پانزدهمین اجلاس سران سازمان همکاری‌های اقتصادی ( اکو ) در عشق‌آباد با حضور سران کشورهای عضو برگزار شد. در شرایطی که در دوران پس از کرونا، کشورهای منطقه، نیاز به همکاری اقتصادی بیشتری دارند، این فرصت در اختیار اعضای اکو قرار گرفته که بتوانند حجم مبادلات تجاری بین اعضا را بیشتر کنند و به توسعه منطقه ای کمک کنند.
توجه به اهمیت آسیا
سیدابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران نیز برای اولین بار در مقام رئیس جمهور، در جمع سران اکو سخنرانی کرد. یکی از نکات برجسته سخنرانی رئیسی، اشاره به نقش آسیا در سده بیست و یکم بود.
رئیسی در حالی به اهمیت نقش آسیا اشاره کرده که ترکیه نیز، هدف مهمی به نام «بازگشت به آسیا» را در دستور کار خود قرار داده و چنین به نظر می رسد که ایران و ترکیه به عنوان دو عضو مهم و قدرتمند اکو، نگاه مشترکی به مفهوم آسیاگرایی در سیاست خارجی و اقتصاد دارند.
رئیسی در سخنرانی خود گفت: «عصر حاضر، عصر آسیاست؛ آسیا پهنه‌ای از تمدن، فرهنگ و ارزش‌های غنی و مهد بزرگ‌ترین ادیان توحیدی است و بسیاری از اصول و قواعد پیشرو در عرصه بین‌الملل نظیر صلح‌طلبی، عدالت‌خواهی، احترام متقابل، خرد ورزی، حکمرانی خیرخواهانه، پایبندی به تعهدات و معاهدات میان ملت‌ها و حسن همجواری با همسایگان، از این پهنه تمدن‌ساز سرچشمه گرفته است. جمهوری اسلامی ایران، اولویت ویژه‌ای برای همکاری و مشارکت اقتصادی با کشورهای آسیایی، بخصوص همسایگان خود در آسیای جنوبی، آسیای غربی، آسیای میانه و قفقاز، قائل است. اینجانب نیز سیاست «تعامل حداکثری» با همسایگان را در دستور کار دولت خود قرار داده‌ام. بی‌تردید تقویت نقش و جایگاه سازمان‌های منطقه‌ای به عنوان تسهیل کننده همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه مورد توجه و اهتمام ماست که یکی از نمودهای واضح آن سازمان همکاری‌های اقتصادی اکو است.»
اردوغان ، خواسته خود را تکرار کرد
چندی پیش، کلانشهر استانبول ترکیه، میزبان اعضای «سازمان دولت های ترک» بود و سران ترکیه، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان و مجارستان (عضو ناظر) گرد هم آمدند تا درباره اهمیت همکاری کشورهای ترک زبان، رایزنی کنند. در اختتامیه آن نشست، اردوغان از سران کشورهای عضو خواست فکری به حال قبرس ترک کنند و زمینه آن فراهم شود که به تعبیر مقامات ترکیه، «جمهوری ترک قبرس شمالی» نیز به گروه مزبور بپیوندد.
مدت کوتاهی پس از درخواست در استانبول، اردوغان، این بار در عشق آباد ترکمنستان نیز فرصت را مغتنم دیده و اعلام کرد:«برابری حاکمیتی و جایگاه برابر بین المللی مردم تُرک قبرس، کلید حل مساله جزیره قبرس است. از همه کشورهای دوست و برادر می‌خواهم که چشم‌انداز راه‌حل جمهوری تُرک قبرس شمالی را بدون پیشداوری ارزیابی کنند.»
در واقع رئیس جمهور ترکیه، با زبان و ادبیاتی دیپلماتیک، از اعضای اکو خواست که آنان نیز همچون ترکیه، قائل به ضرورت راهکار تاسیس دو دولت مستقل در جزیره قبرس باشند و «جمهوری ترک قبرس شمالی» را به رسمیت بشناسند.
هزینه های سنگین یک شناسایی
تاکنون، غیر از ترکیه، هیچ کشور دیگری، ساختاری به نام جمهوری ترک قبرس شمالی را به رسمیت نشناخته است.
قرار بود که مساله قبرس، با مذاکرات دیپلماتیک مفصل و با حضور نمایندگانی از هر دو سوی قبرس، دبیرکل سازمان ملل متحد، ترکیه، یونان و انگلیس حل شود. اما مذاکرات طولانی، هیچ دستاوردی نداشته و عملاً به بن بست رسیده است. چرا که ارسین تاتار رئیس جمهور مورد حمایت ترک های قبرس، خواهان به رسمیت شناخته شدن دولت مستقل قبرس ترک است و این در حالی است که نه سازمان ملل و نه دیگر طرف های مذاکره، زیر بار چنین درخواستی نمی روند.
در سوی دیگر ماجرا، آمریکا، اتحادیه اروپا و همچنین رژیم صهیونیستی، به تندی با رویکرد ترکیه مخالفند و علاوه بر این، چندین جریان سیاسی و نخبگان سیاسی ترک قبرس از جمله مصطفی آکنجی رئیس جمهور سابق قبرس، معتقد به ضرورت تفاهم بر سر فدرالیزه شدن دولت قبرس و دست برداشتن از شعار استقلال هستند. اما دولت اردوغان، به طور مداوم بر ضرورت استقلال قبرس ترک، تاکید می کند.
در چند سال گذشته، ترکیه تلاش کرده تا رزمایش های نظامی مشترکی را با حضور نیروهای قطر، جمهوری آذربایجان و پاکستان، در سواحل قبرس برگزار کند تا این کشورها را به پیگیری مساله قبرس، علاقه مند کند.
در همین راستا، تاکنون دوبار، هیات های دیپلماتیک اسلام آباد و باکو نیز به بخش ترک نشین قبرس سفر کرده اند که در واقع، به شکلی تلویحی به معنی تایید حاکمیت ترک های مورد حمایت آنکارا بر بخش شمالی جزیره قبرس است. اما هنوز هم، حتی پاکستان و جمهوری آذربایجان به عنوان متحدین بسیار نزدیک ترکیه، به سمت گزینه شناسایی کامل نرفته اند.
مدتی پیش، رسانه های ترکیه اعلام کردند که نمایندگانی از دولت اردوغان، در کنار پاکستان و جمهوری آذربایجان، از بنگلادش و قطر نیز خواسته اند برای به رسمیت شناختن جمهوری ترک قبرس شمالی، اقدامات اولیه را انجام دهند.
اما هنوز هیچ پاسخ روشنی دریافت نشده است. چرا؟ پاسخ، چندان پیچیده نیست. هر کشوری که دولت مستقل قبرس ترک را به رسمیت بشناسد، آشکار علیه دولت رسمی قبرس، اتحادیه اروپا و سازمان ملل متحد، موضع گرفته است. در نتیجه، اتخاذ چنین موضعی، برای کشورهایی که قبرس ترک را به رسمیت بشناسند، تبعات و پیامدهایی به دنبال خواهد داشت.
دو دلیل مهم، باعث شده که دولت اردوغان راغب و مشتاق شود که به هر شکلی شده، موافقت و همراهی کشورهای دیگر را برای قبرس ترک نشین بگیرد:
1.کشف منابع نفت و گاز سواحل قبرس و شرق مدیترانه.
2.تلاش برای تبدیل شدن ترکیه به کشور پیشگام و پرچمدار هویت ترکی در منطقه و استفاده از ظرفیت سیاسی و اقتصادی کشورهای ترک زبان.
به عبارتی روشن، درخواست اردوغان از سران اکو برای به رسمیت شناختن جمهوری ترک قبرس شمالی، می تواند بخشی از منافع ترکیه را تامین کند اما حقیقت این است که هیچ خروجی و آورده خاصی برای دیگر اعضای اکو ندارد و آنان را در تقابل با چندین کشور و نهاد مهم قرار می دهد.
حالا و در شرایطی که شصت سال از عمر سازمان همکاری های اقتصادی اکو سپری شده، تلاش برای ارتقای روابط شبکه ای و توسعه همکاری و نیز ایجاد منافع مشترک برای اعضای این سازمان، به مراتب مهم تر است از تبدیل کردن اکو به گروهی برای تقابل با دیگران.
