۳۰ خرداد ماه بود که ششمین دور مذاکرات احیای برجام در وین پایان یافت، نشستی ذیل کمیسیون مشترک برجام که از فروردین امسال با هدف احیاء این توافق در وین پایتخت اتریش آغاز و با حضور نمایندگان ایران و گروه ۱+۴ (چین، فرانسه، آلمان، روسیه، انگلیس) و بدون حضور آمریکا تشکیل شد.
در پایان دور ششم که به ریاست انریکه مورا، معاون نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی برگزار شد و طی آن روسای هیئت‌ها ضمن ابراز خرسندی از تلاش‌های مستمر و فشرده تیم‌های کارشناسی، نتایج گفت‌وگو‌ها را مورد ارزیابی مشترک قرار دادند.
سیدعباس عراقچی، رئیس هیئت مذاکره کننده کشورمان در این نشست، ضمن اشاره به پیشرفت‌های صورت گرفته در این دور از مذاکرات به ویژه در مورد پیش‌نویس متون مذاکراتی، گفت که موضوعات مهم باقی مانده نیازمند تصمیم گیری‌های جدی در پایتخت‌ها خصوصا در کشور‌های طرف مذاکره است. وی از طرف‌های مذاکره خواست تا با جدیت و اراده قوی جهت حفظ و احیاء برجام، با واقع بینی تصمیمات لازم را اتخاذ کنند. معاون سیاسی وزیر خارجه کشورمان ضمن تصریح این موضوع که بیش از هر زمان دیگری به توافق نزدیک هستیم، اظهار امیدواری کرد که در دور آتی مذاکرات بتوان به توافق دست یافت، گرچه نمی‌توان آن را تضمین کرد.
روسای سایر هیئت‌ها نیز ضمن تایید پیشرفت‌های صورت گرفته، بر ضرورت مشارکت همه طرف‌ها با رویکردی سازنده در ایجاد زمینه رسیدن به توافق تاکید کردند.
دور هفتم مذاکرات وین چه زمانی برگزار می شود؟
اکنون نزدیک به دو هفته از دور ششم مذاکرات می‌گذرد، اما همچنان زمان برگزاری نشست هفتم مشخص نشده است؛ میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین دهم تیر در توئیتی درباره دور بعد مذاکرات احیاء برجام نوشت: مذاکرات وین درباره برجام به محض آماده شدن همه کشور‌های شرکت کننده برای آنچه تصور می‌شود مرحله نهایی مذاکرات باشد، از سر گرفته می‌شود که هنوز این مسئله محقق نشده است. برخی از طرف‌ها به زمان بیشتری نیاز دارند. به نظر می‌رسد که ما زودتر از هفته آینده در وین دیدار نخواهیم کرد.
البته پیش از این بلومبرگ این رسانه آمریکایی به نقل از چهار دیپلماتی که نخواستند نامشان فاش شود، نوشت: نمایندگان کشور‌های حاضر در مذاکرات وین این هفته تشکیل جلسه نخواهند داد و مطمئن نیستند دور هفتم مذاکرات چه زمانی برگزار می‌شود. دیپلمات‌های مذکور تاخیر‌های تازه در برگزاری مذاکرات وین و افزایش خطر دست نیافتن به توافق میان تهران و دیگر طرف‌های برجامی بر سر احیاء برجام را محتمل دانستند.
کیومرث یزدان پناه دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران هم در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره زمان برگزاری دور بعدی مذاکرات برجام، گفت که با توجه به روند مذاکرات در وین و حضور نمایندگان جدید و منتخب از سوی آقای رئیسی، خوش بینانه‌ترین برداشت این است که هر گونه توافق رسمی که قابلیت پذیرش رسمی پیدا کند به نیمه دوم مرداد کشیده شود. فرسایشی شدن گفت‌وگو‌ها بنا بر دلایل متعدد سیاسی و امنیتی دور از ذهن نخواهد بود و حتی ۶ ماه آتی ممکن است شرایط سخت تری را تجربه کنیم.
وی درباره احتمال به نتیجه رسیدن مذاکرات برجام در دولت فعلی، گفت: روند مذاکرات در دولت جدید اجتناب ناپذیر است، اما ممکن است اختلالاتی جدی بر سر راه مذاکرات به وجود بیاید و منجر به توقف هرگونه مذاکرات شود. تجربه نشان داده هرگونه برخورد احساسی و اظهار نظر‌های غیر فنی امکان اخلال در روند مذاکرات را فراهم می‌سازد.
یزدان پناه درباره اینکه طولانی شدن مذاکرات وین چقدر مخرب هست و چه تاثیری بر روند مذاکرات دارد؟ تصریح کرد: دولت روحانی عملا تمام شده و با حضور مستقیم دو نماینده جدید در تیم مذاکره کننده ایرانی که منتخب دولت جدید هستند، از امروز همه پیام‌ها به طرف‌های مذاکره کننده، پیام دولت جدید خواهد و اساس تصمیمات راهبرد‌های مد نظر دولت جدید خواهد بود. این مسئله ممکن است به دلیل ناشناس بودن تفکرات دولت جدید و ساختار تیم سیاست خارجی دولت سیزدهم، منجر به تاخیر یا حتی توقف مقطعی مذاکرات شود.
دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران اظهار کرد: با توجه به سیاست‌های کلان نظام در عرصه مذاکرات هسته‌ای و حجم سنگین بدگمانی‌هایی که میان طرف‌های مذاکره کننده به ویژه ایران و آمریکا وجود دارد، انتظار توافق مرضی الطرفین که رضایت قطعی ایجاد کند، در کوتاه مدت به هیچ وجه امکان پذیر نیست. تردیدی وجود ندارد که گره‌های کور در مسیر مذاکرات همچنان به قوت خود باقی خواهد بود.
گره توافق هسته‌ای کجاست؟
وانگ یی وزیر امورخارجه چین شنبه دوازدهم تیر در سخنرانی خود در مجمع صلح جهانی در پکن به توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی در سال ٢٠١٥ اشاره و تاکید کرد که خروج یکجانبه آمریکا از این توافق و اعمال فشار حداکثری علیه ایران، ریشه اصلی وضعیت کنونی پیرامون برنامه هسته‌ای ایران است. لازم است آمریکا هرچه زودتر تصمیم خود را برای بازگشت به توافق هسته‌ای بگیرد.
یزدان پناه یزدان پناه تحلیلگر مسائل سیاسی با بیان اینکه چالش مذاکرات هسته‌ای و دست یابی یا عدم دستیابی به توافق و از همه مهمتر کمیت و کیفیت دستیابی به توافق احتمالی، یکی از بزرگترین چالش‌های دولت سیزدهم خواهد بود، گفت که این چالش از آن جهت یکی از دغدغه‌های جدی دولت جدید است که در کوتاه مدت نمی‌شود بر انبوهی از مشکلات داخلی به ویژه در حوزه اقتصاد فائق آمد. استرس‌های ناشی از سایه سنگین پرونده هسته‌ای و بی سرانجام بودن برجام، ممکن است بخش قابل توجهی از سیاست‌های کوتاه مدت داخلی و بین‌المللی دولت سیزدهم را تحت تاثیر خود قرار دهد.
جن ساکی سخنگوی کاخ سفید هم در نشست خبری هفتگی خود گفت که ما به طور قطع این انتظار را داریم که چالش‌هایی در مسیر رسیدن به توافق با ایران وجود داشته باشد. ما پیش از این نیز شرایط مشابهی را تجربه کرده ایم. یکی از دلایلی که ما وارد مذاکرات با شرکای خود در توافق هسته‌ای و ایرانی ها، حتی به صورت غیرمستقیم برای پیوستن مجدد به این توافق شده ایم، این است که دسترسی‌های قابل اعتماد (به تاسیسات هسته‌ای) در ایران ادامه داشته باشد و بدانیم که آن‌ها در حال انجام چه کاری هستند و چقدر به دستیابی به ظرفیت تولید سلاح هسته‌ای نزدیک هستند.
سخنگوی کاخ سفید در پاسخ به سوالی درباره دور بعدی مذاکرات وین گفت که همان طور که می‌دانید به تازگی دور ششم رایزنی‌ها را به اتمام رسانده ایم و همه به پایتخت‌های خود بازگشته اند. من هیچ چیزی نمی‌توانم درباره دور بعدی بگویم، اما امیدواریم که در دور بعدی مذاکرات به آنچه می‌خواهیم دست یابیم.
آثار مخرب طولانی شدن مذاکرات برجامی
تقوی نیا تحلیلگر مسائل سیاسی درباره مذاکرات احیاء برجام و برگزاری دور بعدی مذاکرات توافق هسته ای، گفت که از شواهد این گونه برداشت می‌شود که آمریکایی‌ها قصد ندارند دستاورد‌های دولت ترامپ را که فشار فزآینده به اقتصاد ایران و نارضایتی بخش وسیعی از ملت از اوضاع اقتصادی را از دست برده‌اند، بنابراین قصد ندارند تحریم‌ها را به طور عملی لغو کنند، البته تمایل به بازگشت به برجام دارند، اما با دادن حداقل امتیاز و گرفتن حداکثر امتیاز.
تحلیلگر مسائل سیاسی با بیان اینکه در حال حاضر آمریکا مذاکرات وین را به بن بست کشانده است، گفت: در منطقه هم شاهد برخی از رفتار‌های شیطنت آمیز آمریکایی‌ها و ارسال پیام به طرف ایرانی هستیم، آن‌ها می‌خواهند بگویند که ما اهل عمل و اقدام هستیم، البته پاسخ شان را در مکان مناسب گرفتند، بنابراین مذاکرات وین در حال حاضر با چالش مواجه شده است.
وی درباره اینکه طولانی شدن مذاکرات وین چقدر مخرب است و چه تاثیری بر روند مذاکرات دارد، گفت که طولانی شدن مذاکرات وین به خودی خود مخرب نیست، در واقع نتیجه این مذاکرات مهم است، اگر قرار باشد مانند گذشته عجله کنیم و یک دستاورد سازی نمادین برای خود دست و پا کنیم، فایده‌ای ندارد. بیش از طولانی شدن روند مذاکرات نتیجه مذاکرات باید برای ما مهم باشد و طولانی شدن مذاکرات طبیعی است، چراکه طرف آمریکایی کوتاه نمی‌آید و طولانی شدن مذاکرات وین علت فنی ندارد، بلکه سیاسی است.
تقوی نیا ادامه داد: طرف ایرانی موضع سیاسی خود را روشن کرده است، لذا این تصمیم گیران سیاسی غرب هستند که به این نتیجه برسند که بالاخره می‌خواهند با ایران تعامل کنند، به برجام برگردند و تحریم‌ها را لغو کنند یا خیر. در حال حاضر مذاکرات وین دیگر تاثیری ندارد و حرف‌هایی که باید بین دو طرف رد و بدل می‌شد، شده است؛ اکنون نوبت تصمیم گیری طرف آمریکایی است، بنابراین توپ در زمین آمریکاست، ایران بار‌ها اعلام کرده که اگر آمریکا تحریم‌ها را بردارد ما هم به شرایط قبل از خروج آمریکا به برجام برمی‌گردیم و تعهدات خود را دوباره اجرا خواهیم کرد.
مذاکراتی با چاشنی حرف های بدون عمل
مذاکرات وین در حالی در جریان است که اخیرا وزارت خزانه‌داری آمریکا نام سه ایرانی را فهرست تحریم‌های خود خارج کرده است. سخنگوی این وزارت‌خانه اعلام کرده است که خروج این سه ایرانی از لیست تحریم‌ها، سیاست تحریم‌های دولت آمریکا در قبال ایران را تغییر نخواهد داد. این سخنگو همچنین اعلام کرد که اقدام آمریکا هیچ ارتباطی نیز با مذاکرات بر سر برجام ندارد؛ بهزاد فردوس، مهرزاد فردوس و محمدرضا دزفولیان نام‌های سه ایرانی خارج شده از لیست تحریم‌های آمریکاست.
حسن لاسجردی کارشناس مسائل بین الملل معتقد است که چند دور مذاکرات هسته‌ای برای احیاء برجام نشان داد که ایران و آمریکا به عنوان دو طرف اصلی این مذاکره، علاقمند به اجرای دوباره برجام هستند. در صورتی که آمریکا به برجام برگردد و تحریم‌هایی که برقرار کرده را بردارد، ایران هم بعد از راستی آزمایی به تعهدات خود، بازخواهد گشت. روند مذاکرات هسته‌ای احیاء برجام، مثبت ارزیابی می‌شود و به نظر می‌رسد که دو طرف به توافق مشترکی رسیده اند.
آمریکا در حالی خود را راغب به بازگشت به توافق هسته‌ای ایران نشان می‌دهد که با گذشت چند ماه از آغاز مذاکرات برجامی در وین به جز نمایش‌های دیپلماتیک گاه و بی گاه خود، هنوز هیچ اقدام عملی برای اثبات حسن نیت خود نشان نداده است و کماکان بر بسط توافق هسته‌ای با ایران اصرار دارد. اصراری که آمریکایی‌ها با هدف الحاق موضوعات مرتبط به فعالیت‌های موشکی و منطقه‌ای ایران آن را دنبال می‌کنند. در این میانه موضع ثابت جمهوری اسلامی غیرقابل تغییر است و تهران خواستار لغو تمامی تحریم‌ها و راستی آزمایی آن‌ها سپس احیاء توافق است.
