داوود پرچمی کارشناس مسائل سیاسی یادداشتی با عنوان «مناظره دوم: نه به وضع موجود و آری به تغییر» که متن آن در ادامه می‌آید:
مناظره دوم، گامی مهم در جهت هنجار شدنِ "نه به وضعیت موجود و آری به تغییر شرایط" بود. روش چهار ساله مقصر سازی دولت قبل، اینبار کارایی لازم را برای دولت نداشت. انتقادات دقیق منتقدان وضع موجود از آغاز، آنچنان شرایط را به نفع آنان تغییر داد که تاکتیک های نمایندگان وضع موجود تا به آخر نتوانست آنها را از انفعال خارج و نتیجه را به نفع آنان تغییر دهد و بطوری که تزلزل آنها را وادار به توسل به نیروهای بیرونی نمود.
صرفنظر از اینکه کدام جریان و جبهه سیاسی در مناظره پیروز شود، رویداد تاسف آور آن است که بیان و علنی سازی نقاط ضعف که همانند فیلمهای اکشن لذت بخش هم شده است، ضمن اینکه بر آگاهی مردم می افزاید، در کل می تواند موجب کاهش مشروعیت و مقبولیت همه جریان های سیاسی شود.
بدون شک آراء جبهه نیروهای پای بند به اصول انقلاب از این مناظره به بعد افزایش بسیار زیادی خواهد داشت. این نحوه حضور بین نیروهای جبهه انقلاب که ظاهرا بدون هماهنگی قبلی هم بوده نشان از عمق وخامت اوضاع کشور و عزم جزم آنان برای تغییر این شرایط و انسجام درونی آنها را به نمایش گذارد. این رویه بسیاری از مردم را از بلاتکلیفی در انتخاب رها خواهد کرد. قالیباف بسیار خوب شروع کرد مشخص بود سناریوهای متفاوتی را متناسب با اینکه در کدام نوبت مناظره قرار گیرد را طراحی کرده بود. این نشان از وجود تیم قوی کارشناسان و مشاوران همکار او دارد.
دراین مناظره نیز سخنان نامزدها حول نامطلوب بودن وضع موجود و دفاع از آن دور میزد، آنها کمتر پاسخهای سئوالات را می دادند و کمتر از برنامه های آتی خود به نحوی که مردم را اقناع کند صحبت کردند. فرصتی بود برای مقایسه زوجی نامزدها و نه برنامه، رویه ای که برای مناظره سوم مناسب منتقدان دولت نیست.
در مجموع سه نامزد جبهه انقلابیون یعنی آقایان رئیسی، قالیباف و میر سیلم بهتر از آقایان جهانگیری و روحانی بودند. آقای هاشمی طباء در میانه خود را قرار داده است زیرا ضمن برخی حمایتها از دولت بعضا انتقادات جدی مثل افزایش بودجه جاری کشور را مطرح می کند. در درون هریک از این دو دسته آقای میرسلیم خوش درخشید، سئوالات دقیق و پاسخ های دقیقتر می داد، نشان دهنده آن بود که در طی این سالیان بر مسائل کشور کار کرده و استاد دانشگاهی بدنبال ریشه یابی مشکلات کشور و حل آنها بوده است. هر دولتی بر سر کار آید از نظر کارشناسی ایشان می تواند بهره مند شود.
آقای قالیباف نیز بسیار بهتر از دور قبل ظاهر شد. آرامش و تسلط بر خودش و مسائلی که مطرح می کرد نشان از تمرکز یبیشتر او و بهره مندی از مشاوران خوبی می داد. طرح مسئله واردات پوشاک توسط دختر وزیرآموزش و پرورش در دقایق آغازین مناظره خیمه دولت را خواباند. آقای رئیسی نیز بسیار متفاوت تر از مناظره قبل بود. کاملا مشخص بود که نسبت به دور قبل آمادگی بیشتری دارد. بسیار دقیق تر و قابل فهم تر از قبل صحبت می کرد بیش از دیگران به برنامه هایش توجه داشت. نشان دادن کتاب برنامه های مدون خود هرچند بسیار کوتاه بود اما نشان خوبی برای برنامه داشتن بود.
آقای جهانگیری بسیار ضعیف تر از مناظره اول بود، او که در مناظره اول ارائه خوبی داشت، برتری خود بر آقای روحانی را نشان داد و تاثیر زیادی هم بر تغییر نگرش هواداران جریان سیاسی خود در ارزیابی ضعیف از آقای روحانی و اقبال بیشتر از خودش گذارده بود. در این دوره احتمالا آگاهانه برای جلوگیری از تضعیف بیشتر روحانی و جلوگیری در تردید انتخاب هواداران در روحانی فروغی نداشت. ایشان در جریان مناظره مکتوباتی بیانیه وار و از پیش تهیه شده را آنهم نه چندان روان از رو می خواند و تداعی کننده از رو خوانی آقای کروبی درسال 88 بود. آقای هاشمی طباء در میانه گیر کرده است، همزمان از دولت دفاع کرده و هم نقاط ضعف آنرا بر می شمرد. پس از آقای هاشمی طباء آقای روحانی ضعیف ترین نامزد این دور از مناظرات بود. توصیه های مشاوران بر لبخند زدن، صورتی ساختگی را به مردم نشان داد که سعی در پوشاندن واقعیت می کرد.
چینش نامزدها بر روی یک طیف را می توان اینگونه دیدکه از قوی به ضعیف، آقای میرسلیم بهترین ارائه را داشت، پس از او آقایان رئیسی و قالیباف قرار داشتند. هرچند که ارائه آقای رئیسی نسبت به خودشان در این دوره بسیار قوی تر بود، بطوریکه از کنشگران فعال این دور از مناظره ها ارزیابی می شود. سپس آقای جهانگیری قرارداشت و پس از آن آقای روحانی و هاشمی طباء قرار خواهند گرفت.
آقای روحانی مستغرق در خود شده و مردم را به گونه ای اهانت آمیز دست کم می گیرد، علاوه بر واقعیات موجود در جامعه که با ادعاهای ایشان فاصله زیادی دارد، ارزیابی غیر صاذقانه ای هم بدست می دهد ایشان در همان زمانی که از اخلاق صحبت می کند با بی اخلاقی از زبان نیش و متلک گویی استفاده می کند و این چیزی نیست که از دید مردم پنهان باشد. ایشان برای جمع آوری رای به هر ریسمان پوسیده ای چنگ می زند. در این مناظره هیچ پیامی که بتواند مردم را معتقد به تداوم دولت و انتخاب مجدد ایشان کند وجود نداشت. بلکه به عکس پس از طرح موضوع قاچاق یا ورود غیر ضروری لباس از خارج توسط دختر وزیر دولت، توسط آقای قالیباف، مطالبی که نامزدهای منتقد بویژه آقای میرسلیم و آقای رئیسی داشتند، و پاسخ های بی ربط آقای روحانی و هم دفاع غلط آقای جهانگیری در این موضوع شناخت مردم از واقعیت دولت و ناتوانی آنها و بفکر مردم نبودنشان را نشان داد و بر بی اعتمادی آنها افزود.
عملکرد سوء دولت شرایطی به وجود آورده که امروز به جز عده قلیلی از گروه های مرجع - هنرمندان و ورزشکاران - که نظر سیاسی دارای گرایش قوی اصلاح طلبی هستند و برخی کسانی که اساسا با کلیت نظام مشکل دارند به نفع آقای روحانی موضع گیری نمی کنند. به جای پاسخ به سئوال چگونگی بهبود وضع آموزش و ارتقاء سطح علمی کشور، آقای روحانی از هنرمندی یاد کرد که مناجاتش از صدا و سیما - که امروز بشدت جانبدارانه به نفع آقای روحانی عمل می کند - پخش نمی شود. صرف نظر از مواضع ضد نظام و اسلام این خواننده و سوابق پیش از انقلاب او، حتما آقای روحانی فراموش کرده است که این فرد برای جلوگیری از پخش صدایش از سیمای جمهوری اسلامی شکایت کرده و خود مانع آن شده است.
اصحاب رسانه نیز مانند بسیاری از اقشار دیگر اعتماد خود به دولت را از دست داده‌اند، آنها به کرات شاهد بوده اند که رئیس جمهور و وزراء همکاران منتقدشان را در مصاحبههای خود راه نداده اند، وزیر بی اخلاق دولت میکروفن را از دست خبرنگار گرفته و با او توهین آمیزترین رفتارها را داشته، دولت بارها و بارها علیه رسانه های منتقد دولت شکایت کرده است، اینها علاوه بر نسبت دادن نارواترین صفتهای زشت توسط رئیس جمهور به منتقدان دولت بوده است. با این وصف فکر می کنند که مردم ادعاهای آزادی دادن را باور می کنند.
آقای روحانی در شرایطی از موفقیتهای سوریه صحبت می کند که یکبار از عزیزان مدافع حرم و خانواده های آنان که عموما در سختی زندگی می کنند، یاد نمی کند. حتی یک نفر از جریان فکری و حامیان آقای روحانی در بین شهدای حرم نیست، موفقیت های سوریه نتیجه خون پاک این عزیزان دل داده به اهل بیت علیهم السلام و نتیجه سیاست ورزی نشات گرفته از اسلام انقلابی رهبری است که نتیجه آن گسترش مرزهای معنوی انقلاب اسلامی فراتر از مرزهای جغرافیایی است که دولت و مشاورانش در آن به دنبال تامین منافع ملی هستند.
ایشان با ناراحتی، آزمایش موشکی و نوشتن شعار بر آن را – که شعاری جز علیه اسرائیل غاصب و امریکای جنایتکار نیست - را نشانه مخالفت با جریان مذاکرات هسته ای و تاثیر گذاری منفی بر آن دانستند، این درحالی است که ایشان با توجه به سوابق قبلی خود که عضو شورای امنیت ملی بوده و اکنون نیز رئیس آن هستند، اولا بهتر از هر کس دیگری می دانند که توان موشکی ایران از مهمترین عوامل بازدارنده در مقابل دشمنان مردم و کشور و انقلاب می باشد و ثانیا این آزمایشات با مجوز و هماهنگی شورای امنیت ملی صورت می گیرد.
زمینه‌های تحریک و تعمیق اختلافات قومی و مذهبی در کشور بر خلاف مصالح ملی و فقط برای رای جمع کردن برای چندمین بار در صحبتهای آقای روحانی دیده شد مانند طرح زن سنی فرماندار (که در حادثه منا شهید شد). ایشان با شگرد مبهم گویی همیشگی خود انگشت نشانه را بسوی فضا برده و بدون هیچ مدرک و مستندی مخالفت با مدیریت زنان و اهل سنت را به جبهه انقلاب نسبت دادند. دامن زدن به اختلافات برای کشور مضر است، ساده لوح و سطحی نگر دیدن زنان و اهل سنت که می توان این گونه آنها را فریب داده و رای آنان را بدست آورد نوعی توهین به آنها به حساب می اید. توهینی که قطعا رای را خواهد کاست. آن زن شهید عزیز امروز بی مزار است و مسببین شهادت او و صدها شهید دیگر توسط وزیر امورخارجه این دولت برادر خوانده میشود. نمی دانیم نام آن را چه بگذاریم تشنج زدایی یا ذلت پذیری.
آقای روحانی شما در لباس پیامبر خدا هستید، با چه قیمتی می خواهید مجددا رای بیاورید. ما دوست داریم حسن روحانی شجاعانه و سربلند و با تمکین از رای مردم کنار برود. حسن روحانی سخنران مسجد ارک در مراسم چهلم مرحوم حاج آقا مصطفی خمینی نزد خداوند و مردم با ارزش تر از رئیس جمهوری است که برای 4 سال باقی ماندن در قدرت به هر وسیله ای متوسل بشود.
در این مناظره یار کمکی و نامزد پوششی هم کمک قابل توجهی نداشت و ناگزیر از توسل به تایید رهبری و مایه گذاشتن از تایید سران فتنه شد. آقای جهانگیری ضعیف تر از مناظره قبل و بسیار پر اشتباه بود. آقای جهانگیری اگر ما قدرت اول منطقه نیستیم، کدام کشور است؟ رژیم صهیونیستی است؟ یا عربستان است و یا ترکیه؟ مشاوران شما به عنوان معاون اول رئیس جمهور را با کدام مولفه های قدرت به چنین تحلیل رسانیده اند؟ امروز مولفه های قدرت تغییر کرده، نفت تنها مولفه قدرت ما نیست؟ هرچند که در فرایند مذاکرات هسته ای قدری از آن کاسته شده اما امروز سرمایه اجتماعی ایران اسلامی در منطقه که تبدیل به سرمایه سیاسی نیز گردیده از مهمترین مولفه های قدرت ماست.
این سرمایه و امنیت ناشی از آن در سایه دلاورمردیهای جوانان غیور این مملکت در عرصه های مختلف و هدایت و درایت پیامبر گونه رهبری بدست آمده و دولت به جز نقش سربازان گمنام امام زمان علیه السلام، نقش بسیار اندکی در آن دارد. تدبیر آن است که اگر چنین هم باشد شخصی در جایگاه معاون اول این گونه فاش در تریبون عمومی حرف نزند. شاید همانند گراهای برخی از مسئولین در جریان مذاکره با دشمنان این کشور، آب به آسیاب دشمن ریخته شود. در این مناظره تعارض درونی آقای جهانگیری نمود پیدا کرد درجایی که ناگزیر برای موجه سازی خود، تایید مقام معظم رهبری را بیان کردند و همچنین از سران فتنه گری که از خطوط قرمز رهبری است مایه گذاشتند. این احتمال وجود دارد که تایید رهبری نسبی و در شرایطی مقایسه ای بین آقای جهانگیری و افرادی دیگر بوده باشد.
تاکتیک ترساندن مردم از بازگشت به گذشته پس از قریب 4 سال اداره ناکارآمد کشور توسط دولت، مقصر جلوه دادن غیر محسوس نهادهای انقلاب کارسازی خود را از دست داده است. آنچه نگران کننده است آن است که به فرض اگر آقای روحانی پیروز انتخابات شود چه بر سر کشور خواهد آمد.
اول: وادادگی ایشان موجب تسلط اصلاح طلبان افراطی ساختار شکن بر دستگاه های دولتی کشور، تعمیق شکاف و دو دستگی در بین مردم و فراهم سازی زمینه تضاد درونی در کشور و کاهش همبستگی مردم و در نتیجه طمع دست درازی بیگانگان به کشور خواهد شد. بر این اساس در صورت انتخاب مجدد آقای روحانی احتمال بروز تنش های سیاسی و اجتماعی درونی بیشتر خواهد شد. با توجه به تجربه کشورهای بیگانه در مذاکرات برجام، و تن دادن به فشار خارجی و نادیده گرفتن برخی خطوط قرمز تعیین شده رهبری، انتخاب مجدد آقای روحانی مورد علاقه آنهاست، اما امکان قراردادن کشور در شرایطی را افزایش می دهد که دشمنان ایران را برای نتیجه گیری از گزینه های دیگری علاوه بر تحریم ها امیدوار کند. از این رو احتمالا عدم رد بیّن برجام توسط نامزدهای منتقد بیشتر برای ندادن بهانه به دست خارجیان و جلوگیری از نگران کردن مردم است.
دوم: طیف دیگر نزدیک به دولت، ثروتمندان قدرتمندی هستند که در طول سالیان پس از انقلاب ثروت هنگفتی ایجاد کرده و با رانت جویی شریانهای اقتصادی کشور را مغایر با مصالح مردم در دست گرفته اند. احتمالا برخی از انها چون برایشان در دولت بودن نمی‌صرفد از دولت خارج شوند اما بطور قطع در تکاثر ثروت خود و تنظیم قواعد اداره کشور به نفع خود خواهند کوشید.
موج بیانیه ها و اعتراضهای دستگاههای دولتی نمی تواند تغییری در شرایط موجود بوجود آورد. انتظاری جز این نیست که دستگاههای دولتی از دولت دفاع کنند و مطالب منتقدان را نفی نمایند.
از این مرحله به بعد نقش آفرینی ستادهای انتخاباتی پررنگتر و متناسب با اقدامات آنها در شکل دادن به آراء مردم بویژه گروهی که هنوز در آستانه ورود به رای گیری هستند و اتخاذ تصمیم نکرده اند موثر خواهند بود. از این به بعد است که ناظرین انتخابات باید مراقبت بیشتری داشته باشند زیرا رو آوردن به حرکتهای تخریبی و خلاف قانون بیشتر خواهدشد.
سفرهای استانی آقای رئیسی نشان میدهد که اقبال عمومی از ایشان رو به فزونی است، در هر استانی وارد می شوند بیش از استان قبلی از ایشان استقبال می شود. آقای رئیسی این ظرفیت را دارد که شخصی تهای زیادی را از جریان های مختلف با خود همراه کند که اثر بخشی این سفرها را بیشتر نماید. همچنین آقای قالیباف نیز با جمع های پر شور مواجه است. آقای میرسلیم اظهاراتی دارند که جلب نظر نخبگان را می کند بنابراین می توانند در محافل علمی و دانشگاهها بیشتر تاثیر گذار باشند. در مقابل آقای روحانی ناچار به دیدارهای سازماندهی شده در محیطهای بسته مثل کارخانه و امثالهم می پردازد. با اتفاق شعار دادن کارگران برعلیه او در مرقد حضرت امام رحمه الله علیه دیگر احتمال قرار گرفتن در چنین فضاهایی نیز کاهش خواهد یافت.
هرچند برای پیش بینی قطعی کمی زود است و هر واقعهای می تواند بر فرایند شکل گیری رفتار رای دهی مردم موثر باشد اما آنچه مسلم است این مناظره در شکل دادن رای منفی به آقای روحانی و رای مثبت به جبهه مقابل او بسیار موثر بود. انتظار می رود پس از مناظره سوم که در حوزه مسائل اقتصادی است و قطعا برای دولت پر چالشتر خواهد بود، کار دولت یک سره شود و این دولت اولین دولت جمهوری اسلامی باشد که یک دوره سر کار می ماند.
در مناظره سوم نامزدهای منتقد سعی می کنند علاوه بر نقد شرایط موجود برنامه های خود برای خروج از وضعیت را ارائه کنند. دسترسی بیشتر نامزدهای دولت به اطلاعات برای آنها فرصت ساز است می توانند نقش منتقد برنامه را بگیرند و مخالفان خود بی تجربه نشان دهند، اما بدلیل سوء عملکرد نمی توانند خارج از چارچوبی که تاکنون بوجود آورده اند طرحی ارائه کنند، اگر هم ارائه کنند پذیرش آن برای مردم می تواند تداعی وعده های عمل نشده گذشته باشد. اما منتقدان با ارائه داده های مقایسه ای بیش از پیش عملکرد دولت را زیر سئوال خواهند برد و همچنین برنامه های قابل فهم برای عموم مردم و سازوکارهای موردنظر خود برای تحقق و دستیابی به اهداف را به داوری مردم خواهند گذاشت.
بی شک مناظره سوم کارشناسانه تر خواهد بود. اگر این روند ادامه یابد و نامزدهای مقابل آقای روحانی از شکست و تقسیم سبد آراء خود خودداری کنند، می توان پایان دولت آقای روحانی را از هم اکنون دید. عدم موفقیت منتقدان دولت در ارائه برنامه های قابل قبول برای مردم منجر به کاهش تلقی موثر بودن رای در تغییر سرنوشت مردم و کشور خواهد شد و این امر مشارکت مردم در انتخابات را کاسته و احتمال موفقیت نامزد دولت را بیشتر می کند. امید در روز انتخابات شاهد حضور حداکثری مردم و همدلی آنان برای انتخاب اصلح باشیم.
