با اندک توجهی در نعمت‌هایی که خدا به انسان ارزانی داشته به روشنی می‌توان به این مطلب دست یافت که همه نعمت‌ها از زیبایی و ارزش خاص بالایی برخوردار هستند؛ چرا که این نعمت‌ها در جهت رفاه و آسایش انسان می‌باشند، تا اینکه انسان روزگار را به سختی و مشقت نگذراند.
در مورد ارزش گذاری نعمت‌هایی که در اختیار انسان است این سوال مطرح می‌شود که کدام یک از جایگاه برتری برخوردار می‌باشند؟
برای جواب این سوال خوب است کارایی نعمت‌هایی که در اختیار انسان است را مورد مطالعه قرار دهیم. بعضی از نعمت‌ها که در اختیار انسان قرار داده شده با توجه به اهمیت و فوائد فراوانی که دارند بیشترین استفاده‌ی آن‌ها مختص به زندگی دنیایی است.
خدای سبحان در سوره مبارکه «الرّحمن» فهرستی از موجودات جهان آفرینش و مجموعه‌هایی از نعمت‌های مادی و معنوی خود را بیان می‌‌فرماید؛ از دنیا و آخرت، از انسان و فرشته و جنّ، از آفرینش انسان و سیر کمالی او، از بهشت و سعادت‌های ابدی، از نعمت‌های ظاهری و باطنی و؛ لذا در حوزه‌های مختلف انسانی ماردی در روایات و آیات وارد شئه که به عنوان بهترین نعمت معرفی شده است که در اینجا به چند نمونه اشاره می‌کنیم:
۱ ـ. حوزه هدایت انسان
الرَّحْمنُ عَلَّمَ الْقُرْآنَ خَلَقَ الْإِنْسانَ عَلَّمَهُ الْبَیانَ؛ [الرحمن/۴-۱]خداى رحمان، قرآن را یاد داد. انسان را آفرید، به او بیان آموخت.»
این آیات نورانی نشانگر این نکته است که قرآن کریم، اولین و مهم‌ترین و پربارترین نعمت الهی است؛ زیرا انسان، تنها در سایه تعلیم خداوند و دریافت و تلقّی قرآن، به کمال نهایی خویش می‌رسد و تا قرآن نباشد، کسی به مقام انسانیّت راه نمی‌یابد.
۲ ـ. حوزه بدن وجسم
یکی از برترین نعمی که خداوند متعال در اختیار انسان نهاده است نعمت «سلامتی و صحت جسم و جان» است؛ چنانچه مولای متقیان علی (علیه السلام) نیز در این باره چنین فرموده اند: «اَلصِّحَّةُ اَفضَلُ النِّعَمِ؛ سلامتى بهترین نعمت است.»
۳ ـ. آخرت
در بیانی از حضرت رسول (ص) نیز آمده است که «الموت تحفه المومن» هیچ هدیه‌ای برای انسان بهتر از هدیه مرگ نیست چرا که انسان تمام وجودش از مرگ لذت می‌برد و بعد از مرگ اولیاء و انبیاء را می‌بیند و با آن‌ها محشور می‌شود.
۴ ـ. حوزه راهنمایی و ارشاد
امام صادق (ع) مى‌فرماید: «وقتى خداوند عقل را آفرید، فرمود: قسم به عزت و جلالم! موجودى را نیافریدم که برمن از تو عزیزتر باشد»، (شیخ مفید، الاختصاص، ص. ۲۴۳)
پیامبر صلی الله علیه و آله: یا عَلىُّ اَلْعَقْلُ مَا اکْتُسِبَتْ بِهِ الْجَنَّةُ وَ طُلِبَ بِهِ رِضَى الرَّحْمنِ.
اى على! عقل چیزى است که با آن، بهشت و خشنودى خداوند مهربان به دست مى آید. [من لایحضره الفقیه، ج. ۴، ص. ۳۶۹، ح. ۵۷۶۲]پیامبر صلی الله علیه و آله: مَثَلُ الْعَقْلِ فِى الْقَلْبِ کَمَثَلِ السِّراجِ فى وَسَطِ الْبَیْتِ؛ عقل در دل، همانند چراغ در میان خانه است. [علل الشرایع، ص. ۹۸، ح. ۱]عقل رانیز می‌توان بهترین هدیه خداوند به انسان دانست. توضیح اینکه خداوند نعمت‌های فراوانی ارزانی انسان داشته، در بین این نعمت ها، نعمت عقل از جایگاه ویژه و خاصی برخوردار است. به همین جهت است که در جای جای روایات، این نعمت را مخصوصاً به خداوند نسبت داده و هدیه الهی دانسته است با اینکه تمام نعمت‌ها از آن اوست، در واقع این یک نوع اضافه تشریفی به خداوند متعال است و کار عقل راهنمایی و ارشاد است.
بهترین نعمت (ولایت)
بهترین نعمت، نعمت ولایت است، چون همه نعمت‌ها در سایه ولایت معنا و مفهوم می‌یابد حتی نعمت توحید چه اینکه از امام باقر (ع) چنین وارد شده است:
بِنا عُبِدَالله. وَ بِنا عُرِفَ اللهُ. وَ بِنا وُحِدَ اللهُ تَبارَکَ وَ تَعالی. وَ مُحَّمَدٌ (ص) حِجابٌ اللهِ تَبارَکَ وَ تَعالی. (اصول کافی، کتاب التوحید، باب النوادر، ح. ۱۰)
به وسیله ما خدا بندگی می‌شود؛ و به وسیله ما خدا شناخته می‌شود؛ و به وسیله ما توحید خداوند متعال تحقق می‌یابد؛ و حضرت محمد (ص) حجاب خدای متعال است.
تحقق بندگی به وسیله اهل بیت (ع) هم مربوط می‌شود به آن عبادت و معرفتی که خود این‌ها نسبت به خدای متعال دارند و هم به وساطتِ ایشان در این امر برای دیگران، زیرا وسیله هدایت همه خلایق به سوی خدا این‌ها هستند؛ و بنابراین هر موحدی که در عالم یافت شود، به برکتِ وجود ایشان به توحید نایل شده و به همین جهت حضرت محمد (ص) را حجاب خدا نامیده اند.
«حجاب» یعنی واسطه؛ و پیامبر (ص) و اهل بیت گرامی اش، چون واسطه بین خدا و خلق هستند، حجابِ خدا میان او و خلقش می‌باشند؛ و مسلم است که حجاب به این معنا نیست که چیزی خلق خدا را از خدا محبوب نماید یا اینکه خدا از خلق محبوب باشد. بلکه خودِ خدا معرفتِ ایشان را واسطه و وسیله بندگی و معرفت خود قرار داده است، به طوری که اگر ایشان نبودند اصلاً خداوند شناخته و بندگی نمی‌شد.
امام باقر (ع) مى فرماید: «نعمت آشکار پیامبر و معرفةالله و توحید است که پیامبر (ص) آورده؛ اما نعمت پنهان ولایت ما اهل بیت (ع) و پیمان دوستى با ما است». (مجمع البیان، ج. ۷، ص. ۴۶۰) آیه ۳ سوره «مائده» هم شاهد سخن بالا است: {/B اَلْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی{w۵۱-۵۸w}{I۵:۳I}/}. در این آیه - چنان که بسیارى از مفسران اسلامى گفته‌اند - منظور از نعمت امر ولایت است که خداوند آن را از طریق وجوب طاعت از «اولى الامر» به اکمال رساند؛ یعنى این نعمتى که قبل از زمان نزول آیه وجود داشت، از نظر استمرار زمانى داراى نوعى نقصان بود که با وجوب ولایت و امامت، به حد کمال و تمام رسید بنابراین «ولایت» نعمتى است که دین اسلام، متکى بر آن است و واسطه بین خالق و مخلوق به شمار مى‌آید ازاین‌رو بهترین نعمتى است که خداوند روى آن حساسیت خاصى نشان داده است (براى مطالعه بیشتر ر. ک: تفسیر المیزان، ج. ۵، ص. ۱۹۲)
ولی و سرپرست حقیقی انسان خدای متعال است و پس از خداوند، انبیا و جانشینان معصوم آن‌ها بر انسان به اذن الهی ولایت دارند. قرآن کریم در این زمینه فرموده:انما ولیکم الله و رسوله و الذین آمنوا الذین یقیمون الصلاة و یؤتون الزکاة و هم راکعون (۵۵ مائده) مراد از الذین آمنوا در این آیه علی (ع) است که پس از پیامبر (ص) خلیفه و جانشین بلا فصل او در امر ولایت است. در زمان غیبت معصوم نیز، فقیه عادل جامع الشرایط، ولی و سرپرست مومنان است.
از پاره‌ای از احادیث در ذیل بعضی از آیات مربوط به نعمت، استفاده می‌شود، مهم‌ترین و عظیم‌ترین و مؤثر‌ترین نعمت خداوند به خلق، نعمت ولایت اهل بیت (علیهم السلام) است.
اصبغ بن نباته از امیر المؤمنین (علیه السلام) نقل می‌کند که حضرت فرمودند:: «چه می‌شود گروهی را که سنت پیغمبر را تغییر دادند و از وصی او اعراض کردند، آیا نمی‌ترسند از نزول عذاب الهی؟ سپس این آیه را تلاوت فرمود:: «أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ بَدَّلُواْ نِعْمَةَ اللّهِ کُفْراً وَأَحَلُّواْ قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَارِ» ابراهیم، ۲۸
آیا نمی‌بینی کسانی را که نعمت‌های خدا را تبدیل به کفر کردند و قوم خود را به نابودی کشاندند، آنگاه فرمودند::
«نَحنُ النِّعمَهُ الّتی اَنعَمَ اللهُ بِها عَلی عِبادِه وَ بِنا یفوزُ مَن فازَ یومَ القِیامَهِ» آن نعمتی که خداوند بر بندگانش نازل کرده است ماییم و به وسیله‌ی ما در قیامت رستگار می‌شوند. اصول کافی، ج. ۱، ص. ۲۱۷
در سخن دیگری، امام صادق (علیه السلام) آیه «وَذکُروا آلاءَ اللّهِ» را تلاوت کرد سپس فرمودند:: آیا می‌دانی مراد از نعمت‌های الهی چیست؟ فرمود:: «هِی اَعظَمُ نِعَمِ اللهِ عَلی خَلقِهِ وَ هی وِلایتُنا» همان
مراد بزرگترین نعمت خداوند بر خلقش می‌باشد و آن ولایت ما اهل بیت است در ذیل آیه «وَأَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً» از امام کاظم (علیه السلام) سؤال شد مراد از نعمت ظاهری و باطنی چیست؟
حضرت فرمودند:: مراد از نعمت ظاهری امام ظاهر و مراد از نعمت باطنی امام غائب است. راوی تعجب کرد که مگر در بین شما ائمّه، امامی هست که غائب شود؟ فرمود:: «نِعَمَ یغیبُ عَن عَن اَبصار ِ. النّاسِ شِخصُه و لا یغیبُ عَن قُلوبِ المُؤمِنینَ ذِکرُهُ و هو الثانی عَشَرَ مِنّا» بحار، ج. ۵۱، ص. ۱۵۰
امام کاظم (علیه السلام) این سخن را زمانی فرمود که هنوز امام زمان (علیه السلام) متولد نشده بود و این امر به خاطر آماده کردن مردم و آگاه کردن آن‌ها از آمدن آن امام غائب است.
این احادیث ثابت می‌کند اهل بیت عموماً و امام زمان (عج) خصوصاً، نه تنها نعمت اند بلکه بزرگترین نعمت خداوند بر خلق اند. چرا که خداوند به وسیله‌ی آن‌ها به دیگران نعمت می‌دهد. بی انصافی است که کسی آب و نان و زمین و آسمان، باد و باران، سلامتی و عاقبت، پدر و مادر و ... را نعمت بداند، امّا دین، ولایت اهل بیت و امام معصوم را نعمت نداند؟! نعمت بزرگی که شکر فراوانی نیاز دارد و شکر آن چیزی جز محبت و اطاعت از ایشان نیست.
ولایت نعمتی گرانسنگ است که درک وهضم آن وخود را در مسیر هدایت ولائی قرار دادن، سبب می‌شود انسان در صراط مستقیم قدم بگذارد وصراط مستقیم آخرش بهشت ورضوان الهی خواهد بود.
