مارس ۲۰۲۲ تصمیم گرفت تا توانایی نظامی خود را برای اقدام سریع در مواقع بحران ایجاد کند، که اتحادیه اروپا همراه با ناتو یا جدا از اتحاد آتلانتیک شمالی از آن استفاده خواهد کرد.
این سند نیاز به اجرای اقداماتی مانند ایجاد ظرفیت استقرار سریع اتحادیه اروپا تا ۵۰۰۰ نیرو برای انواع مختلف بحران، انجام تمرین‌های رزمی منظم در خشکی و دریا و افزایش تحرک نظامی را بیان می‌کند.
بنابراین، با توجه به اینکه یکی از فعالیت های اتحادیه اروپا، همکاری کشورهای عضو این سازمان در زمینه به اصطلاح سیاست امنیتی و دفاعی اروپا (ESDP) که مفاد اصلی آن توسط معاهده ماستریخت تعیین شده است، اعلامیه های پترزبرگ و هلسینکی، ورود اوکراین به اتحادیه اروپا، شرایطی را برای استفاده از آن در شرایط نظامی در آینده ایجاد می کند.
کوروتکوف اظهار داشت: روسیه، در نقطه عطف تاریخی بعدی، باید اراده سیاسی و بالاترین هنر دیپلماسی را به نام تضمین امنیت ملی خود برای جلوگیری از یک فاجعه نظامی احتمالی و بالقوه برای همه بشریت نشان دهد، که همزیستی مسالمت آمیز و رفاه را در دراز مدت تضمین می کند.
