هفته گذشته اخباری دال بر اینکه عربستان سعودی قیمت نفت خود را برای بازار آمریکا کاهش و برای بازارهای دیگر افزایش داده است، منتشر شد. در نگاه نخست این کاهش قیمت نوعی خوش خدمتی به ایالات متحده آمریکا معرفی می‌شود اما اصل ماجرا این است که قیمت‌های اعلامی از سوی عربستان یا هر کشور دیگری بر اساس سیاست‌های نفتی یک کشور و شاخص قیمت گذاری صورت می‌گیرد.
برای بررسی دقیق این موضوع باید گفت اصولاً برای قیمت‌گذاری نفت خام از شاخص‌های معروف یعنی برنت مدت‌دار،وست تگزاس و دوبی - عمان استفاده می‌شود که با توجه به مقاصد مورد نظر، قیمت نفت‌خام هر کشوری بر اساس فرمول تعیین می‌شود.
فرمول قیمت گذاری که مهم‌ترین اصل در قراردادهای تجاری نفت است، به این شکل عمل می‌کند که ابتدا قیمت شاخص اصلی نفت پایه، اعلام شده و با توجه به تفاوت‌های نفت مورد معامله با نفت شاخص، قیمت گذاری انجام می‌شود.
هم اکنون حدود ٧٠ درصد قیمت‌گذاری نفت خام‌های جهان با شاخص نفت برنت انجام و باقی قیمت گذاری‌ها توسط نفت خام‌های دیگر انجام می‌شود.
هر منطقه، یک شاخص
سعید مهرافروز، کارشناس انرژی با اشاره به اینکه کشورهای صادر کننده نفت، برای صادرات به اروپا از شاخص نفت برنت مدت‌دار استفاده می‌کنند، گفت: قیمت نفت برنت هر روزه اعلام می‌شود و میانگین قیمت یک ماهه آن (در یک دوره تعیین شده توسط صادر کننده) مبنای قیمت گذاری نفت این کشورهاست که با توجه به کیفیت نفت خام مورد معامله، قیمتی بیشتر یا کمتر از نفت برنت برای آن مشخص می‌شود.
وی ادامه داد: صادرکنندگان خلیج فارس اما برای صادرات نفت خود به شرق آسیا، از شاخص نفت دوبی - عمان استفاده می‌کنند تا این شاخص هم از اهمیت ویژه‌ای در بازار نفت برخوردار باشد.
به گفته این کارشناس انرژی برای صادرات نفت به آمریکا نیز از شاخص وست تگزاس اینترمیدت (WTI)استفاده می‌شود که نفتی شیرین و سبک است. تا چند سال پیش، عربستان برای صادرات نفت به آمریکا از این شاخص جهت قیمت گذاری بهره می‌برد اما با توجه به ضررهایی که ریاض متحمل آن شد، از شاخص دیگری به نام آراگوس بهره برد که هم اکنون توسط عراق و کویت هم بکار گرفته می‌شود. به این ترتیب کشورهای حوزه خلیج فارس، با تغییر شاخص قیمت گذاری نفت خود از وست تگزاس به آراگوس، سود بیشتری کسب می‌کنند ولی این شاخص به مانند شاخص‌های دیگر با افزایش یا کاهش مواجه می‌شود.
فلسفه افزایش یا کاهش
در خبرها بارها آمده است که کشورهای صادر کننده، قیمت نفت صادراتی خود را برای تحویل در ماه آینده افزایش یا کاهش دادند؛ جدای از آنکه ممکن است یک کشور برای تعمیق روابط اقتصادی خود با مصرف کننده قیمت نفت خود را کاهش دهد؛ باید به این نکته توجه داشت که عمده قراردادهای تجارت نفت، قراردادهای لانگ ترم یا بلند مدت است.
این قراردادها که عمری بین یک تا دو سال دارند، از فرمولی خاص تبعیت می‌کنند و طرف فروشنده بر اساس این فرمول و شاخص قیمت گذاری، بهای نفت خود را برای ماه بعد تعیین می‌کند که با توجه به میانگین قیمت نفت و همچنین تعدیلات صورت گرفته، قیمت‌ها مشخص می‌شود.
امروزه کشورهای صادر کننده، قیمت‌های رسمی دارند و آن را در سایت‌های خود اعلام می‌کنند که شرکت ملی نفت ایران هم از این قاعده مستثنی نیست.
تغییرات قیمتی قانون مند هستند
اعلام کاهش یا افزایش قیمت محموله‌ها توسط کشورهای صادر کننده، از یک قاعده مشخص پیروی می‌کند و در قراردادهای بلند مدت، تخفیف‌ها بر اساس مذاکره و موافقت طرفین اجرایی می‌شود؛ به همین دلیل است که علاوه بر فرمول قیمت گذاری، قدرت چانه زنی طرفین نقش مهمی در اعلام قیمت دارد که گاهی اوقات، به صورت محرمانه باقی می‌ماند و خریدار حق اعلام قیمت به هیچ نهادی را ندارد.
درباره عربستان و سایر صادرکنندگان نفت به آمریکا باید گفت یکی دیگر از دلایل کاهش بهای محموله‌ها افزایش تولید داخلی ایالات متحده است که باعث شده صادرکنندگان برای حفظ بازار خود گاهی اوقات قیمت پیشنهادی خود را کاهش دهند که نشان می‌دهد تحولات بازارهای مقصد تا چه اندازه بر قیمت‌های پیشنهادی تأثیرگذار است.
البته در مواقعی قیمت نفت صادراتی دو کشور صادرکننده به یک مقصد واحد، این ذهنیت را متبادر می‌سازد که رقابتی مخرب در میان است در حالی که یکی از مهم‌ترین عوامل این اختلاف قیمت، تفاوت‌های نفت خام دو کشور است که بر اساس نفت پایه و شاخص، دارای قیمت‌هایی مشخص هستند.
در پایان باید به این مهم اشاره کرد که قیمت‌گذاری محموله‌های نفتی در قراردادهای بلند مدت، دارای ابعاد پیچیده و فنی است که با معاملات بازارهای دیگر تفاوت‌های بسیاری دارد و حداقل به صورت رسمی، کمتر از سیاست‌های بین‌المللی پیروی می‌کند.
