این تحلیلگر اقتصادی در کلاب‌هاوس با موضوع اینکه چطور شد که طالبان افغانستان را تصرف کرد؟ گفت: افغانستان از منظر اقتصادی، شریک بسیار مهمی برای ایران تلقی می‌شود. در بیست سال اخیر، این کشور نقش مهمی در تجارت خارجی ایران داشته است.
وی تاکید کرد: البته پیش از این نیز افغانستان دارای موقعیت بالایی در حوزه تجارت بود، خاطرم هست که سی سال قبل که به هرات رفتم دیدم نود درصد کالاهای موجود در بازار هرات از ایران رفته است، این در حالی است که موقعیت اقتصادی و صنعتی ایران در سی سال قبل اصلا قابل قیاس با شرایط کنونی نیست.
وی با اشاره به اینکه در افغانستان پایه‌های صنعتی شکل نگرفته است، گفت: افغانستان از جنوب با پاکستان هم مرز است و به واسطه مساله ژئوپلتیک، فضای آرامی در این مرز برای هر دو کشور وجود نخواهد داشت.
او با اشاره به هم مرزی افغانستان با چین از شرق این کشور گفت: تا جایی که من می‌دانم این کشور در نظام کمربندی چین جایی ندارد و در مرز افغانستان و چین نیز کوه‌های هندوکش قرار دارد. از سوی دیگر در شمال با کشورهای تاجیکستان و ترکمنستان و ... دچار چالش امنیتی هستند اما در همین فضا بنیه صنعتی ایران به گونه‌ای است که نیاز افغانستان به ما گریزناپذیر است. لیلاز تاکید کرد: به نظر می‌رسد که افغانستان چاره‌ای جز این ندارد که ایران را شریک استراتژیک خود قرار دهد و برای ایران هم مسیری دیگر در ارتباط با افغانستان وجود ندارد.
نقش بازار هرات در تحریم‌ها
وی با اشاره به نقش مهم بازار هرات در دوران تحریم اولیه و ثانویه برای ایران گفت: من به لحاظ مسائل امنیتی نمی‌توانم موضوع را به صورت دقیق اشاره کنم اما در این دوران تحریم اولیه و ثانویه بازار ارز هرات و بازار سلیمانیه نقش بسیار مهمی در خنثی‌سازی تحریم آمریکا داشتند.
وی گفت: همین اثرگذاری بالا سبب شد ما در ایران هیچ گاه دچار قحطی دلار و به تبع آن دچار قحطی صادرات و واردات نشویم، در حقیقت این دو بازار نقش بازار دوبی را برای ایران کمرنگ کردند و خود این نشان می دهد مقداری از صادرات رسمی و غیر رسمی ایران، چه دولتی و غیردولتی ایران از همین محل بوده و در یک کلام نقش این بازار در خنثی کردن تحریم غیر قابل چشم پوشی است.
وی با اشاره به اینکه تنها بندر ایران که رسما از شمول تحریم‌ها مستثنی بوده است، بندر چابهار است، گفت: این مستثنی شدن به خاطر پافشاری هند و نیاز ایالات متحده امریکا برای پیشبرد منافع دولت آقای اشرف غنی صورت گرفت.
او در توضیح این مطلب افزود: ما در بندر، جاده و راه‌آهنی که در این بندر در حال ساخت است میلیون‌ها دلار سرمایه‌گذاری کردیم و تا جایی که بنده اطلاع دارم صدها دستگاه کامیون در حال انجام تزانزیت بین بندر چابهار و افغانستان در سکوت کامل در حال انجام است و این کامیون‌ها حتی پلاک افغانی دارند.
لیلاز تاکید کرد: این‌ها یک دالان مطمئن برای خنثی کردن تحریم‌ها تا به حال بوده‌اند و منابع ارزی قابل توجهی را سرازیر ایران می‌کنند.
وی گفت: از حالا به بعد احتمال انجام این کار بیشتر است و فکر می‌کنم با توجه به اینکه افغانستان شریک تجاری مطمئنی در دوره تحریم برای ایران بوده است، بعد از تحریم هم ممکن است ما مقدار بسیار قابل توجهی امکان مشارکت در بازسازی صنعتی و افغانستان خواهیم داشت.
لیلاز با تاکید بر این افغانستان ثروتمندتر از آن چیزی است که جهان تصور می‌کند به سه عامل ثروتمندی این کشور اشاره کرد و گفت: از یک سو به دلیل کمک‌های گسترده جهانی که دریافت کرده و از سوی دیگر به دلیل موقعیت ویژه در محصولات کشاورزی و البته ترانزیت مواد مخدر که غیرقابل چشم‌پوشی است، ثروتمندتر از تصور عامه است.
وی گفت: طبق رده‌بندی‌های جهانی از لحاظ فقر ایرانی‌ها و افغانستانی‌ها دیگر نباید وجود داشتند و باید محو می‌شدند اما می‌بینید همین حالا در این شرایط تحریم و وضعیت اقتصادی، ماهیانه یک میلیون دستگاه گوشی موبایل واد کشور می‌شود و در نتیجه وضعیت ما بهتر از وضعیتی است که جهان تصور می‌کند.
طالبان تغییر کرده است
وی با اشاره به اینکه طالبان تغییر رفتار داده است، گفت: خود ما در این بیست سال تغییر کردیم و تغییرات خودمان را به رسمیت می‌شناسیم اما تغییر طالبان را به رسمیت نمی‌شناسیم.
وی گفت: دوستانی که خودشان را پشت موضوع حقوق زنان پنهان می‌کنند نیز بهتر است اجازه دهند دموکراسی از نوع ایرانی و افغانی در اینجا شکل گیرد. بهتر است کمی فکر کنیم ببینیم چطور طالبان بدون داشتن سلاح سنگین و با در دست داشتن کلاشینکف و به قول برخی دوستان روزنامه‌نگار با دمپایی توانست بدون هیچ مقاومت شدید افغانستان را بگیرد. این نشان می‌دهد که این‌ها پایگاه مردمی دارند.
وی ادامه داد: حتی در هرات که مقر تمدن تاجیک است، نیز اسماعیل خان بیش از دو روز مقاومت نکرد. مطلب نیویورک‌تایمز را بخوانید، می‌بینید نوشته فاصله زمانی حرکت طالبان از مقرشان تا کابل دقیقا مثل یک زمان معمولی سفر است چرا که مردم افغانستان با چیزی درگیر بودند که مسأله امروز ماست یعنی فساد، ناکارآمدی و عدم انسجام که ما نیز از هر سه رنج می‌بریم.
وی تاکید کرد: تردیدی نکنید هر کسی در ایران و افغانستان از آقای رییسی و خاتمی تا طالبان و اشرف غنی بتواند این سه مشکل را حل کند، رییس است.
