دولت سعودی شنبه ۳۰ نوامبر (سوم ربیع‌الثانی ۱۴۳۶ - چهارم بهمن ۱۳۹۳) پنجمین سال شاه شدن سلمان بن عبدالعزیز را جشن گرفت.
اخبار بین‌الملل- جشن به قدرت رسیدن سلمان امسال در شرایطی صورت می‌گیرد که دولت سعودی با شکاف‌های سیاسی، اقتصادی و بحران‌های دیپلماسی و همچنین جنگ یمن و تغییر و تحولات در داخل جامعه عربستان رو به رو است و در کنار این‌ها سازمانهای حقوق بشری نیز شرایط حقوقی دشواری برای ریاض ایجاد کرده‌اند.
بنابراین گزارش، در پنج سال گذشته دشواری‌های اقتصادی و تحولات پیش‌بینی نشده سیاسی که بحران‌های مختلفی را برای عربستان پیش آورده، همراه دولت ریاض بوده است و محمد بن سلمان با استفاده از قدرت پدرش پله‌های ترقی را بسیار سریع طی کرد و باعث شد تا چهره عربستان بدتر از گذشته شود.
بحران‌های اقتصادی و مالی
با نشستن سلمان بن عبدالعزیز به تخت پادشاهی، دولت سعودی در تلاش برای مقابله با کسری بودجه حقوق‌ها و حمایت‌ها از بخش عمومی را کاهش و در مقابل قیمت حامل‌های انرژی از جمله سوخت و برق و آب را افزایش داد. علاوه بر این مبلغ زیادی نیز از داخل و خارج کشور قرض کرد.
در این میان سیاست «ریاضت اقتصادی» تأثیر منفی بر اقتصادی سعودی گذاشت و موجب افزایش رکود و زیان به بخش دولتی و کاهش جذب نیروی جدید شد.
به نوشته الخلیج اونلاین، طبق گزارش‌های بین‌المللی مردم عربستان به فضل درآمدهای نفتی تا پیش از این از اوضاع اقتصادی خوبی بهره‌مند بودند اما در پنج سال اخیر بتدریج دریافته‌اند که به دلیل سیاست‌های اشتباه و جنگ طولانی مدت یمن، اوضاع معیشتی و اقتصادیشان در حال دشوار شدن است.
تراز تجاری خارجی دولت سعودی (نفتی و غیر نفتی) در شش ماهه اول سال ۲۰۱۹ به میزان ۶.۱ درصد کاهش یافته و حمله به تأسیسات آرامکو، نیمی از فروش نفت را برای یک ماه مختل کرد.
جنگ یمن و نابودی منابع مالی دولت
یک ماه پس از پادشاهی سلمان بن عبدالعزیز، بدترین تصمیم دوره زمامداری او یعنی اعلام جنگ علیه یمن و در حمایت از دولت منصور هادی صورت گرفت. در آن زمان حاکمان سعودی می‌پنداشتند که جنگ چند هفته بیشتر به طول نخواهد انجامید. اما اکنون در پنجمین سال خود قرار گرفته و هنوز ادامه دارد و در این مدت خسارت‌های مالی و نظامی بی نهایتی به دولت ریاض وارد کرده است که ابعاد آن هنوز مشخص نیست.
علاوه بر این فشار اقتصادی حاصل از جنگ، دولت سعودی مجبور به امضای قرارداد خرید ۴۶ میلیارد دلاری اسلحه با آمریکا شده است و نیروهای آمریکایی برای مراقبت از تأسیسات نفتی عربستان در این کشور مستقر شده‌اند که باید هزینه آن را نیز دولت سعودی بپردازد.
این وبگاه خبری در ادامه نوشت: اکنون با گذشت پنج سال دیگر سخن‌ها از حملات هوایی سعودی و بمباران مواضع حوثی‌ها نیست؛ بلکه در خصوص ضد حملات، حملات موشکی و پهپادی حوثی‌هاست که به راحتی وارد حریم عربستان می‌شوند.»
در کنار این، سازمانهای بین‌المللی نیز دولت سعودی را به ارتکاب جنایت علیه غیرنظامیان در یمن متهم می‌کنند و در خواست‌های بسیاری برای کشاندن پرونده مسئولان سعودی به دادگاههای بین‌المللی مطرح است.
خاشقچی و بحران قطر
محاصره قطر و قتل فجیع «جمال خاشقچی» دو رویداد دیگر عصر پادشاهی سلمان بن عبدالعزیز است. ترور و تکه تکه کردن خاشقچی آن هم در کنسولگری عربستان در استانبول ضربه مهلکی به دولت سعودی وارد کرد و باعث شد تا اماکن دیپلماتیک این کشور در سرتاسر جهان بعنوان مکانی برای جنایت شناخته شوند.
پس این قتل، تقریبا تمامی گزارش‌های بین‌المللی از دست داشتن «محمد بن سلمان» سخن گفتند و فشارهای بین‌المللی به طور کم سابقه‌ای افزایش یافت. موقعیت دولت سعودی در جهان اسلام که خود را نماد اسلام معرفی می‌کند نیز بسیار مخدوش شد.
از این پس سلمان و پسرش برای تلطیف افکار عمومی و اصلاح بخشی از تخریبی که متوجه آن شده بودند، دست به توسعه روابط عمومی و جذب سرمایه‌گذاران خارجی تحت آنچه «تمایل به شرق» خوانده می‌شد، زدند و تلاش کردند با کشورهایی که در موضوع خاشقچی انتقادی از ریاض نکرده بودند، همچون هند و چین و روسیه، ارتباط برقرار کنند. اما این گام نیز موفقیت‌آمیز نبود و صرفا گامی موقت برای دور ماندن از کشورهای غربی جهت عدم محاکمه مسئولان سعودی برداشته شد.
در این میان محاصره قطر در کنار امارات و بحرین و مصر نیز علاوه بر جلب انتقادات بین‌المللی، موجب شد تا دوحه از حالت تدافعی به مشی تهاجمی روی آورد. این محاصره بیش از پیش در هم تنیدگی روابط ترکیه و قطر را فزونی داد و ارتش ترکیه نیروهای خود را در خاک قطر و در همسایگی امارات و عربستان مستقر کرد. بنابراین محاسبات اشتباه ریاض و ابوظبی برای ضعیف نگه داشتن جبهه قطر و ترکیه، نتیجه عکس داد و نظامیان ترکیه برای اولین بار پس از فروپاشی عثمانی در وارد این منطقه شدند.
بازداشت‌ها و شکنجه‌ها
کشتن خاشقچی تنها پرونده حقوق بشری دوره سلمان بن عبدالعزیز نبود هرچند پیچیده‌تر از تمامی آنها بود اما در کنار آن باید گفت که شرایط حقوق بشری در این دوره به شکل قابل توجهی وخیم شده و تا کنون صدها نفر از اندیشمندان و فعالان به بهانه‌های مختلف به زندان افتاده و دهها نفر نیز اعدام شده‌اند.
در این میان بسیاری از تاجران و سرمایه‌داران عربستانی به بهانه مبارزه با فساد بازداشت شده و در ازای پرداخت میلیاردها ریال سعودی آزاد شده‌اند.
سازمان سرگرمی
به جرأت می‌توان گفت تلاش برای تغییر بافت فرهنگی جامعه سنتی، هیچ زمانی بدین شکل در عربستان سابقه نداشته و به خصوص در دو سال اخیر، ولی‌عهد سعودی تمامی کوشش خود را برای تغییر در هنجارها و ارزش‌های فرهنگی، دینی و اجتماعی عربستان صرف کرده است و هیأت سرگرمی را می‌توان نماد این تغییر دانست.
بازگشایی سینما، جشن‌های مختلط، حضور زن‌ها در ورزشگاه‌ها، کشتی کچ زنان، دیسکوی به اصطلاح حلال و جشنواره‌های موسیقی و دعوت از خوانندگان آمریکایی همگی در برابر چشمان مردمی رخ می‌دهد که با تعجب و عصبانیت هیچ سنخیتی میان خود و آنچه که صورت می‌گیرد، پیدا نمی‌کنند.
در این میان هر فردی که علیه این برنامه‌ها اعتراض کرده به سرعت بازداشت شده است.
***
در این راستا «ناصر الدهبلی» پژوهشکر و نویسنده عربستان به الخلیج اونلاین گفت: «چنین به نظر نمی‌رسد که دولت سعودی در بهترین شرایط خود باشد. این گونه نیست که آمال و آرزوهایش پس از گذشت پنج سال محقق شده باشد؛ بلکه تمامی نشانه‌ها دال بر شکست دولت دارد.»
او دادن اختیارات کامل به «محمد بن سلمان» و ورود به جنگ یمن را عامل روز به روز بدتر شدن شرایط عربستان سعودی دانست.
ناصر الدهبلی در پایان گفت که عربستان سعودی بدون هیچ چشم‌اندازی در یمن فرو رفته است و حتی امارات نیز ریاض را تنها گذاشته ناتوانی سعودی از خروج از باتلاق یمن کاملا مشهود است.
