دوز سوم واکسن کرونا خطرناک است؟ تزریق دوز بوستر واکسن کرونا ضروری است؟ مناسب‌ترین واکسن کرونا برای تزریق دوز سوم کدام است؟
این روزها پس از واکسیناسیون کشوری و تزریق دوزهای اول و دوم واکسن کرونا، حالا صحبت از تزریق "دوز سوم" واکسن کرونا است، پیش از تصمیم‌گیری برای تزریق دوز سوم واکسن کرونا اطلاعات خود را افزایش دهیم.
افکار نیوز در این مقاله قصد دارد فواید و مضرات دوز باقی مانده واکسن را شرح دهد، شما را با واکسن‌های کرونا مانند واکسن ایرانی-استرالیایی اسپایکوژن آشنا سازد و سوالات مهم پیرامون تزریق سوم واکسن کرونا را پاسخ دهد.
آشنایی با فواید تزریق دوز سوم واکسن کرونا
با گذشت چندین ماه از تزریق واکسن کرونا در اولین گروه از افراد در بسیاری از کشورهای جهان، پرسش‌ها درباره نیاز به تزریق دوز سوم یا دوز تقویتی واکسن کرونا در کشورهای مختلف همواره رو به افزایش بوده است.
تحقیقات در بعضی کشورها درباره اثربخشی واکسن‌ها و میزان ایمنی در بدن دریافت‌کنندگان واکسن بعد از گذشت چند ماه از واکسیناسیون قبلی نشان می‌دهد که تزریق دوز سوم واکسن کرونا به خصوص در جمعیت‌های خاص مانند سالمندان و افراد با ضعف و سرکوب سیستم ایمنی برای حفظ ایمنی جامعه موردنیاز است.
«دوز بوستر» یا «دوز تقویتی» واکسن کرونا چیست؟
دوز بوستر یا دوز تقویتی واکسن کرونا، در واقع دوز سوم واکسن است که در افرادی که قبلاً دو دوز واکسن کرونا را تزریق کرده‌اند، به بهبود ایمنی ناشی از دو دوز قبلی کمک می‌کند. در حقیقت دوز سوم واکسن کرونا کمک می‌کند تا در درازمدت محافظت و ایمنی در برابر بیماری شدید کووید-19 حفظ شود.
دوز تقویتی واکسن کرونا باعث تکثیر سلول‌های B می‌شود که آنتی بادی می‌سازند و سطح ایمنی را یک بار دیگر افزایش می‌دهد. اگرچه با گذشت زمان، تعداد آنها دوباره کاهش می‌یابد، اما مجموعه سلول‌های ایمنی از قبل بیشتر خواهد شد.
این یعنی ایمنی حاصل از دوز سوم واکسن کرونا منجر به واکنش سریع‌تر و قوی‌تر در دفعات بعدی مقابله با ویروس و دوام طولانی‌تر ایمنی بدن می‌شود.
خطری به نام اومیکرون؟
بعد از واریانت‌های آلفا، بتا، گاما و دلتا، اومیکرون (Omicron) پنجمین واریانتی است که در لیست واریانت‌های نگران‌کننده سازمان جهانی بهداشت قرار می‌گیرد.
کرونای اومیکرون اولین بار در آفریقای جنوبی، بوتسوانا، هنگ‌کنگ و چند کشور دیگر شناسایی شد و اکنون تقریباً 89 کشور موارد ابتلا با این نوع جدید ویروس کرونا را اعلام کرده‌اند.
آنچه باعث نگرانی درباره این واریانت شده است، شناسایی چندین جهش متنوع و متعدد (بیش از ۳۰ جهش) در پروتئین اسپایک ویروس است. بعضی از این جهش‌ها قدیمی هستند و در واریانت‌های قبلی مانند آلفا، بتا، گاما و دلتا گزارش شده بودند و بعضی از آنها جدید هستند و به پروتئین اسپایک مربوط نیستند.
برای باخبر شدن از جدیدترین اخبار پیرامون کرونای اومیکرون، توصیه می‌شود مقاله «آنچه از کرونای امیکرون می‌دانیم» را مشاهده فرمایید.
اومیکرون چه میزان نگران‌کننده است؟
اطلاعات درباره اومیکرون در کشورهای مختلف در حال تکمیل شدن است. هم‌اکنون اطلاعات جدید بیشتر از آفریقای جنوبی و انگلستان جمع‌آوری شده است چرا که سرعت ابتلا به اومیکرون در این دو کشور بالاست.
بر اساس اطلاعات انگلستان، تاثیرگذاری دو دز واکسن در پیشگیری از بیماری علامت‌دار امیکرون کاهش یافته، اما اثرگذاری واکسن بعد از دز سوم بین ۵۵ تا ۸۰ ٪ برآورد شده است.
همچنین، ریسک عفونت مجدد برای واریانت اُمیکرون نسبت به دلتا بیش از ۵ برابر برآورد شده است. محافظت ناشی از ابتلای قبلی کرونا در برابر امیکرون هم به ۱۹٪ کاهش یافته است.
شدت بیماری با ویروس نوع اومیکرون
میزان شدت بیماری با ویروس کرونای اومیکرون نسبت به انواع دیگر ویروس مانند دلتا هنوز روشن نیست. موارد بستری و مرگ با کرونای اومیکرون نیز مشاهده شده است و به نظر می‌رسد این ویروس نیز توانایی ایجاد بیماری شدید کرونا را دارد. هرچند از اطلاعات اولیه به نظر می‌رسد ریسک بستری بر اثر اومیکرون همچنان پایین‌تر از موج‌های قبلی باشد، هنوز اطلاعات دقیق برای این موضوع محدود است.
تفاوت علائم عفونت با کرونای اومیکرون
اولین گزارش‌ها از کرونای اومیکرون از میان دانشجویان آفریقای جنوبی بود که به دلیل سن پایین‌تر معمولاً علائم خفیف با کرونا نشان می‌دهند. با این حال، امکان بیماری شدید با همه انواع قبلی ویروس مانند نوع دلتا وجود داشته است. از نظر نوع علائم، شایعترین علامت اولیه با اومیکرون مشابه موج‌های قبلی خارش و درد گلو بوده است، و علائم دیگر شامل گرفتگی بینی، بدن درد و کمر درد و سرفه خشک و .... مشاهده شده است.
آیا می‌توان دو نوع متفاوت از واکسن کرونا را تزریق کرد؟
اطلاعات موجود از واکسن‌ها و مطالعات قبلی نشان می‌دهد که استفاده از واکسن بوستر با پلتفرم‌های متفاوت از پلتفرم واکسیناسیون اولیه باعث میزان تولید آنتی‌بادی بیشتر نسبت به بقیه افراد و ایجاد ایمنی پایدارتر و موثرتری در برابر ابتلا به کووید- ۱۹ می‌شود.
همچنین نگرانی‌هایی درباره استفاده از واکسن با پلتفرم وکتور ویروسی به عنوان دوز بوستر یا دوز سوم واکسن، در افرادی که قبلاً دو دوز از این نوع واکسن تزریق کرده اند، وجود دارد.
این احتمال وجود دارد که تزریق مجدد واکسن با وکتور ویروسی در دوز سوم (به خاطر ایجاد ایمنی در بدن نسبت به وکتور ویروسی) باعث کاهش اثربخشی دوز سوم یا باقی مانده شود.
همچنین تفاوت در پلتفرم واکسن دوز سوم با واکسن تزریق شده اولیه ممکن است به ایمنی بهتر در برابر جهش‌های (واریانت‌ها) جدید ویروس کرونا کمک کند.
تزریق دوز سوم واکسن کرونا، خطرناک یا ایمن؟
بعضی از افراد تصور دارند که پس از تزریق دو دوز از واکسن کرونا، تزریق دوز سوم می‌تواند برای بدن آنها مضراتی به همراه داشته باشد و در آینده با مشکلات جدی مواجه خواهند شد.
این تصور بدون پایه و اساس علمی است و تصوری نادرست به حساب می‌آید، برعکس تزریق دوز باقی مانده یا دوز سوم واکسن اکنون برای افزایش ایمنی حاصل از دو دوز قبلی واکسن در گروه‌های خاصی از افراد توصیه می‌شود.
همان‌طور که بارها اشاره شد، با گذشت زمان میزان اثربخشی واکسن برای محافظت در برابر ویروس کاهش می‌یابد، بنابراین تزریق دوز سوم واکسن برای افزایش اثربخشی واکسن و حفظ ایمنی بلندمدت بدن در برابر ویروس کرونا توصیه می‌شود.
اسپایکوژن و مجوز مصرف اضطراری وزارت بهداشت
این واکسن ایرانی-استرالیایی در تاریخ چهاردهم مهر ماه سال 1400 به صورت رسمی توانست مجوز مصرف اضطراری را از وزارت بهداشت دریافت کند.
بر طبق گزارش‌های موجود از نتایج مطالعات بالینی واکسن اسپایکوژن به همراه ساختار پروتئینی و نوع ادجوانت‌های، این واکسن ایرانی-استرالیایی را می‌توان یکی از بهترین گزینه‌ها برای تزریق دوز سوم یا دوز بوستر خود و سایر واکسن‌های کرونا دانست.
جهت آگاهی از موقعیت مکانی مراکز تزریق این واکسن به همراه شماره تماس آنها، می‌توانید به لینک "مراکز تزریق واکسن اسپایکوژن" مراجعه فرمایید.
چرا واکسن اسپایکوژن را برای تزریق دوز سوم انتخاب کنیم؟
اسپایکوژن، واکسن پروتئین نوترکیب علیه ویروس کرونا
اسپایکوژن شامل تمامی قسمت‌های پروتئین اسپایک ویروس کرونا است؛ پاسخ‌های ایمنی در بدن در برابر تمامی بخش‌های اسپایک ویروس کرونا رخ می‌دهد، بنابراین این پروتئین از جایـگاه مهمی در طراحـی واکسـن‌ها علیه ویروس کرونا برخوردار است.
پلتفرم ایمن واکسن
پلتفرم اسپایکوژن از ایمن‌ترین پلتفرم‌های تولید واکسن و داروهای بیماری‌های خاص در جهان است. این پلتفرم در ساخت انواع واکسن‌ها از جمله واکسن آنفلوانزا، هپاتیت، HPV (گارداسیل) و داروهایی مانند انسولین سابقه بسیار طولانی دارد.
ساخته شده از پروتئین با خلوص بالا
به دلیل اینکه واکسن اسپایکوژن از پروتئین با خلوص بالا ساخته شده است و از تمامی ساختار ویروس استفاده نشده است، ریسک بروز خطراتی مانند بیماری‌زایی واکسن به دلیل ذرات ویروسی ناشی از مشکلات احتمالی در پروسه تولید وجود نخواهد داشت.
ایمنی زایی بالا
اسپایکوژن برخلاف بعضی واکسن‌های موجود در کشور دارای ترکیبات آلومینیوم و جیوه نیست، به جای آن، ادجوانت (نوعی ماده جانبی برای تحریک دستگاه ایمنی) استفاده شده در این واکســن، ترکیب جدید Advax-SM اسـت که مطالعـات متعددی ایمنی‌زایی آن را نشان داده‌اند.
با توجه به یافته‌های موجود از واکسن‌های پیشین و مطالعات Mix & Match به نظر می‌رسد که استفاده از پلتفرم‌های متفاوت از واکسیناسیون اولیه باعث ایجاد ایمنی پایدارتر و موثرتر در برابر ابتلا به کووید-۱۹ می‌شود.
بر اساس نتایج مطالعات بالینی واکسن اسپایکوژن و همچنین ساختار پروتئینی و نوع ادجوانت‌های آن، واکسن اسپایکوژن می‌تواند گزینه ای مناسب برای دوز بوستر خود و سایر واکسن‌های کرونا موجود باشد.
چنانچه به اطلاعات بیشتری جهت تصمیم‌گیری در انتخاب واکسن اسپایکوژن به عنوان دوز سوم (بوستر) واکسن کرونا نیاز دارید، کافیست از وب سایت رسمی این واکسن، مقاله "اسپایکوژن، انتخابی مناسب برای دوز بوستر" را مطالعه فرمایید.
علائم کرونا و تشخیص آن در بارداری
علائم بالینی کووید-19 در زنان باردار به طور کلی شبیه به همان علائم شایع در افراد غیرباردار است؛ آزمایش تشخیص کرونا هم مانند افراد غیرباردار است. آزمایش PCR مثبت برای ویروس SARS-CoV-2 به طور کلی تأییدی بر تشخیص COVID-19 است.
کرونا و خطرات آن در زنان باردار
به گزارش وبدا، زنان باردارِ مبتلا به کرونا نسبتاً بیشتر در خطر بستری در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) و بیماری شدید هستند.
بیماری کووید-19 در مادران می‌تواند باعث ایجاد زایمان زودرس، مرده‌زایی، اختلال کارکرد ارگان‌های حیاتی، افزایش ضربان قلب و مشکل تنفسی جنین، پارگی زودرس کیسه آب، سزارین و مرگ شود.
در میان زنان باردار بعضی گروه‌ها بیشتر در معرض خطر نوع شدید کرونا هستند:
_ زنان باردار بالای ۳۵ سال،
_ زنان باردار که اضافه وزن زیادی دارند،
_ زنان باردار مبتلا به به دیابت، فشار خون بالا یا دارای بیماری‌های مزمن و زمینه‌ای
خوشبختانه اکثر خانم‌های باردار مبتلا به کرونا درگیر نوع خفیف یا بدون علامت آن شده‌اند.
واکسن باعث ایمنی در نوزادان نیز می‌شود
بنابر اطلاعات پایگاه معتبر uptodate، علاوه بر پاسخ ایمنی در مادران پس از واکسیناسیون، انتقال آنتی‌بادی از بدن مادر به نوزادان از طریق جفت و شیر مادر انجام می‌شود که باعث ایمنی و محافظت نوزادان در برابر کرونا و حالتی شبیه واکسیناسیون در نوزادان می‌شود. پس، واکسیناسیون نه تنها برای مادران باردار بلکه برای نوزادان‌شان می‌تواند سودمند باشد.
تزریق واکسن باعث زایمان زودرس نمی‌شود
رییس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه شهیدبهشتی اظهار داشت: طبق تحقیقات انجام شده، واکسن زمانی که به بانوان باردار تزریق می‌شود، همانند دیگر واکسن‌ها، تاثیری روی جنین یا زایمان زودرس آنها ندارد.
واکسیناسیون کرونا در شیردهی منعی ندارد
طبق اعلام وزارت بهداشت، با توجه به شواهد علمی موجود در دوران شیردهی، واکسیناسیون با واکسن‌های مجاز اعلام شده منعی ندارد و در 42 روز اول بعد از زایمان ترجیحاً واکسن مناسب سینوفارم خواهد بود.
تزریق واکسن آسترازنکا هم در بارداری و شیردهی ممکن است. ولی تجویز آن برای مادران باردار تا 42 روز پس از زایمان، منوط به تشخیص کمیته علمی دانشگاهی واکسن مادران باردار خواهد بود.
به گفته نماینده مامایی نظام پزشکی تهران، بر اساس مصوبه سازمان جهانی بهداشت، تزریق واکسن‌های آسترازنکا و سینوفارم در شیردهی از ۴۳ روز بعد از زایمان (۶ هفته بعد از زایمان) مانعی ندارد. نکته مهم این است که سازمان جهانی بهداشت (WHO) قطع شیردهی به دنبال واکسیناسیون را توصیه نمی‌کند.
این دکترای تخصصی سلامت باروری درباره عوارض واکسیناسیون بیان کرد، طبق آخرین تحقیقات، واکسن‌های موجود هیچ عارضه جانبی از جمله نقص‌های ژنتیکی یا نقائص مادرزادی در جنین ایجاد نکرده است.
اثربخشی واکسن کرونای پروتئینی نوواوکس
سازمان جهانی بهداشت، واکسن کرونا نوواوکس را به عنوان اولین واکسن پروتئین نوترکیب در فهرست مصرف اورژانسی قرار داد. نوواوکس اولین واکسن پروتئینی در برابر کرونا است که تاییدیه جهانی دریافت می‌کند. این گامی بزرگ برای این واکسن است که پیش از این در چند کشور دیگر نیز تایید شده است.
نوواوکس با نام دیگر COVOVAXتوسط شرکت سرم انستیتو هند و تحت لیسانس شرکت نوواوکس تولید می‌شود. واکسن نوواوکس هم اکنون در حال بررسی برای تایید در آژانس اتحادیه اروپاست.
این واکسن کرونا که بر پایه پروتئین نوترکیب به صورت نانوذرات به همراه ادجوانت (ماده جانبی واکسن برای تحریکِ بیشتر ایمنی بدن) Matrix-M ساخته شده و برای پیشگیری از بیماری کرونا در افراد 18 سال و بالاتر تولید شده است.
تایید نوواوکس اولین واکسن کرونای پروتئین نوترکیب توسط WHO بر مبنای دو کارآزمایی بالینی فاز 3 است: PREVENT-19، که تقریباً 30000 شرکت‌کننده را در ایالات متحده و مکزیک بررسی کرد، و کارآزمایی که واکسن را در بیش از 14000 شرکت‌کننده در بریتانیا ارزیابی کرد و نتایج هر دو در نشریات معتبری منتشر شد.
در هر دو کارآزمایی، واکسن کرونای پروتئینی نوواوکس، کارایی بالا، ایمنی و عوارض با تحمل‌‌پذیری مناسب را نشان داد.
نتایج اثربخشی این واکسن کرونا پروتئینی در هر دو مطالعه بالینی امیدوارکننده بوده است. از کارآزمایی انجام شده در بریتانیا با بیش از 14000 شرکت‌کننده، اثربخشی کلی 89.7 درصد به دست آمد. مطالعه PREVENT-19، در ایالات متحده و مکزیک، با بیش از 25هزار شرکت‌کننده، به طور کلی 90.4 درصد اثربخشی را نشان داد.
نقش واکسن پروتئینی نوواوکس به عنوان دز بوستر
پیش از تایید این واکسن کرونا توسط WHO عملکرد آن به عنوان دز بوستر یا دز تقویتی در چند مطالعه آزمایش شده است. اخیراً در مطالعه‌ای با تعداد قابل توجهی از افراد که قبلاً دو دز واکسن خود را از آسترازنکا یا فایزر را دریافت کرده بودند، اثر شش نوع واکسن مختلف به عنوان دز تقویتی یا دز بوستر در تقویت ایمنی بررسی شد. در میان این 6 نوع، واکسن پروتئین نوترکیب نوواوکس با بقیه مقایسه شد.
در افراد دریافت‌کننده دو دز آسترازنکا، همه واکسن‌ها پاسخ ایمنی تقویتی ایجاد کرد، اما واکسن پروتئینی نوواوکس بسیار امیدوارکننده بود. واکسن پروتئین نوترکیب باعث تولید ایمنی بالاتر شد.
نکته جالب این که دز سوم واکسن پروتئینی نوواکس بعد از دو دز آسترازنکا، باعث افزایش بیشتری در پاسخ ایمنی سلولی (مسیر دوم دستگاه ایمنی بدن) علیه ویروس شد، حتی نسبت به افرادی که هر دو دز را فایزر گرفته بوده‌اند.
نتیجه شایان توجه دیگر این است که یک واکسن ویروس غیرفعال (با تکنولوژی مشابه سینوفارم چینی) در افرادی که دو دز آسترازنکا تزریق کرده بودند، میزان ایمنی کمتری (آنتی‌بادی‌ها) را بعد از دز تقویتی تولید کرد.
تحقیقی دیگر درباره واکسن پروتئین نوترکیب و دز تقویتی
به گزارش Cell Research، در تحقیقی محدود اما جالب در شانگهای چین به عنوان دوز سوم واکسن کرونا برای افرادی که قبلاً واکسن ویروس غیرفعال (سینوفارم و سینووک) دریافت کردند، از همان واکسن‌ها یا یک نوع واکسن پروتئین نوترکیب استفاده شده است. این مطالعه نشان داد که پس از دو دوز واکسن ویروس غیرفعال، دوز سوم از یک واکسن پروتئین نوترکیب برای بزرگسالان ایمن و بسیار ایمنی‌زا بود و به طور قابل‌توجهی پاسخ‌های ایمنی را در برابر انواع جهش ویروس کرونا افزایش داد.
در مقایسه با کسانی که سینوفارم یا سینووک را برای دوز سوم دوباره دریافت کردند، در کسانی که واکسن پروتئین نوترکیب برای دوز سوم گرفتند، افزایش آنتی‌بادی چند برابر بیشتر مشاهده شد.
پژوهشگران این مطالعه نتیجه گرفتند که تزریق دوز تقویتی از واکسن پروتئین نوترکیب، بعد از 2 دوز واکسن ویروس غیرفعال می‌تواند پاسخ ایمنی به انواع ویروس کرونا را افزایش دهد، که احتمالاً ناشی از فراخواندن دوباره سلول‌های حافظه T و B دستگاه ایمنی و بازگشت پاسخ‌های ایمنی بعد دوز سوم واکسن است.
واکسن با تکنولوژی مشابه نوواوکس در ایران
در ایران واکسن اسپایکوژن از تکنولوژی مشابه با واکسن کرونا نوواوکس بهره برده است. علاوه بر مزیت‌هایی که برای واکسن پروتئین نوترکیب قبلاٌ اشاره شد، واکسن اسپایکوژن مزیت‌هایی دارد که آن را برای تزریق دوز بوستر یا دز سوم متمایز می‌کند. اولین نکته این که واکسن اسپایکوژن شامل همه بخش‌های پروتئین اسپایک ویروس کرونا است؛ پس می‌توان انتظار داشت که دستگاه ایمنی در بدن در برابر تمام بخش‌های اسپایک ویروس پاسخ دهد.
در ساخت واکسن کرونای اسپایکوژن ویروس زنده یا ویروس کشته شده به کار نرفته است، این احتمال بروز بیماری‌زایی بر اثر ذرات ویروسی احتمالی را در واکسن کرونای اسپایکوژن از بین می‌برد. واکسن کرونا اسپایکوژن از پروتئین نوترکیب خالص شده تولید می‌شود.
درباره واکسن‌های پروتئین نوترکیب مانند واکسن اسپایکوژن نگرانی کمتری درباره عوارض جانبی وجود دارد، چرا که با واکسن‌های پروتئین نوترکیب، تنها عوارض خفیف و کم‌خطر مشاهده می‌شود. همچنین، عوارض جدی و نادری که پس از تزریق واکسن‌های کرونا دارای تکنولوژی جدید مشاهده شده، با واکسن‌های ساخته شده با پلتفرم پروتئین نوترکیب مانند واکسن اسپایکوژن دیده نشده است.
واکسن اسپایکوژن، توسط شرکت سیناژن تولید شده است که یکی از شرکت‌های دارویی تخصصی در منطقه با تجربه طولانی در تولید انواع پروتئین‌های نوترکیب برای درمان بیماری‌های خاصی مانند ام‌اس، آرتریت، انواع سرطان، پسوریازیس، دیابت و ... است.
واکسن اسپایکوژن و دز تقویتی (نتیجه‌گیری)
واکسن‌های پروتئین نوترکیب یکی از گزینه‌های موردتوجه برای دز تقویتی واکسن کرونا هستند؛ زیرا بر اساس مطالعات فعلی، استفاده از واکسن با تکنولوژی متفاوت از تکنولوژی واکسن دزهای قبلی، باعث تولید ایمنی پایدارتر و موثرتری علیه ویروس کرونا می‌شود.
نهادهای سلامت بین‌المللی مانندWHO و سازمان غذاوداروی آمریکا نیز تزریق واکسن کرونا با تکنولوژی متفاوت از واکسن دوزهای قبلی را تایید کرده‌اند.
واکسن‌هایی مانند واکسن کرونای نوواوکس و اسپایکوژن دارای تکنولوژی متفاوتی از واکسن‌های موجود هستند که این موضوع در کنار ایمنی بالای پلتفرم پروتئین نوترکیب، واکسن‌هایی چون اسپایکوژن را به گزینه مناسبی برای تزریق دز سوم یا دز تقویتی کرونا تبدیل می‌کند.
