سازمان مدیریت بحران کشور متکفل امر آگاهی، پیشگیری، امدادرسانی بازسازی و نوسازی مناطق آسیب‌دیده از حوادث غیرمترقبه از جمله سیل، زلزله سرمازدگی، توفان، آتش‌سوزی گردوغبار نیروی آب دریا و.... است. قانون این سازمان راهبردی به تصویب مجلس و تأیید شورای نگهبان رسیده است. ریاست شورای عالی سازمان مدیریت بحران کشور به عهده رئیس‌جمهور و در غیاب او وزیر کشور است.
ماده ۱۲ این قانون می‌گوید: در صورت حوادث طبیعی و سوانح پیش‌بینی شده معادل ۲/۱ درصد از بودجه عمومی هر سال از محل افزایش تنخواه‌گران خزانه تأمین و با پیشنهاد شورای عالی و تأیید رئیس‌جمهور هزینه می‌شود.
این مبلغ در ماده ۱۰ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت یک درصد بودجه عمومی هر سال تعیین شده است.
در خوش‌بینانه‌ترین برآوردی که دولت در بودجه سال ۹۸ برای سیل پیش‌بینی کرده ۵ هزار میلیارد تومان است. حال آنکه هنوز روردین ماه پایان نیافته است. طبق برآورد برخی نهادها، خسارات سیل تاکنون بیش از ۶ هزار میلیارد تومان بوده است. ۵ استان کشور از اولین روزهای سال مستقیم در معرض تهدید سیل قرار گرفتند و بقیه استان‌ها هم از این تهدید بی‌نصیب نبودند.
در روزهای نخستین سال مردم آق‌قلا و گمیشان تا کمر، آب‌وگل را در خانه‌ها و خیابان‌های خود حس کردند. به فاصله چند روز شماری از شهرها و روستاهای لرستان و خوزستان به زیر آب رفتند و خسارات عظیمی به زیرساخت‌های آن استان‌ها و نیز از آن بالاتر به مردم منطقه وارد شده است.
۱۱ مارس ۲۰۱۱ در ژاپن یک سونامی عظیم در شهر سندای ژاپن در استان میاگی رخ داد. این زمین لرزه باعث تخریب جاده‌ها و راه‌آهن و آتش‌سوزی شد و ۴/۴ میلیون خانوار در شمال شرق ژاپن بدون برق و آب مدتی آواره شدند، میلیاردها دلار خسارت به مردم و دولت ژاپن وارد شد.
نخست‌وزیر ژاپن سه دقیقه بعد از سونامی در تلویزیون با لباس کار ظاهر شد و با یک پیام آرامش بخش برنامه کاری خود را برای عادی‌سازی اوضاع، جبران خسارت‌ها و ساماندهی بحران مطرح کرد و تا آخر ماجرا او و دولت ژاپن در کنار مردم برای رفع بحران باقی ماندند.
در سیل اخیر در سه چهار روز اول اصلاً خبری از رئیس‌جمهور و واکنش وی در مورد سیل دیده نشد و مردم، نهادها، مدیران میانی دولتی و نیروهای مسلح پای کار آمدند و واکنش مردم شروع شد.
چه خوب بود رئیس‌جمهور به عنوان رئیس شورای عالی سازمان مدیریت بحران کشور از اولین دقایق و ساعات این سیل ویرانگر وارد ماجرا می‌شد و شخصاً عملیات مقابله با بحران سیل را مدیریت می‌کرد. تیم‌رسانه‌ای وی کارآمدی او را در ایام فتح فقط می‌توانند مدیریت کنند، در ایام سخت و بحران حرفی برای گفتن ندارند.
دولت در سیل اخیر که هنوز هم ادامه دارد غافلگیر شد و پیش‌بینی لازم را نداشت. در «پیشگیری» دولت و مردم و نیروهای مسلح به‌ویژه سپاه مسئولانه عمل کردند و این سخن امام که اگر سپاه نبود کشور هم نبود همیشه در ذهن مردم تداعی می‌شد.
اکنون که «غافلگیر» شدیم و نتوانستیم «پیش‌بینی» کنیم و خوب «پیشگیری» کنیم. وقت درس‌آموزی و تجربه‌اندوزی است.
لذا با آینده‌نگری و بهره‌گیری از تجربیات کنونی به فکر آینده‌سازی باید باشیم. سوال این است آیا دولت و به‌ویژه رئیس‌جمهور به فکر آینده است.
هنوز دیر نشده است. رئیس‌جمهور باید با لباس کار در جلسات شورای عالی سازمان مدیریت بحران کشور شرکت کند. او باید با شجاعت و ابتکار عمل توام با تدبیر و حزم وارد عمل شود و خسارت سیل را با اختیارات وسیع قانونی که دارد، به‌ویژه در ماده ۱۰ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت و ماده ۱۲ قانون سازمان مدیریت برای کشور جبران کند. فرصت‌های پیش آمده در استان‌های دیگر را تبدیل به جهشی برای رونق تولید کشاورزی، دامپروری و باغداری کشور کند.
بودجه و امکانات و اعتبارات مربوط به سیل در اختیار رئیس‌جمهور است اوست که باید در مورد تخصیص‌ها تصمیم بگیرد. براساس قوانین موجود رئیس‌جمهور با صرفه‌جویی از بودجه دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها تنها می‌تواند ۶ هزار و ۲۴۰ میلیارد تومان را برای خسارت سیل امسال هزینه کند.
با توجه به حجم عظیم خسارت‌ها باید هرچه زودتر متممی به مجلس ببرد و برای تأمین هزینه خسارت‌ها در بودجه ۹۸ چاره‌جویی کند. باید خدا را شکر کرد که تلفات انسانی سیل به دلیل سرعت کار دستگاه‌ها و بسیج مردم در سراسر کشور به حداقل کاهش یافت، اما دولت باید به سرعت به فکر ترمیم زیرساخت‌ها و تدابیر لازم برای جلوگیری از سیل در روزها و ماه‌های آینده باشد. اگر در این کار تعللی صورت گیرد آسیب جدی به کارآمدی اعتبار و سرمایه اجتماعی دولت در نزد افکار عمومی وارد می‌شود و این ادامه کار را برای مقابله با آسیب‌ها و بلایای طبیعی احتمالی در سال ۹۸ سخت‌تر می‌کند.
برای مدیریت بحران در کشور در خصوص حوادثی چون زلزله و سیل و … اول باید به بحران مدیریت در دولت خاتمه داد. رئیس‌جمهور باید به این مقوله بیش از پیش فکر کند.
محمدکاظم انبارلویی
