«باغ تاریخی محتشم» در شهر رشت، «بقعه چهل ستون» و «حمام نور» در شهر لاهیجان، «حمام منجم باشی» در فشکالی محله شهر لنگرود، «بقعه آقاسید علی کیا» معروف به بقعه «دوزخ و بهشت» در روستای متعلق محله از شهرستان لاهیجان و مسجد «ولی عصر» روستای کُمسار شهرستان شفت در فهرست بناهای ملی و میراثی کشور ثبت شدند.
کارشناس مسئول ثبت بناهای میراثی گیلان در این باره اظهار کرد: در پنجمین نشست کمیسیون ثبت آثار ملی کشور، شش پرونده پیش ثبتی بناهای میراثی استان گیلان- که از یک سال پیش به سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری کشور ارسال شده بود- مورد بررسی قرار گرفت و با رای اعضای کمیسیون واجد ویژگی های میراثی شناخته شد و در لیست بناهای میراثی کشور به ثبت رسید.
مهدی میرصالحی افزود: باغ تاریخی محتشم، به عنوان معدود باغ های تاریخی باقی مانده در گیلان – که هنوز در مرکز استان باقی است- به پیشنهاد سازمان میراث گیلان در فهرست بناهای میراثی کشور به ثبت رسید.
وی با اشاره به موقعیت این باغ تصریح کرد: این باغ متعلق به «محتشم الملک» از خانواده اکبر بوده که در اواسط دوره قاجار از صاحب منصبان گیلان بودند. وجود درختان کهنسال آزاد و عبور رودخانه گوهررود از این باغ و همچنین وجود عمارت کلاه فرهنگی، به عنوان کاخ مسکونی محتشم، دارای ویژگی های ثبتی شناخته شده و به ثبت ملی رسید.
میرصالحی با اشاره به ثبت عمارت کلاه فرهنگی باغ محتشم در سال ۷۵ به شماره ثبت ۱۷۶۴ گفت: لازم بود این باغ نیز ثبت تاریخی شود چرا که این باغ ده های گذشته ابعاد بسیار بزرگی داشت ولی متاسفانه بعدها در تملک برخی ادارات دولتی قرار گرفت و بخش های زیادی از باغ و حتی درختان تنومند آن از بین رفت.
این مقام مسئول در مورد بقعه روستای متعلق محله نیز توضیح داد: این بقعه میراثی از نوع معماری تیپیک و با معماری بومی استان گیلان است که دورتا دور آن ایوانی از نوع غلام گردش داشته که متاسفانه احداث مسجد در کنار بقعه، یکی از ایوان ها را از بین برده است.
میرصالحی در علت نامگذاری این بقعه به بقعه «بهشت و دوزخ» گفت: این بقعه مدفن یکی از سادات کیایی است و جداره خارجی بقعه دارای نقاشی های دیواری مذهبی است و در دوره قاجار توسط «آقاجان نقاش» نقاشی شده است.
کارشناس مسئول ثبت بناهای میراثی گیلان با ابراز تاسف از تخریب بخش های زیادی از نقاشی های دیواری این بقعه یادآور شد: سال های گذشته جداره داخلی بقعه نیز دارای نقاشی دیواری بوده که متاسفانه به دلیل احداث مسجد و مرمت غیر اصولی، بخش های زیادی از نقاشی های از بین رفته است و نقاشی ها نیازمند مرمت است. شاخص ترین نقاشی این بقعه، موضوع پل صراط و بهشت و دوزخ در ورودی بقعه است و به همین دلیل بقعه آقا سید علی کیا روستای متعلق محله، به بقعه بهشت و دوزخ هم معروف شده است.
وی در مورد ثبت میراثی «حمام نور» لاهیجان و «حمام فشکالی محله» لنگرود هم توضیح داد: هر دو این حمام از بناهای به جا مانده دوره قاجار است و با معماری بومی و مصالح سنتی در سازمان میراث فرهنگی کشور واجد ویژگی های میراثی شناخته شد.
میرصالحی افزود: حمام فشکالی محله لنگرود، توسط خاندان منجم باشی ساخته شده و با توجه به نزدیکی به باغ تاریخی سبزه میدان لنگرود و عمارت مسکونی منجم باشی- که آن هم اثر میراثی است- و همچنین بازار سماکان و حصیرفروشان لنگرود، یک مجموعه بهم پیوسته میراثی را در این شهر ایجاد می کند.
کارشناس مسئول ثبت بناهای میراثی گیلان همچنین از ثبت «بقعه چهلستون» لاهیجان در فهرست بناهای میراثی کشور خبر داد و گفت: بقعه چهلستون به دلیل داشتن تعداد زیادی ستون های چوبی تراش خورده و همچنین سرستون های موسوم به «لاچ لنگری» که تنها هنر استادکاران بومی گیلان بوده، در سازمان میراث فرهنگی کشور، واجد شرایط میراثی شناخته شد.
میرصالحی همچنین بیان کرد: «مسجد تاریخی روستای کُمسار» در محله اُکل از شهرستان شفت به دلیل داشتن گچ بری های ظریف دوره قاجار، بسیار با اهمیت بوده و پس از ارسال پرونده پیش ثبتی اثر به میراث کشور، در پنجمین نشست کمیسیون ثبت آثار ملی سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی کشور در فهرست بناهای میراثی کشور به ثبت رسید.
وی یادآور شد: تنها اثر ثبتی در شهرستان شفت، «بقعه میراثی نهزم» در بخش احمد سرگوراب بود که با ثبت این مسجد، دومین اثر میراثی شهرستان شفت نیز در فهرست بناهای میراثی کشور به ثبت رسید.
میرصالحی ابراز امیدواری کرد با ثبت این بناها، و حمایت مسئولان محلی، اعتبار لازم برای مرمت و نگهداشت و تغییر کاربری این بناهای میراثی تامین شود.
گفتنی است، طبق قوانین ثبت سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی کشور، بنایی که در فهرست بناهای میراثی کشور به ثبت می رسد، تحت حفاظت سازمان مذکور بوده و هرگونه تخریب و دخل و تصرف در اثر میراثی جرم محسوب و مرتکب آن مشمول مجازات های قانونی می شود.
