16 خرداد اگرچه به نام قیام مردم گیلان به رهبری میرزا کوچک خان جنگلی ثبت شده است اما این روز به سال 1299 در واقع روزی است که میرزا کوچک جنگلی در ادامه مبارزات خود در راه اعاده استقلال و حاکمیت ملی ایران، در شهر رشت حکومت جمهوری اعلام کرد و این اعلام در پی کسب اطمینان از مقامات روسیه و عدم مداخله و کارشکنی نیروهای آنان در کار حکومت انقلابی میرزا، صورت گرفت.
خسرومعتضد در گفت و گو با خبرنگار «دیارباران» با اشاره به نهضت میرزا کوچک جنگلی اظهار کرد: میرزا کوچک خان طلبه ای در یکی از مدارس مذهبی رشت بود و شخصیتی گیرا، خوش سیما با چشم های زاغ و موهای مجعد بود.
وی با تاکید براینکه مبرزاکوچک خان چپی نبود، اضافه کرد: در زمان مشروطیت وقتی مجلس در تهران بمباران شد در سال ۱۲۸۷درگیلان هم مانند تمام نقاط کشور جنبش طرفداران مشروطه پدید آمده بود و میرزاکوچک خان هم در این جنبش زحمت می کشید.
گیلان برای ایران مانند فرودگاه بود
کارشناس مسائل تاریخی با بیان اینکه گیلان در آن زمان مانند فرودگاه تهران بود، یعنی هرکسی که می خواست به اروپا سفر کند باید از طریق گیلان می رفت، اضافه کرد: شهر رشت و انزلی در ان دوران به مراتب از تهران قشنگ تر و زیبا تر بودند.
معتضد با بیان اینکه میرزاکوچک خان این سد را شکست، ابراز کرد: میرزاکوچک خان از ۱۲۹۵ تا ۱۲۹۸ یک دوره مبارزات داشته است در دورانی که جنگ اول جهانی آغاز می شود، مستوفی الممالک با میرزاکوچک خان ارتباط دارد وی بسیار شجاع بود و با مخالفان مشروطه در شمال در قشون نظامی زد و خورد کرد و جراحتی هم برداشت و برای معالجه به باکو اعزامش کردند .
وی با تاکید بر اینکه در شمال ایران روسیه تزاری همه کاره بود و رشت و انزلی از سال ۱۲۸۸ تقریبا مستعمره روسیه بود، گفت: یک نماینده تجاری همه جا را اداره می کرد و جمعیتی بود به نام اتحاد اسلام که مذهبیون بودند و گرایش به المان داشتند زیرا المان از اسلام حمایت صوری می کرد.
کارشناس مسایل تاریخی با اشاره به این نکته که میرزاکوچک خان بنا به دعوت مرحوم مستوفی الممالک در رشت سر و صدا می کند، افزود: با این شورش می خواستند به روس ها و انگلیسی ها بگویند که مردم ایران از اقدامات شما ناراضی هستند و حکومت گیلان گزارشات را به تهران مخابره می کرد.
معتضد ادامه داد: نویسنده کتاب از قیام مشروطه تا انقلاب شکوه ملت، می نویسد: در رشت شخصی که می مرد ۱۵۰ تا ۲۰۰ درشکه و کالسکه می آمد دنبالش وتئاتر گیلان معروف بود و چند هتل یونانی و فرانسوی و روسی داشت .
وی ادامه داد: وثوق الدوله قزاق ها را می فرستد و عبدالحسین خان سردار خراسانی هم حاکم بی جنبه ای بود و دستور دار زدن همراهان میرزا را می دهد و انقلاب میرزا در مرحله اول شکست می خورد.
معتضد ابراز کرد: روس ها در زمان عقب نشینی سر قبر شهدای انزلی عذرخواهی می کنند و سرقبر شهدای تبریز هم این کار را می کنند، میرزاکوچک خان این اقدام را به فال نیک می گیرد و خوشحال می شود که با کمک انها همکاری کند.
وی بیان کرد: در ادامه دکتر حشمت رییس بهداری میرزاکوچک خان گول می خورد و به دست سربازان قزاق های وثوق الدوله اعدام می شود و حاج احمد کسمایی هم هم دست و هم دوره میرزابوده و با یک کارخانه نوغان داری فعال بوده و ورشکست می شود و از رشت خارج می شود و برای ملاقات با میرزا به کسما می رود .
کارشناس تاریخ کشورمان با تاکید براینکه سلطان داوود خان افسر ژاندارمری سویدی هم از همراهان میرزاکوچک خان بوده است، ابراز کرد: غلام رضا خان که برادر سلطان داوود خان بوده برای بر هم زدن جنبش جنگ وارد گیلان می شود ولی به جماعت میرزا ملحق می شود .
مردم گیلان به میرزا کمک مادی و معنوی می کردند
کارشناس تاریخ کشور با بیان اینکه مردم گیلان خیلی به میرزا کوچک خان خدمت کردند، اضافه کرد: مردم گیلان به میرزا کمک مادی و معنوی می کردند و علیه روسیه تزاری مبارزه می کردند و برای میرزا ارتشی درست کردند و یونیفورم میرزا و افسران میرزا به نام یونیفورم ناپلونی خوانده می شد .
معتضد ادامه داد: مردم گیلان پنج هزار دست به خیاطان تهران ماموریت دادند این یونیفورم را برای میرزا و نفراتش سفارش داذند و صاحب منصبان المانی و عثمانی کمک کردند و برخی انها از ترکمنستان فرار و به شاهرود امده بودند وبه میرزا ملحق می شدند .
وی با بیان اینکه اهمیت ایران در جنگ جهانی اول بالا بود و قوای جنگل روز به روز در جنگ جهانی اول زیاد می شوند، ابراز کرد: خیلی ها از تهران و سایر مناطق به میرزا می پیوندند و خیلی محبوب بوده است تا نزدیک باغ محتشم پیشروی کرده بودند .
معتضد با بیان اینکه یکی از معروف ترین جنگ ها مفاخر بوده است، گفت: نظمیه گیلان لشگر کشی می کند و شکست می خورد و روس ها چهار صد نفر برای جنگ با میرزا می فرستند و به شهر کسما پیش می روند و شکست می خورند.
از قفقاز و تالش به جنبش گیلان می پیوندند
کارشناس مسایل تاریخی با بیان این نکته که قبل از ویتنام و کوبا میرزا جنگ مردمی راه می اندازد و همه مردم گیلان از اتباع میرزا بودند و به وی از موقعیت روس ها خبرمی دادند، ابراز کرد: از قفقاز و تالش و... به جنبش گیلان می پیوندند .
وی ابراز کرد: قشون میرزا پنج هزار نفر بودند و کرد هایی هم از کردستان بودند که برای جمع کردن شیره درختان به گیلان می امدند و انها هم به میرزا می پیوندند و نقطه مرموزی هم برای تشکیل جلسات سران نهضت تشکیل می شود.
معتضد بابیان اینکه شهر رشت به وسیله جنگلی ها تسخیر می شود و بشیر الممالک رییس تلگراف خانه می شود و جنبش میرزا جهانی می شود، گفت: فهرست کمک های میرزا از شوروی فوق العاده است که حتی تانک و هواپیما در ان بوده اما انها به میرزا دروغ می گویند و این تجهیزات را نمی دهد .
معتضد ابراز کرد: میرزا هم قرار بود در مقابل خوار و بار و برنج و چای بدهد اما در ۱۲۹۹کشتی های سرخ به ساحل ایران نزدیک می شوند و استارا را بمباران می کنند و هواپیمایی هم بر فراز رشت حرکت می کند و اعلامیه هایی را پخش می کند که باید از قیام دست بردارید و حمایت خود از دولت احمد شاه اعلام کنید .
معتضد با بیان این نکته که میرزا مذاکره می کند که در کار جنگل دخالت نکنید من خودم انقلاب ایران را هدایت می کنم و هدف ما تجزیه گیلان نیست، ابراز کرد: میرزا دنبال تجزیه گیلان نبود.
روس ها در ایران همه کاره بودند و قیام میرزا بر علیه روسیه بود
وی با تاکید براینکه در سبزه میدان رشت احسان الله خان و میرزاکوچک خان نطق ایراد می کنند و کمیته انقلاب سرخ را تشکیل می دهند و میرزا حکومت سوسیالیتی ایران را اعلام می کند.
کارشناس مسایل تاریخی با تاکید براینکه مرحله اول قیام میرزا علیه سلطه روس بر ایران بود زیرا روس ها در ایران همه کاره بودند، بیان کرد: ۹۰ درصد درشکه چی های رشت روسی بودند و مردم را اذیت می کردند.
وی افزود: زمین های مرغوب رشت دست روس ها بود و واژه «اف» نشانه تبعه بودن روس بود و هدف مبارزه با روسیه در ابتدا و مبارزه با انگلیس در خاتمه بود و میرزا دنبال جاه طلبی نبود و دنبال این نبود که رییس جمهور ایران شود بلکه مذهبی بود.
معتضد در خاتمه با بیان اینکه بعدا بر علیه میرزا کودتا می کنند و اقدام به قتل میرزا می کنند چون میرزا نماز و قران می خواند، افزود: میرزاکوچک خان افکار تجزیه طلبی نداشت و کمونیست هم نبود.
