اعماق جنگل‌های سراوان در پیشانی شهر رشت مدفن میلیون‌ها تن زباله‌ای است که قدمت قدیمی ترینشان به بیش از ۳۰ سال رسیده و تا عمق ۵۰ متری زمین نفوذ کرده است.
جنگل‌هایی که هرچند سرسبزی آن‌ها در ورودی استان و شهر، گردشگران را مسحور می‌کند اما در عمق خود دملی چرکین نهفته دارد که بیش از دو هزار اصله از درختان این جنگل‌های انبوه را برای همیشه خشک کرده است.
تولید روزانه ۴۰۰ تن زباله در رشت
شهر یک میلیون نفری رشت در هر روز شاهد تولید ۴۰۰ تن زباله است که این زباله‌ها مدفنی جز سراوان نداشته و زباله‌های شهر رشت به همراه زباله‌های برخی از شهرهای گیلان مانند فومن، صومعه سرا، شفت و... همچنین ۱۵ دهیاری در اطراف منطقه، در سراوان دفن می‌شوند.
حجم شیرابه حاصل از این زباله‌ها در روزهای آفتابی سه لیتر بر ثانیه بوده که این مقدار در روزهای بارانی به ۱۰ تا ۱۲ لیتر بر ثانیه نیز می‌رسد و در قسمت پایین دست منطقه سراوان رودخانه‌ای از شیرابه تشکیل شده که نه تنها بر سر راه خود هرآنچه را که می‌تواند نابود می‌کند که در نهایت مقصدی جز رودخانه‌های شهر رشت و در نهایت تالاب انزلی ندارد.
در این میان حکایت مردمی که در جوار این منطقه زندگی می‌کنند، رنج‌ها و مشکلاتشان خود حکایتی دردناک اما شنیدنی دارد.
داستان پر غصه اهالی «جوکلبندان»
از رشت به طرف جاده تهران که می‌روی، ۵۰۰ متر بعد از پلیس راه رشت - تهران جاده‌ای فرعی است که پس از طی حدود یک کیلومتر مسیر جنگلی به روستای «جوکلبندان» می‌رسی. روستایی با چشم اندازی زیبا که غم‌های زیادی را در خود نهفته دارد.
از بین رفتن ۵۰ هکتار از زمین‌های زراعی روستا، از بین رفتن اکوسیستم منطقه، بیماری، آب شرب نا‌مطمئن، حضور پشه و مگس در فصل تابستان و از بین رفتن سیمای رودخانه جاری در میان این روستا، تنها بخش کوچکی از رنج‌هایی است که به واسطه همجواری این منطقه با محل دفن زباله سراوان مردم این روستا با آن مواجه هستند.
دهیار روستای «جوکلبندان» در این باره می‌گوید: قریب به ۳۰ سال است که زباله‌های شهر رشت به سراوان منتقل می‌شوند و شیرابه‌های حاصل از این زباله‌ها، وارد «سیاهرود» - رودخانه‌ای که از میان جوکلبندان می‌گذرد- می‌شود.
علی سمیع‌زاده می‌افزاید: اگر نگاهی به رودخانه بیندازید می‌بینید که آب رودخانه سیاه است و آب و شیرابه باهم در جریان هستند و رودخانه‌ای که تا ۵۰ سال پیش محل کسب درآمد مردمان منطقه از طریق ماهیگیری بوده، حالا فاقد هرگونه موجود زنده است.
وی ادامه می‌دهد: ۵۰ هکتار از زمین‌های کشاورزی این منطقه لم یزرع شده‌اند و از ۵۰ خانواری که تا دهه ۷۰ در اینجا زندگی می‌کرده‌اند، تنها ۳۶ خانوار باقی مانده و بیشتر اهالی به دلیل اینکه درآمدزاییشان از طریق کشاورزی بوده و حالا دیگر قادر به ادامه آن نیستند، منطقه را ترک کرده و در مناطق دیگر مشغول کارگری هستند.
دهیار «جوکلبندان» از روزهایی می‌گوید که ۲۰۰ هزار قطعه ماهی در رودخانه «سیاهرود» تلف شدند و از شب‌هایی که پشه و مگس امانشان را می‌برد.
سمیع‌زاده توضیح می‌دهد: طبق آزمایشات به عمل آمده از آب رودخانه، وجود حجم بالای جیوه در آب رودخانه تایید شده که علت آن هم وجود برخی وسایل الکتریکی مثل لامپ در زباله‌های مدفون در سراوان است که به همراه شیرابه به مناطق پایین دست آمده و ایجاد آلودگی می‌کند.
وی می‌افزاید: به همین دلیل است که رودخانه سیاهرود که تا پیش از این محل ماهیگیری بود و حتی مردم منطقه از آب آن برای آشامیدن نیز استفاده می‌کردند و عبور آن از دل روستا تفرجگاهی زیبا را به وجود آورده بود، حالا دیگر فاقد هر موجود زنده‌ای شده و وجود آن در روستا نه تنها باعث سرسبزی و زیبایی و برکت نمی‌شود که به زخمی کهنه و دردناک در منطقه تبدیل شده است.
اعتراضی که راه به جایی نبرد
روستای «چکا» نیز یکی دیگر از روستاهای اطراف منطقه دفن زباله در سراوان است که معدود ساکنان باقی مانده در آن، سال‌ها است از مشکلات همجواری با این منطقه رنج می‌برند.
از جاده اصلی به سمت روستا که می‌آیی، برای رسیدن به منطقه مسکونی روستا باید از روی پلی رد شوی که زیرش رودخانه‌ای از شیرابه جاری است.
رودخانه‌ای که پهنای آن اگر چه برای یک رودخانه کم است اما برای رودی از شیرابه، وحشت آفرین است.
دهیار روستای «چکا» درباره این رود شیرابه می‌گوید: الان سال هاست که رود شیرابه از اینجا می‌گذرد و روزهای بارانی به حجم آن اضافه هم می‌شود.
احمدی از وجود پشه و مگس‌هایی که در فصل تابستان اهالی روستا را کلافه می‌کنند و آب نا‌مطمئنی که دام‌های روستا از آن می‌آشامند می‌گوید و توضیح می‌دهد: از ۳۰ خانوار ساکن در حاشیه رودخانه تنها سه خانوار مانده‌اند و ۲۰ هکتار از بهترین زمین‌های کشاورزی منطقه به دلیل وجود این رود شیرابه از بین رفته است.
وی می‌افزاید: برخی ساکنان روستا دچار بیماری‌های پوستی عجیبی شده‌اند اما همه می‌دانند که اعتراضشان راه به جایی ندارد.
احمدی به ماجرای عارض شدن اهالی روستا به محیط زیست اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: در سال ۹۱ دهیاری روستا نامه‌ای را خطاب به محیط زیست ارسال کرد و در آن نامه خواسته شده بود تا به وضعیت مردم این منطقه و روستاهای همجوار با لندفیل سراوان رسیدگی شود اما در نهایت با کش و قوس‌های فراوانی که به وجود آوردند، ماجرا به آنجا ختم شد که مردم روستا به این باور رسیدند که جانشان برای هیچ کدام از مسئولان استانی اهمیت ندارد.
دهیار «چکا» یادآور می شود: حجم زباله‌ای که هر روز در سراوان دفن می‌شود خیلی زیاد است و در نظر بگیرید که در طول سال چقدر به میزان این زباله‌ها و شیرابه حاصل از آن اضافه می‌شود.
احمدی می‌افزاید: مردم روستاهای اطراف سراوان باید تاوان زیبایی شهرهای رشت و صومعه سرا و فومن و... را بدهند هرچند که ورود شیرابه زباله‌ها به منابع زیرزمینی آب، به طور حتم کل مردم استان را درگیر می‌کند و اثرات این دمل چرکی در نهایت دامان همه مردم گیلان را خواهد گرفت.
ساماندهی زباله نیازمند بسیج همگانی در استان
هرچند طی یکی دو سال گذشته اقداماتی در خصوص ساماندهی زباله در منطقه سراوان صورت گرفته اما به گفته مدیر عامل سازمان مدیریت پسماند رشت، این مهم نیازمند بسیج همگانی در استان است.
مرتضی عاطفی با بیان اینکه موضوع ساماندهی زباله یک مسئله مهم و حیاتی در گیلان است می‌گوید: متاسفانه تولید زباله در شهر رشت و استان متوقف نمی‌شود بلکه این ما هستیم که باید سرعت اقدامات خود را به بالا‌ترین حد ممکن برسانیم.
وی می‌افزاید: این تصور که حل موضوع زباله مربوط به دستگاه و ارگان خاصی است یک تفکر اشتباه بوده و همه باید برای حل این موضوع که در نهایت سلامت و بهداشت کل استان را تحت الشعاع قرار می‌دهد، اقدام کنیم.
مدیر عامل سازمان مدیریت پسماند رشت تصریح می‌کند: هرچند اقدامات زیادی در خصوص فرهنگ سازی برای مدیریت پسماند در شهر رشت انجام شده اما باید به این مسئله واقف باشیم که فرهنگ سازی تنها بخشی از مدیریت پسماند بوده و در این زمینه کارهای اجرایی بزرگی نیاز است که این اقدامات از عهده یک ارگان خاص مثل شهرداری خارج بوده و نمی‌توان انتظار داشت که مثلا شهرداری یک تنه این مشکل را حل کند.
عاطفی همچنین به اهمیت نقش مردم به عنوان تولید کنندگان زباله در مدیریت پسماند اشاره می‌کند و می‌گوید: هرچقدر که ارگان‌های مربوطه برای ساماندهی وضعیت زباله تلاش کنند، تا زمانی که مردم در این امر مشارکت نداشته و خود تولید زباله‌هایشان را مدیریت نکنند، نمی‌توان به آینده امیدوار بود.
ماجرای پرغصه زباله در گیلان ادامه دار بوده و این روز‌ها با گذشت تعطیلات نوروز و هجوم مسافران نوروزی به این استان، حجم زباله‌های تولیدی به چندین برابر نیز رسیده است.
ماجرایی که شاید خیلی‌ها از کنار آن به سادگی عبور می‌کنند اما، سالهاست که برای مردم منطقه سراوان و روستاهای اطراف، داستان همیشه تکرار شده و همه آن‌ها به امید روزی که مسئولان استانی به فکر راه حلی اساسی و نه نمایشی برای از میان برداشتن این معضل باشند، روزگار سپری می‌کنند.
