طیبه قدمی: نمدمالی یکی از هنرهای سنتی دیار کهن کرمانشاه است، هنری که قدمت آن حتی بیشتر از قدیمی‌ترین بناهای تاریخی تمدن کرمانشاه چون تپه ۷۰۰۰ ساله گودین است.
نمد، حاصل این هنر ۱۰ هزارساله مردمان سخت‌کوش کوهستان‌های زاگرس است، هنری که محصول آن افراد را در زمستان از هر نوع پوشش گرم و تابستان از هر نوع خنک‌کننده دیگر بی‌نیاز می‌کند. به‌نحوی‌که کوهستان نشینان زاگرس در زمستان با پوشیدنش در زمستان احساس سرما نکرده و در تابستان نیز خنک می‌شدند.
با ورود فنّاوری، این هنر اصیل نیز چون دیگر هنرهای سنتی دستخوش فراموشی قرار گرفت و به‌ندرت کسانی هستند که علاقه‌مند به فعالیت در این پیشه ارزشمند و تاریخی باشند.
کمتر کسی علاقه‌مند به فعالیت در هنر نمدمالی است
امروزه به نسبت کاهش علاقه‌مندان به فعالیت در هنر نمدمالی، متأسفانه بازار این هنر نیز در بین عموم مردم تا حدی از رونق افتاده است، اما هنوز هستند کسانی که با نوآوری خود این هنر ۱۰ هزارساله را زنده نگه‌داشته و به‌تناسب نیاز بازار به‌روز کرده‌اند.
همان‌گونه که پیش‌تر نیز اشاره شد، نمد یکی از هنرهای دستی ماندگار است که مزایای زیادی دارد و ازجمله مزایای این محصول می‌تواند به شفابخش بودنش در دردهای استخوانی اشاره کرد و کسانی که زیرانداز خود را از نمد انتخاب می‌کنند کمتر به دردهای استخوانی و بیماری‌هایی چون رماتیسم مبتلا می‌شوند و حتی در مواردی استفاده از این زیرانداز به‌عنوان مسکنی عمل کرده و دردهای آنان التیام می‌یابد.
هنر نمدمالی در گذشته بیشتر در بین عشایر این منطقه رواج داشت و عشایر خود از پشم دام‌هایشان نمدهای زیبا با نقوش سنتی و اصیل خلق می‌کردند اما هم‌اکنون این هنر شکل دیگری به خود گرفته و افرادی ماهر در کارگاه‌های نمدمالی اشکالی جدید از این هنر اصیل خلق می‌کنند.
امروزه اشکالی جدید و روزآمد از نمد تولید و عرضه می‌شود
پوشش‌های پشمی، زیرانداز، کلاه، زین اسب و... ازجمله اشکالی است که در گذشته و در قالب نمدهایی با نقوش مشکی و قهوه‌ای تولید می‌شد، اما امروزه از نمد در ساخت محصولات جدیدی چون کیسه‌خواب که ابتکار هنرمند نمدمال کرمانشاهی است نیز استفاده می‌شود.
امروزه اشکال دیگری نیز از نمد در کارگاه‌های نمدمالی تولید می‌شود که بسیاری از آن‌ها ریشه تاریخی و شکلی روزآمد دارند و ازجمله این محصولات می‌توان به کلاه نمدی، جلیقه و فرجی و کلیه‌بند، زیرانداز نمدی قابل‌استفاده در صندلی ماشین برای رانندگان، زیراندازهای سنتی با اشکال جدید و... اشاره کرد.
با توجه به اینکه هنوز هم عشایر کوچ‌نشین در ایران وجود دارند، کف بسیاری از سیاه‌چادرهای عشایر منقوش به نمدهای زیبا است و بر دوش برخی از چوپانان عشایر هنوز هم می‌توان پوشش‌های نمدی یا همان فرجی دید.
محافظ‌های نمدی توربین کشتی ۴ برابر محافظ توربین‌های وارداتی عمر می‌کند
استاد مهران نجفیان یکی از نمد مالان استان کرمانشاه است که موفق به نوآوری در تولید نمد شده است و به‌عنوان یکی از اولین تولیدکنندگان نمد برای «محافظ توربین کشتی‌ها» شناخته‌شده است و هم‌اکنون برای توربین برخی از کشتی‌های شرکت‌های کشتی‌رانی در کشور محافظ توربین تولید می‌کند. محافظ‌هایی که با نمونه خارجی آن قابل قیاس نیست و عمری چند برابر محافظ توربین کشتی‌های وارداتی دارد.
وی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: «نمدمالی» حرفه‌ای است که معرف اسمش بوده و «نمدمال» کسی است که این نمدها را با روش‌های مختلف به محصولات نمدی تبدیل می‌کند.
این استاد نمدمالی بابیان اینکه من در کارم نوآوری‌های زیادی ایجاد کرده‌ام افزود: من هم‌اکنون محصولات زیادی از نمد را چون زیرانداز، کیسه‌خواب، انواع کلاه‌ها، جلیقه، کمربند، فرجی چوپان، جلیقه بلند، تیغ بر، زین اسب و... و. تولید می‌کنم.
وی به ساخت نمد برای «محافظ توربین کشتی» به‌عنوان یکی از نوآوری‌هایش در این حرفه اشاره کرد و گفت: فوم‌های فشرده وارداتی‌ای که برای توربین کشتی‌ها استفاده می‌شد، تنها یک سال دوام داشت، در حالی نمدهایی که من به این منظور تولید کرده‌ام، ۴ سال دوام آورده است.
تولید اشکال جدید نمد توسط هنرمند کرمانشاهی
نجفیان به ثبت جهانی محصول کیسه‌خواب نمدی که تولید خودش است به‌عنوان دیگر نوآوری در این حوزه اشاره کرد و افزود: تولید توپ فوتبال نمدی و چادر انفرادی مسافرتی از دیگر نوآوری‌های من در حوزه تولید نمد است.
وی تصریح کرد: اگر ۷ مدل کلاه نمدی در جهان است من ۷۵ مدل کلاه نمدی تولید کرده‌ام که نوآوری‌های زیادی نیز در آن به‌کاربرده‌ام.
استاد نجفیان از بیش از ۴۵ سال فعالیتش در این حرفه گفت و ادامه داد: این حرفه من حرفه پدری است که از پدر به پسر رسیده و من آخرین بازمانده این پیشه پدری هستم؛ که از سنین حدود ۱۱ سالگی در این حرفه فعالیت کرده و هم‌اکنون نیز در سن ۵۶ سالگی در این پیشه فعالیت می‌کنم.
وی تصریح کرد: به خاطر علاقه‌ام به این حرفه از زمان انجام بازی‌های کودکانه در این رشته فعالیت می‌کردم. زمانی که پدرم نیز در این حرفه فعال بوده حتی کارخانه پشم زنی نیز وجود نداشته و نمد زن‌ها پشم را با همان کمان حلاجی برای تولید نمد آماده می‌کردند.
«گَل حلاجی» درگذشته تولید نمد را به درب منازل مردم می‌بردند
این نمد زن کرمانشاهی ادامه داد: در آن زمان تعدادی حلاج به گویش عامیانه و محلی «گَل حلاجی» به روستاها مراجعه می‌کردند و به‌تناسب نیاز خانوارها نمد و زیرانداز برای آن‌ها در همان محل آماده می‌کردند و پس از اتمام کار یک روستا به‌صورت دست جمعی یا همان گل حلاجی به روستای دیگر و روستاهای دیگر مراجعه و برای مردم نمد تولید می‌کردند.
وی با ابراز تأسف از ماشینی شدن زندگی در عصر کنونی گفت: امروزه به دلیل این شکل زندگی، خیلی‌ها از نمد استفاده نمی‌کنند و نمد در بین افراد خصوصاً نسل جوان، چندان طرفداری ندارد.
سه کارگاه نمدمالی در شهر کرمانشاه فعالیت دارد
استاد نجفیان از وجود سه کارگاه نمدمالی در شهر کرمانشاه خبر داد و گفت: علاوه بر کارگاه من دو کارگاه دیگر نیز در پشت پارک شیرین و پایین‌تر از بیمارستان امام خمینی (ره) در خیابان نقلیه در صنعت نمدمالی فعال هستند.
وی در خصوص استقبال از این حرفه از سوی جوانان گفت: متأسفانه جوانان امروزی مثل ما چندان اقبالی به هنرها و صنعت‌هایی این‌چنین ندارند و اغلب به دنبال حرفه‌هایی هستند که دردسر کمتری نسبت به مشاغل این‌چنینی داشته باشد.
مشاغل سنتی روبه فراموشی و انقراض است
این نمد مال کرمانشاهی افزود: متأسفانه با تفکری که در بین جوانان کنونی در انتخاب شغل وجود دارد، هم‌اکنون مشاغل زیادی چون مس گری، موج بافی، تولید نان‌های سنتی و... در حال فراموشی و انقراض است.
وی سبک بودن، قابلیت حمل راحت، ضد سرما و گرما و ضد رطوبت بودن را از مزایا و ویژگی‌های مثبت این صنعت دستی برشمرد و گفت: هم‌اکنون از نمد بیش از ۷۵ نوع کلاه، چهار نوع فرجی، کفه کفش، زیرانداز، کیسه‌خواب، چادر مسافرتی و نمد موردنیاز توربین کشتی تولید می‌شود.
نمد مسکنی برای دردهای استخوانی و رماتیسمی
استاد نجفیان اشاره‌ای به دیگر مزایای نمد داشت و گفت: این محصول بد معرفی‌شده است و اغلب از آن تنها به‌عنوان یک پوشش گرمابخش یاد می‌شود درحالی‌که می‌تواند به عنوان مسکنی برای دردهای رماتیسمی، استخوانی و ناراحتی‌های قلبی مورداستفاده قرار گیرد.
وی بر معرفی این هنر اصیل در کنار سایر هنرها و صنایع بومی و سنتی استان توسط متولیان حوزه فرهنگ تأکید کرد و گفت: فکر می‌کنم چنانچه این هنر اصیل و هنرهای از این دست از همان دوران کودکی و در کتب درسی به دانش آموزان معرفی شود، می‌تواند در آینده یکی از گزینه‌های انتخابی آنان برای حرفه و شغل باشد.
این نمدمال کرمانشاهی در خصوص اینکه آیا محل آموزشی برای آموزش این پیشه در استان وجود دارد؟ گفت: درگذشته این پیشه به‌صورت استاد و شاگردی آموزش داده می‌شد، اما هم‌اکنون بستگی به استقبال افراد برای فراگیری این حرفه دارد که متأسفانه امروزه با تغییر نگرش‌ها خصوصاً در بین نسل جوان این استقبال خیلی کم و به‌ندرت است.
امروز اقبال به مشاغل و پیشه‌های پدری کم است
وی افزود: هم‌اکنون اقبال به مشاغل و پیشه‌های پدری کم است و حتی فرزندان دامداران و کشاورزان نیز دیگر پیشه پدری خود را ادامه نمی‌دهند و به همین دلیل بسیاری از حرفه‌های این‌چنینی در حال فراموشی است.
استاد نجفیان بار دیگر بر معرفی این هنرهای سنتی و حرفه‌های اصیل از طریق سیستم آموزشی و رسانه‌ها تأکید کرد و از مسئولین خواستار انجام اقدامات عملی برای حفظ و احیای این هنر بومی و سنتی شد.
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمانشاه نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، در خصوص هنر نمدمالی و حمایت‌های این معاونت در حفظ و ارتقای این هنر بومی گفت: هنر نمدمالی یکی از هنرهای بومی استان کرمانشاه که در حال حاضر هنوز هم تعدادی کارگاه در استان در این صنعت فعالیت دارند.
پروانه حیدری افزود: نمدمال در این هنر دستی، از در هم تنیدن پشم گوسفند محصولاتی را تحت عنوان نمد تولید و عرضه می‌کند که مزایای زیادی را به همراه دارد.
وی تصریح کرد: در حال حاضر از نمد محصولات متنوع زیادی تولید می‌شود و یکی از نمدمالان استان کرمانشاه از نمد محصولی جدید تحت عنوان «محافظ توربین کشتی» تولید می‌کند و خوشبختانه یکی از آثار ما نیز درزمینهٔ نمد طی سال‌های گذشته توانست نشان ملی مرغوبیت کالای صنایع‌دستی را از آن خود کند.
لزوم به‌روزآوری هنر نمدمالی برای تصاحب بازارهای جهانی
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمانشاه عمده فعالیت نمد مالان استان را مربوط به شهرستان‌های کرمانشاه و اسلام‌آباد غرب دانست و گفت: البته در سایر شهرستان‌ها نیز به‌صورت پراکنده هنوز هم کارگاه‌هایی وجود دارد اما تلاش ما این است این صنعت گسترش یابد.
وی بر به‌روزرسانی تولیدات در این حوزه برای به دست آوردن بازارهای جهانی تأکید کرد و گفت: امروزه و با توجه به رشد روزافزون فنّاوری باید کالاهای صنایع‌دستی نیز به‌روز شده و با طرح‌های جدید در بازار عرضه شوند تا هم بتوانیم آن را صادر کرده و هم آن را به شکل یک کالای کاربردی برای زندگی مردم به آن‌ها عرضه کنیم.
استفاده از ظرفیت بازار عراق برای صادرات محصولات نمدی
حیدری تصریح کرد: با توجه به اینکه رشته نمدمالی رشته بومی استان کرمانشاه است، دارای طرح‌هایی سنتی و از پیش تعریف‌شده است که ما سعی داریم با حفظ سنت‌ها و بدون آسیب به آن طراحی‌ها این را به‌روز کنیم که کارهایی نیز درزمینهٔ انجام‌شده و برنامه‌ریزی‌هایی نیز صورت گرفته که بتوانیم این رشته را بیشتر از قبل درزمینهٔ تولید و فروش محصولاتش فعال کنیم.
وی بازار عراق را یک فرصت مناسب در این زمینه دانست که باید بیش از این موردتوجه قرار گیرد و محصولاتی متناسب با بازار هدف تولید و عرضه شود.
حال با توجه به مزایایی که در این گزارش از محصول نمد بیان شد، هم‌چنین قدمت ۱۰ هزارساله این هنر بومی و اصیل و ظرفیت خوب بازارهای جهانی برای عرضه این محصول در قالب‌هایی نو چون «محافظ توربین کشتی» و کیسه‌خواب، می‌طلبد بیش‌ازپیش برای معرفی و آموزش این هنر تلاش شود و متولیان فرهنگ تدابیری برای جلوگیری از انقراض آن چون دیگر هنرهای اصیل که در دست فراموشی است بیندیشند. ناگفته نماند، رسانه‌ها به‌عنوان یکی از قدرتمندترین ابزارهای عصر کنونی می‌توانند نقش مؤثری در این زمینه ایفا کرده و اقبال عمومی را نسبت به این هنر ارزشمند و تولیدات آن ایجاد کنند.
