بخشی از ذکرها در نماز واجب است و باید گفته شود، مانند ذکر «سبحان الله» و «الله اکبر» که باید حتماً گفته شود؛ اما بعضی از ذکرها و دعاها مستحب محسوب می‌شوند و خوب است در نماز از آنها استفاده شود، مانند فرستادن صلوات یا استغفار. اما یک شرط مهم برای گفتن ذکر و دعا در نماز وجود دارد و آن، این است که مخاطب حتماً خدای متعال باشد و نه غیر او. به عنوان مثال «السلام علی الحسین» بسیار مبارک است، اما طبق فتوای آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی) چون خطاب به غیر خداوند در نماز است، موجب باطل شدن نماز می‌شود.
استغفار بین دو سجده نماز
پرسش: بین دو سجده گفتن ذکر «استغفرالله» به همین صورت چه حکمی دارد؟
امام خمینی(ره): یکی از مستحبات سجده، گفتن «استغفر الله ربی و اتوب الیه» بعد از سجده اول است. همچنین گفتن ذکر «استغفرالله» به تنهایی اشکال ندارد.
آیت‌الله بهجت(ره): مستحب است بین دو سجده دعاهایی که وارد شده بخواند، مثل استغفار و مانند آن.
ذکر در تشهد
پرسش: آیا می‌توان در تشهد نمازهای واجب، علاوه بر دستور رسالۀ عملیه، الفاظ و اذکاری دیگر به زبان آورد؟
آیت‌الله خامنه‌ای: نماز و از جمله تشهد را همان طور که مراجع عظام شیعه (کثرالله امثالهم) در رساله‌‌هاى عملیه بیان نموده‌‌اند، بخوانید و چیزى بر آن اضافه نکنید هرچند که کلام حق و صحیحى باشد.
آیت الله مکارم شیرازی: احتیاط آن است که مطابق معمول انجام گیرد.
آیت الله صافی گلپایگانی: تشهد را همان طوری که در رساله ذکر شده بخوانید.
آیت الله نوری همدانی: گفتن اذکار به قصد عدم ورود بلا مانع است.
آیت الله سیستانی: مستحب است بعد از تشهد بگوید «أرسله بالحق بشیرا و نذیرا بین یدی الساعه، و أشهد أنّ ربی نعم الرب و أنّ محمدا نعم الرسول» و سپس صلوات بفرستد.
دعا برای فرج در تشهد
پرسش: آیا در تشهد می‌توان بعد از ذکر صلوات، عبارت «و عجل فرجهم» را هم به عنوان دعا اضافه کرد؟
امام خمینی(ره): دعا کردن در نماز اشکالی ندارد، ولی بهتر آن است که به جای آن، ذکر «وَ تَقَبَّلْ شَفاعَتَهُ وَ ارْفَعْ دَرَجَتَهُ» بعد از تشهد گفته شود که نسبت به آن سفارش نیز شده است.
آیت‌الله بهجت(ره): اضافه کردن جمله «و عجّل فرجهم» به عنوان مطلق ذکر و دعا بعد از تشهد اشکالی ندارد.
فرستادن صلوات در حال نماز برای شنیدن نام پیامبر(ص)
پرسش: اگر در حال نماز نام مبارک پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را بشنویم، آیا باید صلوات بفرستیم؟
آیات عظام خامنه‌ای و سیستانی: هر وقت انسان اسم مبارک حضرت رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم مانند محمد و احمد یا لقب و کنیه آن جناب را مثل مصطفى و ابوالقاسم بگوید یا بشنود اگر چه در نماز باشد، مستحب است صلوات بفرستد.
آیت الله مکارم شیرازی: واجب نیست ولی مستحب است.
صلوات در رکوع و سجده
پرسش: آیا فرستادن صلوات بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام در هنگام رکوع و سجده فضیلتی دارد؟
پاسخ: در روایات، صلوات را جزئی از نماز و باعث کامل شدن نماز به حساب آورده‌اند. شیخ صدوق در کتاب من لا یحضره الفقیه از امام صادق علیه السلام نقل کرده که فرمودند: «صلوات باعث کامل شدن نماز می‌شود.» همچنین شیخ کلینی در اصول کافی از امام باقر علیه السلام روایت کرده که درباره صلوات در رکوع و سجده فرمودند: «هر کس در رکوع و سجود و قیام نمازش صلوات بر محمد(ص) و آل او بفرستد، خداوند ثواب آن را مانند ثواب رکوع و سجود و قیام (در نامه اعمال او) مى‌نویسد.»
خواندن دعا و زیارت‌نامه در نماز
پرسش: آیا می‌توانیم در قنوت یا رکوع یا سجده نماز، بخشی از یک دعا یا زیارت‌نامه را بخوانیم؟
آیت الله خامنه‌ای: اگر خطاب به خداوند متعال باشد، اشکال ندارد.
آیت الله سیستانی: بعضى از دعاها و زیارات را نمى‌شود در نماز خواند.
آیت الله شبیری زنجانی: خواندن دعا مانعی ندارد، ولی زیارت‌نامه اگر موجب کلام آدمی شود -مثل اینکه سلام داده شود- در نماز جایز نیست و موجب بطلان نماز است و فرقی از این جهت بین نماز مستحب و واجب نیست.
آیت الله صافی گلپایگانی: در نماز خطاب به خداوند متعال داشته باشید و در فرض مذکور بگویید «اللهم صل علی محمد و آل محمد» و یا بگویید «صلی علی محمد و صل علی امیرالمؤمنین».
آیت الله نوری همدانی: دعا و درخواست از حضرت حق در نماز بلامانع است، ولی خواندن غیر خداوند در نماز جائز نیست.
آیت الله مکارم شیرازی: دعا مانعی ندارد، ولی زیارت‌نامه جایز نیست.
آیت الله هادوی تهرانی: خواندن هر آنچه که ذکر یا دعا یا قرآن باشد، در همه جای نماز جایز است؛ البته خواندن قرآن در رکوع و سجده مکروه است. بنابراین خواندن بخش‌هایی از زیارت‌نامه که حاوی دعا یا ذکر یا قرآن باشد، در نماز اشکال ندارد. البته دقت شود در قنوت نماز، خواندن عبارتی که ذکر یا دعا باشد، لازم است و بدون آن، قنوت صحیح نخواهد بود.
نکته: یکی از مستحبات سجده این است که انسان در سجده دعا کند و از خدا حاجت بخواهد و این دعا را بخوان: «یا خَیرَ المَسؤُولین وَ یا خَیرَ المُعطِین ارزُقنِی وَ ارزُق عِیالی مِن فَضلِکَ فَانَّک ذُوالفَضلِ العَظِیم» یعنی: ای بهترین کسی که از او سؤال می‌کنند و ای بهترین عطاکنندگان، روزی بده به من و عیال من از فضل خودت، پس به درستی که تو دارای فضل بزرگی.
سلام به امام حسین(ع) در نماز
پرسش: آیا سلام دادن به امام حسین (علیه السلام) در قنوت نماز اشکال دارد؟ در صورتی که این کار را در نمازهای گذشته کرده باشد، چه حکمی دارد؟
آیت الله خامنه‌ای: به طور کلی خطاب به غیر خداوند در نماز، موجب باطل شدن نماز می‌شود؛ البته اگر به خاطر جهل به حکم، نماز خود را با انجام این کار صحیح می‌دانسته، نمازهای گذشته قضا ندارد ولی بنا بر احتیاط واجب باید سجده سهو انجام دهد.
