اهدای خون به طور منظم، ممکن است برای سلامت شما مفید هم باشد. محققان شواهد اولیه‌ای یافته‌اند که نشان می‌دهد اهدای خون می‌تواند تغییرات مفیدی در سلول‌هایی ایجاد کند که منبع تامین خون بدن هستند.
دانشمندان مؤسسه فرانسیس کریک و سایر پژوهشگران این مطالعه را انجام دادند و روز سه شنبه مجله Blood آن را منتشر کرد. با بررسی نمونه‌های خون از اهدا کنندگان مکرر، دانشمندان جهش‌های ژنتیکی را شناسایی کردند که در سلول‌های بنیادی به سلول‌های خونی تبدیل می‌شوند. این جهش‌ها ممکن است واکنش بدن را به از دست دادن خون بهبود ببخشند؛ بدون اینکه خطر ابتلا به سرطان‌های خونی مانند لوسمی را افزایش دهند.
اهدای خون و تغییرات سلولی مفید
همین یافته‌ها می‌توانند به دانشمندان در درک بهتر این سرطان‌ها کمک کنند. از طرفی به تحقیقات بیشتری نیاز داریم تا دانشمندان علوم پزشکی و سلامت مشخص کنند آیا اهدای خون واقعا از ابتلا به این بیماری‌ها جلوگیری می‌کند یا خیر.
تحقیقات زیادی ارزش بالای اهدای خون برای سلامت عمومی و همچنین ایمنی کلی این فرایند برای اهداکنندگان را نشان داده‌اند. اما به گفته محققان این مطالعه، تاکنون توجه کمتری به تاثیرات احتمالی اهدای خون بر سلامت اهداکنندگان مکرر، به‌ویژه در مورد سلول‌های بنیادی خون‌ساز (HSCs) که جایگزین تمام انواع سلول‌های خونی بالغ می‌شوند، معطوف شده است.
به همین دلیل، این پژوهشگران تصمیم گرفتند سلول‌های بنیادی خون‌ساز (HSCs) جمع آوری شده از ۲۰۰ اهدا کننده مسن و مکرر (افرادی که بیش از ۱۰۰ بار در طول زندگی خود خون اهدا کرده بودند) را بررسی کنند. همچنین آن‌ها را با سلول‌های بنیادی خون‌ساز اهدا کنندگانی با سن مشابه که کمتر از ۱۰ بار خون اهدا کرده بودند (گروه کنترل) مقایسه کردند.
هنگامی که سلول‌های بنیادی خون‌ساز (HSCs) ما بالغ می‌شوند، گاهی جهش‌هایی در آن‌ها رخ می‌دهد که منجر به ایجاد جمعیت جداگانه‌ای از سلول‌های خونی می‌شود. این سلول‌ها از نظر ژنتیکی کمی با سایر سلول‌های خونی متفاوت هستند. به این پدیده، هماتوپوییز کلونال (CH) می‌گویند و این جمعیت‌های سلولی را کلون می‌نامند.
هماتوپوییز کلونال با افزایش سن شایع‌تر می‌شود، اما معمولا بی‌ضرر است. با این حال و در موارد نادر، برخی از این کلون‌ها دارای جهش‌هایی هستند که آن‌ها را مستعد سرطانی شدن می‌کنند.
تغییرات در سلول‌های بنیادی
محققان دریافتند که احتمال ابتلا به هماتوپوییز کلونال (CH) در اهداکنندگان مکرر تقریبا به همان اندازه اهداکنندگان گاه به گاه است. از آن سو با بررسی دقیق‌تر متوجه شدند که کلون‌های موجود در اهداکنندگان مکرر دارای جهش‌های متفاوتی نسبت به گروه کنترل هستند. به‌ویژه در ژنی به نام DNMT3A که یکی از نواحی رایج تغییرات ژنتیکی در CH محسوب می‌شود.
آزمایش‌های بیشتر با استفاده از سلول‌های بنیادی خون‌ساز انسانی ویرایش شده با CRISPR و همچنین آزمایش‌های روی موش‌ها نشان داد که تغییرات مرتبط با DNMT3A در اهداکنندگان مکرر ممکن است تأثیرات مثبتی داشته باشد. به‌عنوان مثال، این تغییرات توانایی سلول‌ها را در بازسازی گلبول‌های قرمز جدید در شرایط استرس‌زا که شبیه به از دست دادن خون بود، افزایش می‌دادند.
علاوه بر این، این سلول‌ها در شرایطی که شبیه التهاب (یکی از عوامل خطر رشد سرطانی) بود، رشد نکردند. در حالی که در مورد سلول‌های بنیادی خون‌سازی که دارای تغییرات مرتبط با افزایش خطر لوسمی بودند، عکس این موضوع صادق بود.
به طور کلی، محققان حدس می‌زنند که اهدای خون ممکن است نوعی تمرین مفید برای سلول‌های بنیادی خون‌ساز باشد. تمرینی که حتی می‌تواند آن‌ها را در برابر سرطان مقاوم‌تر سازد.
دومینیک بونه، نویسنده ارشد این مطالعه و رهبر گروه آزمایشگاه سلول‌های بنیادی خون ساز در مؤسسه کریک، در بیانیه‌ای گفت:
کار ما نمونه‌ای شگفت انگیز از تعامل ژن‌های ما با محیط و روند پیری است. فعالیت‌هایی که باعث ایجاد استرس خفیف در فرآیند تولید سلول‌های خونی می‌شوند، به سلول‌های بنیادی خون ساز اجازه می‌دهند خود را تجدید کنند. ما فکر می‌کنیم این امر جهش‌هایی را تقویت می‌کند که رشد سلول‌های بنیادی را بیشتر از بیماری ترویج می‌دهند.
اهدای خون واقعا مفید است؟
بونه و تیمش تأکید می‌کنند که هنوز مشخص نیست آیا این جهش‌های کشف شده واقعا از سرطان جلوگیری می‌کنند یا خیر. برای پاسخ به این پرسش، به تحقیقات بیشتری با نمونه‌های بزرگ‌تر نیاز داریم که این تیم در حال برنامه ریزی برای انجام آن‌هاست.
هکتور هوئِرگا انکابو، یکی از نویسندگان اصلی و پژوهشگر پسا دکتری در آزمایشگاه سلول‌های بنیادی خون ساز مؤسسه کریک، در بیانیه‌ای گفت:
ما اکنون قصد داریم بررسی کنیم که این انواع مختلف جهش‌ها چه نقشی در ایجاد یا عدم ایجاد لوسمی دارند و آیا می‌توانیم آن‌ها را به صورت درمانی هدف قرار دهیم یا خیر.
اما حداقل در حال حاضر محققان هیچ شواهدی نیافته‌اند که باعث نگرانی اهداکنندگان مکرر خون شود. همچنین اگر تحقیقات آن‌ها در نهایت تأیید کند که اهدای خون واقعا مزایای مرتبط با پیشگیری از سرطان دارد، این یافته را به مجموعه‌ای از دلایل متعدد برای اهدای خون اضافه خواهیم کرد. دانشمندان علاوه بر کمک به نجات جان دیگران، اهدای خون را با کاهش خطر حمله قلبی نیز مرتبط دانسته‌اند.
