شرکت داروسازی « فایزر » و شریک آلمانی‌اش «بیون‌تک» چند ماه پیش اعلام کرد موفق به تهیه واکسن ی شده که بیش از 90 درصد در برابر ویروس کرونا اثربخشی دارد.
یک هفته بعد شرکت آمریکایی «مدرنا» هم اعلام کرد که واکسن تولیدی این شرکت 94.5 درصد در برابر ویروس کرونا موثر است. این خبر با تبلیغات رسانه‌های غربی به سرعت در سراسر دنیا پخش شد و موجی از امیدواری را در سراسر دنیا ایجاد کرد.
بسیاری در شبکه‌های اجتماعی به انتشار تصاویر مدیرعامل این شرکت پرداختند و عده‌ای دیگر از فایزر را به عنوان شرکتی که قصد عرضه رایگان دوزهای واکسن کرونا را دارد مورد تحسین و تمجید قرار دادند.
تغییر لحن از نیکوکار به تاجر
با این حال، تنها اندکی بعد بود که مشخص شد قهرمان‌سازی‌ها از شرکت‌های فایزر و مدرنا یا سایر شرکت‌های دارویی که روی واکسن کرونا کار می‌کنند انطباقی با واقعیت نداشته و این شرکت‌ها چیزی فراتر از شرکت‌هایی در حال رقابت برای کسب سود در بازاری که میلیون‌ها انسان در آن جانشان را از دست می‌دهند نیستند.
«جان یانگ»، مدیر تجاری شرکت فایزر ابتدا در ماه ژوئن در یک کنفرانس مجازی اعلام کرده بود که این شرکت به دنبال بازگشت سرمایه خود از عرضه واکسن کرونا نیست. او گفت: «اولویت شرکت ما یافتن راه حل‌های پزشکی برای این بحران است.»
با وجود این، اندکی بعدتر که تحقیقات در خصوص واکسن کرونا وارد سومین مرحله آزمایشی شد و فایزر قراردادی به ارزش 1.95 میلیارد دلار با دولت آمریکا منعقد کرد لحن این شرکت تغییر پیدا کرد. «آلبرت بورلا»، مدیر عامل فایزر در آن زمان اعلام کرد مطرح کردن این پیشنهاد که شرکت‌های تولیدکننده واکسن باید از سود خود چشم‌پوشی کنند پیشنهادی «افراطی» است. او گفت: «هر کسی که چنین پیشنهادی می‌دهد باید بسیار متعصب و رادیکال باشد. چه کسی راه حل‌ها را پیدا می‌کند؟ بخش خصوصی.»
پای چه مقدار سود در میان است
در حال حاضر تحلیل‌های بانک سرمایه‌گذاری «مورگان استنلی» حاکی است که شرکت فایزر و شریکش بیون‌تک سال آینده به 13 میلیارد دلار سود از محل فروش این واکسن دست پیدا خواهد کرد.
در یک تحلیل دیگر، تحلیلگران مالی در وال استریت گفته‌اند شرکت‌های فایزر و مدرنا تنها در سال 2021 از محل واکسن کووید-19 حدود 32 میلیارد دلار درآمد خواهند داشت.
«نیک دیدرن»، تحلیلگر مسائل مربوط به شرکت‌ها به روزنامه گاردین گفت: «در اصل، شرکت‌های دارویی، شرکت‌های انحصاری هستند که خودشان را محق می‌دانند داروهایی که تولید می‌کنند را به هر قیمتی که بازار کشش آن را دارد بفروشند.»
سند ثبت اختراع به این شرکت‌ها حق انحصاری می‌دهد به مدت 20 سال دارو ساخته و بفروشند و این عرضه داروها به قیمت ارزان‌تر را غیرممکن می‌کند. در واقع، انگیزه شرکت‌های دارویی درمان بیماری نیست بلکه کسب سود و نفع شخصی برای طرف‌های ذی‌نفع است.
یک پژوهش علمی که در ماه مارس منتشر شد نشان داد که درآمد حاصل از افزایش قیمت انسولین به جای آنکه صرف انجام پژوهش‌های بیشتر و فعالیت‌های توسعه‌ای شود میان ذی‌نفعان توزیع شده است.
به دو مثال از تبعات تقدم سود بر ارزش‌های اخلاقی توجه کنید. زمانی که میلیون‌ها آفریقایی به دلیل شیوع بیماری ایدز جانشان را از دست می‌دادند شرکت‌های بزرگ دارویی آمریکا در تلاش بودند مانع وارد کردن داروهای حیاتی ارزان‌تر توسط دولت‌های فقیر شوند.
تولید دارو برای سود
مثال دیگر اینکه افزایش عفونت‌های مقاوم در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها یک بحران بسیار اضطراری است. با این حال، شرکت‌های دارویی بزرگ، به این دلیل ساده که سرمایه‌گذاری در زمینه ساخت داروهای این بیماری‌ها سودآور نیست در این بخش سرمایه‌گذاری نمی‌کنند.
«دیارمید مک‌دونالد»، فعال سیاسی که رهبری کارزاری برای مقابله با توافق‌های تجاری محرمانه میان دولت‌ها و شرکت‌های بزرگ دارویی برای خریداری واکسن را به عهده دارد چندماه پیش به گاردین گفت: «لازم است ما با همکاری، همبستگی و برابری با کووید-19 مبارزه کنیم.»
وی اضافه کرد: «با وجود این، مدلی که شرکت‌های بزرگ دارویی از آن استفاده می‌کنند عکس این است: «روش آنها مبتنی بر الگوهای تجاری محرمانه‌ای است که هدف آن نه ایجاد پیامدهای سودمند برای همگان بلکه کسب بالاترین سود ممکن برای آن شرکت‌ها است.»
اوایل سال 2000 که بیماری همه‌گیر «سارس» شیوع پیدا کرد دولت‌ها به افزایش سرمایه‌گذاری در خصوص این بیماری که آن هم بر اثر یکی از انواع کرونا ایجاد می‌شود متعهد شدند. با وجود این، شرکت‌های بزرگ دارویی در آن زمان تحقیقات در این زمینه را رها کردند. چرا؟ زیرا انتظار نمی‌رفت که تحقیقات در این زمینه به سود فوری منجر شود.
چرا اعتماد به شرکتی مانند فایزر دشوار است
همین سودگرایی افراطی یکی از دلایل اصلی است که موجب بی‌اعتمادی به شرکت‌هایی مانند فایزر می‌شود؛ خصوصاً اگر بدانیم که این شرکت در سال 2009 برای بالا بردن حاشیه سود خود به کلاهبردی و فریبکاری هم متوسل شده است.
وزارت دادگستری آمریکا در آن سال شرکت فایزر و شرکت تابعه آن «Pharmacia & Upjohn» را به دلیل تخلف در تبلیغات دارویی، حجم عرضه آنها و بازی با جان انسانها به پرداخت 2.3 میلیارد دلار محکوم کرده است.
این طبیعی است که اگر کسب سود و منفعت بر اخلاق و وظیفه حفظ جان انسانها مقدم شود، اعتماد به محصولات شرکتی که این اصل را سرلوحه کارش قرار داده کاسته خواهد شد.
در همین راستا، چندی پیش نتایج یک نظرسنجی نشان داد که کارکنان بخش بهداشت و درمان آمریکا حاضر به تزریق واکسن آمریکایی کرونا نیستند.در این نظرسنجی که دیلی‌میل هفته گذشته آن را گزارش داد 60 درصد از کارکنان یک مرکز نگه‌داری سالمندان در ایالت اوهایو، حدود نیمی از کارکنان بخش بهداشت یکی از مناطق کالیفرنیا و 40 درصد از پرستاران شهر لس آنجلس از دریافت واکسن کرونا خودداری کردند.
