امیررضا تازیکه: سالک نام یک بیماری عفونی است که از طریق گزش جنس ماده نوعی پشه خاکی به انسان منتقل می شود. این بیماری بیشتر در کشورهای گرمسیر جهان از جمله ایران و چین، سوریه، عراق و فلسطین و همچنین جنوب شرقی کشورهای پاکستان، هند و روسیه وجود دارد.
آمار شیوع بیماری سالک در ایران چند سالی است که افزایش یافته و این آمار بیشتر در استان های فارس، ایلام، اصفهان و خراسان رضوی قرار دارد. طبق اعلام مرکز بهداشت، استان گلستان نیز از نظر بروز بیماری سالک در رتبه ۶ کشور قرار گرفته است.
بیماری سالک در مناطق شرقی استان مانند گنبدکاووس و مراوه تپه نسبت به شهرهای غربی استان شیوع بیشتری دارد و آثار آن را می توان بر روی صورت کودکان ساکن در این منطقه به وفور دید.
یکی از عوامل تاثیر گذار در شیوع این بیماری، عوامل محیطی و شرایط زندگی است. به گفته کارشناسان علوم پزشکی بیماری سالک در استان گلستان از نوع روستایی و مخزن آن موش صحرایی است. عامل این بیماری یک نوع انگل و به وسیله یکی از گونه های پشه خاکی منتقل می شود که تشخیص این بیماری با وجود زخم طول می کشد و بیش از ۱۰ تا ۱۴ روز تشخیص پزشک و انجام آزمایش جلدی سالک انجام می شود.
این شکل بیماری دارای ضایعات بالینی مختلف است و پس از طی دوره همان ضایعه به صورت جوش همراه با التهاب جدی ظاهر می شود که پس از مدتی زخمی شده و به سرعت بزرگ و دور آن پرخون می شود.
۸۰۰ نفر مبتلا به سالک در گلستان شناسایی شده است
به گفته پزشکان به طور معمول طی مدت چهار تا ۶ ماه پس از آغاز، بیماری از بدن بیمار خارج می شود. ضایعات متعدد در بیماران حتی بیش از ۲۰۰ ضایعه نیز مشاهده شده و در صورت عدم درمان جای زخم تا پایان عمر باقی می ماند.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی استان گلستان در گفتگو با خبرنگار مهر درباره وضعیت بیماری سالک در استان گلستان اظهار کرد: تعداد بیماری سالک شناسایی شده در سال ۱۳۹۴ در استان ۸۰۰ نفر بوده که نسبت به سال ۹۳ افزایش داشته است.
دکتر محمدرضا هنرور ادامه داد: برنامه های بسیار زیادی برای کنترل بیماری سالک در استان گلستان انجام شده است که مهمترین آنها طرح شناسایی لانه های فعال جوندگان و تهیه و تدارک طعمه و سموم مورد نیاز برای اجرای طرح مبارزه با جوندگان بوده است.
جوشگاه سالک تا آخر عمر باقی می ماند
وی تصرح کرد: مردم و اهالی روستا در برنامه های اجرایی در محیط اطراف روستاهای مدنظر همکاری بسیار خوبی با ما داشتند که جای تقدیر است. کمیته های استانی و شهرستانی نیز برای کنترل بیماری سالک تشکیل و این موضوع به عنوان طرح در کارگروه سلامت و امنیت استان نیز ارائه شده است.
هنرور اظهار کرد: جلسات مختلفی با حضور نمایندگان استانداری، فرمانداران، شهرداران و مسئولین مرکز بهداشت برای اقدامات مشترک جهت کنترل و جلوگیری از شیوع بیشتر سالک برگزار شده است که خوشبختانه نتایج خوبی نیز داشته است.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی استان گلستان گفت: بروز بیماری سالک از سال ۱۳۸۸ در استان گلستان کاهش یافته است.
عوارض باکتریایی و قارچی ثانویه شامل عفونت نسوج سطحی و عمقی آبسه و حتی کزاز از عوارض زخم سالک است که شاید باعث ناتوانی و مرگ بیمار هم شود
وی افزود: جوشگاه زخم سالک پس از بهبودی هم، حتی با درمان استاندارد تا آخر عمر وجود دارد و موجب اذیت و آزار بیمار می شود.
او بیان کرد: عوارض باکتریایی و قارچی ثانویه شامل عفونت نسوج سطحی و عمقی آبسه و حتی کزاز از عوارض زخم سالک است که شاید باعث ناتوانی و مرگ بیمار هم شود. میزان بروز این عوارض ناچیز است ولی با توجه به گستردگی بیماری سالک احتمالا تعداد بیمارانی که دچار این عوارض می شوند، قابل توجه خواهد بود.
وی افزود: بیماری سالک از قدیم در ایران شناخته شده بود و در کتب قدیم ایران از جمله قانون ابوعلی سینا از زخمی یاد شده به نام «خیرونیه» که مدت ها دوام داشته و درمانش مشکل و در برابر داروهای گوناگون مقاوم بوده است که با نشانه ها و علائمی که از این زخم ذکر شده تصور می شود که زخم سالک است.
عوامل محیطی در بروز سالک موثر است
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی استان گلستان عوامل محیطی در بروز سالک را موثر دانست و گفت: زندگی در شرایط بهداشتی نامناسب به خصوص در حاشیه شهرها و تغییرات زیست محیطی شامل توسعه کشاورزی، کویرزدایی و سدسازی از جمله این موارد است.
محمدرضا هنرور با بیان اینکه تمامی مراکز بهداشتی درمانی شهرستان ها آماده پذیرش بیماران سالک هستند، گفت: در استان گلستان هفت مرکز درمان کرایوتراپی فعال وجود دارد که خدمات را به صورت رایگان به بیماران ارائه می کند و یک آزمایشگاه حشره شناسی نیز جهت اجرای فعالیت های تحقیقاتی در شهرستان گنبدکاووس مشغول فعالیت است.
او در پایان تصریح کرد: داروی گلوکانتیم برای بیماری سالک به صورت رایگان در اختیار بیماران قرار می گیرد و همچنین بیماران به صورت رایگان در مراکز بهداشتی درمانی تحت مراقبت پزشک بیماری قرار خواهند گرفت.
جنگل زدایی بروز بیماری سالک را افزایش می دهد
خبرنگار مهر برای شناخت بیشتر از بیماری سالک به سراغ یک پزشک عفونی که در بیمارستان شهید صیاد شیرازی گرگان مشغول به فعالیت است، رفت و با وی گفتگویی را انجام داد.
رحمت الله شریفی فر گفت: بیماری سالک یک بیماری است که توسط یک انگل به نام لیشمانیوز ایجاد و همچنین از طریق گزش پشه خاکی نیز منتقل می شود.
وی با بیان اینکه این بیماری در ایران شایع است، افزود: بیماری سالک اغلب در ۱۸ کشور در حال توسعه در مناطق گرمسیر و معتدل رخ می دهد و در ایران نیز در مناطق معتدل و گرمسیری و فاقد مناطق جنگلی دیده می شود.
او ادامه داد: در استان گلستان این بیماری در شهرهای شرقی و مناطق مرزی که از پوشش کم جنگلی بهره می برند، شایع تر از مناطق دیگر است و بیشتر بیماران نیز در شهرهای گنبدکاووس و مراوه تپه قرار دارند.
پزشک عفونی بیمارستان شهید صیاد شیرازی گرگان بیان کرد: به دلیل اینکه بیماری سالک در مناطق گرمسیر و فاقد جنگل وجود دارد، جنگل زدایی باعث افزایش این بیماری می شود.
شریفی فر تصریح کرد: کمبود پلاکت در این بیماری باعث خون دماغ شدن، خونریزی شبکه و همچنین خونریزی دستگاه گوارش می شود و تشخیص این بیماری نیز با دیدن انگل در نمونه باختی در لیشمانیوز احشانی یا نمونه تهیه شده از ترشحات زخم پوستی امکان پذیر است.
رحمت الله شریفی در پایان اظهار کرد: هیچ واکسنی برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد و تنها باید با استفاده پشه بند و حشره کش از به وجود آمدن این بیماری جلوگیری کرد.
با توجه به صحبت های معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی استان گلستان و همچنین پزشک عفونی بیمارستان شهید صیاد شیرازی گرگان در رابطه با بیماری سالک، این بیماری بسیار کم منجر به مرگ می شود اما با زخم هایی که بر روی بدن ایجاد می کند، بیمار را مورد اذیت و آزار قرار می دهد و حتی چهره او را نازیبا می کند.
برنامه های اجرایی برای مقابله با این بیماری تا به اکنون موثر بوده اما نیاز است تا برنامه های پیشرفته که در کشورهای دیگر انجام می شود نیز در ایران و در استان گلستان که شیوع این بیماری در آن بیشتر است، انجام شود.
