یک سوله بزرگ واقع در بزرگراه آزادگان ... این نشانی است که امین داداشی از روابط عمومی مسابقه ایران در اختیارمان می‌گذارد. بعد از ورود به محوطه با یک ساختمان بزرگ روبهرو می‌شویم. چند نفری جلوی در ایستاده اند و ما هم وارد سوله می‌شویم که سر و ته آن مشخص نیست.
اخبار چهره ها - اطراف به واسطه اتاق‌ها از هم جدا شده است و انتهای سوله به استودیوی مسابقه ایران ختم می‌شود. هفت دوربین در قسمت‌های مختلف استودیو، سن را تحت سیطره خودشان در آورده‌اند. چند صندلی جلوی سن قرار دارد و اطراف سن هم دکور که با چراغ‌های متنوع رنگ‌آمیزی شده است.
از آنجا که ضبط شروع نشده، همه‌جا تاریک است و چراغ‌ها خاموش. البته تعدادی از عوامل، پشت صحنه حضور دارند و کم‌کم سر و کله شرکت‌کنندگان پیدا می‌شود که هر کدام از آن‌ها شور و هیجان خاصی دارند. با گذشت زمان، تهیه‌کننده و سام درخشانی ، مجری هم به گروه اضافه می‌شوند. برای هر گروه از شرکت‌کنندگان، اتاق جداگانه‌ای در نظر گرفته شده است. همچنین اتاق عوامل، جداست.
می‌توان گفت هاشم رضایت که تهیه‌کنندگی این مسابقه را به عهده دارد، کاملا فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت کرده و خانم دکتر هم حضور دارد و همه عوامل و شرکت‌کنندگان را معاینه اولیه می‌کند تا مبادا کسی درگیر ویروس کرونا نباشد. با وجود این‌که همه حضور دارند، اما آرامش خاصی برقرار است و هیچکس حتی با صدای بلند صحبت نمی‌کند و همه آرام کارشان را با وجود خطر کرونا انجام می‌دهند. این در حالی است که معمولا پشت صحنه آثار نمایشی و غیر نمایشی شلوغ و پر از هیاهوست و همین موضوع آرامش را از گروه می‌گیرد.
بعد از گذشت چند دقیقه و پر کردن فرم‌ها از سوی شرکت‌کنندگان، سعید رضایت کارگردان عوامل را جمع می‌کند و به آن‌ها آموزش می‌دهد که چطور جلوی دوربین حاضر شوند و بر اضطراب خودشان قالب شوند. ضمن این‌که همه این موارد بدون هیاهو از سوی کارگردان توضیح داده می‌شود. در فاصله قبل از ضبط، عکاس شروع به عکاسی از هر یک از شرکت‌کنندگان می‌کند و فرصتی هم پیدا می‌شود تا بتوانیم با عوامل و شرکت کنندگان گپ و گفت داشته باشیم. این برنامه بدون حضور تماشاگران ضبط می‌شود و فقط تعداد بسیار اندکی از شرکت‌کنندگان با خودشان همراه می‌آورند. بعد از گفتن پلاتو از سوی مجری ، شرکت‌کنندگان روی سن حاضر می‌شوند و شروع به رقابت می‌کنند.
سام درخشانی از شرایط سخت کار در کنار کرونا می‌گوید
مادرم عاقم کرد!
سام درخشانی تا به امروز در سریال‌ها و فیلم‌های متفاوتی بازی کرده است. برای او فرق نمی‌کند که نقش جدی به او بدهند یا طنز، تلاش می‌کند تا کاری که به او سپرده شده را به درستی انجام دهد. او قبل از عید درگیر اجرای مسابقه ایران شد و برای اولین بار اجرای یک مسابقه را پذیرفت که در قسمت‌های ابتدایی با حواشی و انتقاد‌های زیادی در فضای مجازی روبهرو بود.
بعد از چند قسمت از روی آنتن رفتن مسابقه «ایران»، برخی منتقدان در فضای مجازی انتقاد‌هایی نسبت به اجرای شما داشتند، از جمله این‌که اجرای روان ندارید، اما به مرور سعی کردید این مشکل را برطرف کنید. خودتان نقد‌ها را می‌خوانید؟
بخش عمده این مسأله به این خاطر بود که تعدادی از شوخی‌هایی که من با شرکت کنندگان می‌کردم که به قول معروف یخ آن‌ها را باز کنم تا مقابل دوربین اضطراب نداشته باشند، هنگام پخش حذف شد. در حالی که برای این بخش‌ها انرژی زیادی گذاشته بودم. از سوی دیگر ما به جبر روزگار با یک اتفاق روبهرو شدیم و این‌که قبل از ضبط، فرصت تمرین نداشتم. ضمن این‌که بعد‌ها ضبط‌مان نیز همزمان با ماجرای کرونا شد و ما باید برای تلویزیون خوراک مناسب آماده می‌کردیم. با توجه به این‌که اولین قسمت مسابقه ایران قبل از عید و اواسط اسفند روی آنتن رفت وهمه این موارد باعث شد تا به کارمان سرعت بدهیم. در حالی که برای ضبط چنین مسابقه بزرگی باید شش ماه زمان گذاشته می‌شد، اما ما گاهی دو قسمت را در یک روز ضبط می‌کردیم تا برای پخش عقب نیفتیم. همین کار سخت و حجیمی بود و شرایط را برایمان دشوار می‌کرد.
یعنی فرصت نداشتید مونتاژ قسمت‌های ضبط شده را ببینید تا اشکالات‌تان را برطرف کنید؟
متأسفانه فرصت نبود در مونتاژ اجرای خودم را ببینم. راستش من ایام عید که مسابقه پخش شد، تازه اجرای خودم را دیدم. در مجموع پذیرش اجرای چنین مسابقه‌ای با ریسک زیادی همراه بود و شاید هر فردی زیر بار این قضیه نمی‌رفت، اما با انرژی‌ای که آقای رضایت در کسوت تهیه‌کننده داشت و می‌دانستم که جزو تهیه‌کنندگان حرفه‌ای و کار بلد است، پذیرفتم.
در ایام عید که مسابقه را دیدید، نسبت به اجرای خودتان نقد نداشتید؟
اتفاقاً وقتی کارهایم را می‌بینم خودم را نقد می‌کنم و این طور نیست که چشمم را روی اشتباهاتم ببندم. در ایام عید هم تمام قسمت‌ها را دیدم و درست مثل این بود که اولین بار سریالم از تلویزیون پخش می‌شود، چون تجربه اجرا نداشتم. دلم می‌خواست با دید نقادانه کارم را ببینم و بعد از عید ایراد‌ها را برطرف کنم. حتی برای خودم یک صفحه از مشکلات را نوشتم تا در ضبط‌های آتی آن را برطرف کنم.
معتقد هستید که برخی مواقع در اجراهایتان حرکات اضافه داشتید؟
بله، اما آنچه اهمیت دارد این که ما در شرایطی ضبط کردیم که اصلا فرصت تمرین نبود و بعد همان‌طور که تأکید کردم بخش‌های ضبط شده را در مونتاژ ندیدم. به هر حال اولین اجرایم بود و من هم تجربه مجری‌گری نداشتم و برخی پیشنهاد‌ها که خوب نبود، باعث شد از کار بیرون بزند. بعد از عید درباره همه این موارد صحبت کردیم و حالا آرام آرام به اجرای استاندارد نزدیک می‌شویم و به اجرایی رسیده‌ایم که منتقدان و مردم قبول دارند.
فکر می‌کنم اضطراب کرونا هم بی‌تأثیر در اجرایتان نبود.
بله، حتی نگرانی‌هایمان چند برابر بود. پزشکان و پرستاران با تجهیزات در استودیو حاضر می‌شوند، اما من باید روزانه با ۲۰ نفر به شکل مستقیم و در فاصله نزدیک می‌ایستادم. همه این مسائل من را تحت فشار قرار داده بود. تصور کنید در چنین شرایط دشواری با وجود همسر و بچه کوچکم به منزل می‌رفتم و ممکن بود خدای ناکرده آن‌ها را نیز ناخواسته درگیر ویروس کرونا کنم، حتی مادرم وقتی متوجه شد در این روز‌های کرونایی سر کار می‌روم در ابتدا با گریه کردن خواست منصرفم کند و بعد با التماس و در انتها هم کار به عاق کردن رسید! همه این فشار‌ها را به خاطر مردم و رضایت آن‌ها تحمل کردم.
البته باید به این مسأله اشاره کنم که معمولاً هر برنامه‌ای در تلویزیون چندین قسمت پخش می‌شود تا بعد به قول معروف می‌گیرد. بخش عمده‌ای از نقد‌هایی که به مسابقه شد به خاطر حضور من بود. حضور یک سلبریتی باعث شد تا برنامه دیده شود و اگر اجرا به عهده یک بازیگر نبود، شاید خیلی طول می‌کشید تا مسابقه دیده شود. با همه این موارد ما موفق شدیم در طول تنها یک ماه با مسابقاتی که دو تا سه سال قدمت دارند وارد رقابتی جدی شویم. به‌نظرم مسابقه «ایران» حالا به یک برند تبدیل شده و این مهم به جز انتخاب درست تهیه‌کننده در حوزه عوامل، دکور و تمامی موارد میسر نبود.
شما تا به حال به پیشنهاد‌های اجرا دست رد زده بودید، چطور این پیشنهاد را پذیرفتید؟
این که یک مسابقه فقط برای ایران تولید می‌شد، برای من شخصاً جذاب بود. با وجود این‌که بقیه پیشنهاد‌ها را رد کرده بودم، احساس کردم این مسابقه خیلی ویژه است و حتی سطح مسابقه در تلویزیون را بالا می‌برد و متر و معیاری برای دیگر مسابقات خواهد شد.
از چه لحاظ این حرف را می‌زنید؟
به خاطر این‌که این مسابقه گروهی تولید می‌شود و همه اقشار در رده‌های سنی متفاوت می‌توانند در آن شرکت کنند.
خیلی از مسابقات میدانی تلویزیون به صورت گروهی تولید شده، پس نمی‌شود این را به عنوان معیار جدا گفت.
بله، تاکنون مسابقات میدانی به صورت گروهی تولید شده، اما در سبک مسابقه ایران خیر. ضمن این‌که این مسابقه با فناوری‌های روز دنیا انجام شده است. ایده اصلی مسابقه فقط مربوط به ایران است و همه سوالات نیز مختص به کشور عزیزمان ایران طراحی شده. آیا مسابقه تلویزیونی داشته‌ایم که همه سوالات آن فقط درباره ایران باشد. اینجا خانواده و دوستان با هم شرکت می‌کنند. از سوی دیگر فقط کشور‌های دیگر به دنبال تخریب ایران هستند و می‌خواهند از نام خلیج فارس چشم‌پوشی کنند و.... چه بهتر که چنین مسابقه‌ای تولید شود که مردم را بیشتر با ایران آشنا کند.
باز هم اجرا خواهید کرد؟
نه، به فکر اجرا هم نیستم. چون من مجری نیستم و همیشه هم تأکید کرده‌ام که اجرا را دوست ندارم و به خاطر این‌که مسابقه ایران متفاوت بود، پذیرفتم؛ چون به عنوان یک ایرانی به کشورم عرق داشتم و خواستم قدمی برای ایران بردارم. ادعایی در حوزه اجرا ندارم و سواد این کار را هم ندارم، فقط به واسطه نیمچه شهرت و اعتباری که داشتم تلاش کردم در این روز‌های دشوار یک مسابقه که هم سرگرم کننده باشد و هم آموزنده برای مردم تولید و پخش کنیم.
تهیه‌کننده مسابقه ایران از چگونگی تولید و نقد‌های وارد به آن می‌گوید
مقایسه اشتباه، دلسردی به همراه می‌آورد
هاشم رضایت از مدیران باتجربه و باسابقه تلویزیون است که سال‌ها در شبکه‌های مختلف سیما حضور داشته است. او در طول سال‌های اخیر به سمت تولید برنامه‌های سرگرم‌کننده و مسابقات رفته و توانسته مخاطبان زیادی هم جلب کند. او اولین تهیه‌کننده برنامه «دورهمی» بود و طرح برنامه هم از آن خودش بود. همچنین تهیه مسابقه « برنده‌باش » را به عهده داشت و از قبل از عید مسابقه ایران را با اجرای سام درخشانی روانه آنتن کرده و همچنان پخش این مسابقه از شبکه یک ادامه دارد. با او درباره ساعت پخش، طراحی سؤالات، انتقاد‌های مختلفی که در فضای مجازی رخ داده و... به صحبت نشستیم.
ساعت پخش نامناسب: به نظرم شاید یکی از لطمه‌هایی که به برنامه وارد شده، ساعت نامناسب پخش در ایام عید بود که البته شبکه هم مقصر نیست، زیرا سریال «پایتخت» را برای پخش داشت و همزمان از شبکه‌های دیگر هم برنامه‌های مختلفی پخش می‌شد، به همین دلیل مسابقه ایران در این ساعت در کنداکتور قرار گرفت. کشیده شدن ساعت‌ها به جلو و زمان در حال حرکت اذان شاید مورد توجه قرار نگرفت. البته نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد تکرار مسابقه بعد از خبر ۱۴ بیشتر دیده می‌شود و با همه این مشکلات و ساعت پخش نامناسب، اما در نظرسنجی‌ها رتبه چهارم را به دست آورده و مردم هم استقبال کردند. در حال حاضر ساعت برنامه تغییر کرده و ساعت ۲۳ روانه آنتن شبکه یک می‌شود.
مقایسه مسابقه ایران با «دورهمی»: چنین مقایسه‌ای اشتباه است، زیرا ساختار مسابقه ایران با برنامه‌ای، چون «دورهمی» فرق دارد. هیچ‌وقت نباید برنامه‌ای که تازه متولد شده را با برنامه‌ای که چند سال روی آنتن است، مقایسه کرد. البته از پخش هر برنامه‌ای باید مدتی بگذرد تا بیشتر دیده شود. متأسفانه مقایسه‌های بی‌مورد و اشتباه، دلسردی به همراه می‌آورد. به نظرم مقایسه مسابقه‌ای که طنز نیست و یکی از اهداف اصلی تولید آن آشناکردن همه مخاطبان با ایران عزیز با همه ویژگی‌هایش است، منصفانه نیست.
متأسفانه در حال حاضر شرایط به گونه‌ای است که کار برنامه‌سازی به‌هیچ‌وجه راحت نیست و دشواری‌های خودش را دارد.
چرا آقایان و خانم‌ها با هم رقابت می‌کنند؟ واقعا این هم برای ما ایجاد سوال شده است، این در حالی است که در سریال‌ها خانم‌ها و آقایان بدون این‌که آشنا باشند در کنار هم بازی می‌کنند. در «مسابقه هفته» که سال‌ها پیش پخش می‌شد شرکت‌کنندگان آقا و خانم با هم رقابت می‌کردند. بعد چطور ممکن است دو گروه شرکت کننده که هر کدام در دو طرف جداگانه ایستاده‌اند و معلومات علمی‌شان رد و بدل می‌شود، رقابت‌شان دچار مشکل شود.
علاوه بر آن مسابقه ایران در تلاش است با حضور شرکت‌کنندگان از نسل‌های متفاوت، گسستگی میان نسل‌ها را از بین ببرد. یکی از حسن‌های دیگر این مسابقه نیز این است که خانواده‌ها می‌توانند با هم و با هر گروه سنی برای شرکت در مسابقه اقدام کنند.
پدربزرگ، نوه، خواهر، برادر و. کدام برنامه تلویزیونی تاکنون اعضای خانواده و خویشاوندان را با یکدیگر و در یک گروه جمع کرده و به چالش کشیده؛ آن هم برای شناخت مشاهیر، تاریخ، فرهنگ، ادبیات، جغرافیا، دفاع مقدس و. چرا ما همیشه نیمه خالی لیوان را نگاه می‌کنیم؟ البته پیشنهاد‌های سازنده‌ای هم می‌شود که ما از آن‌ها استقبال می‌کنیم، ولی با این حال انتقاد‌ها و پیشنهاد‌هایی نیز می‌شود که از ساختار برنامه ما خارج است، مثل اجرای گروه سرود از شهر‌های مختلف با لباس‌های محلی و... که واقعا چنین انتقاد‌هایی نه درست است و نه سازنده.
چرا طراحی مسابقه به گونه‌ای است که سوالات و نام شخصیت‌ها کف سن قرار دارد؟ ما تدبیری داشته‌ایم تا کسی پایش را روی اسامی نگذارد، اما هدف این نبوده که پا روی اسامی بگذاریم. باید به این مسأله توجه کرد که ما به دنبال چه اهداف ارزشمندی هستیم نه این‌که ایراد‌های بی‌مورد بگیریم. زیرا این مسابقه اطلاعات بسیار کاربردی به مردم ارائه می‌کند.
شباهت‌ها و تفاوت‌های «ایران» با مسابقه انگلیس: ما این مسابقه را ایرانیزه کردیم و تفاوت‌های عمده‌ای با نمونه مشابه مسابقه خارجی‌اش دارد. سؤالات و محتوا و بازی‌هایی که در این مسابقه مطرح می‌شود، ایرانی است. دکور متفاوت است و ال‌ای‌دی‌های زیادی گذاشته شده است.
بازی‌های ایرانی در هر قسمت اضافه می‌شود. تصاویری از بنا‌های تاریخی پخش می‌شود که شرکت‌کنندگان باید حدس بزنند این تصویر مربوط به کجاست. همه این موارد در نمونه خارجی آن نبود. عوامل تولید مسابقه از بهترین‌ها انتخاب شده‌اند. سعید رضایت که برادرم است، کارگردانی برنامه را به عهده دارد که همیشه کارش را به بهترین شکل انجام داده است.
گرچه انتقاد‌هایی به سام درخشانی به عنوان مجری مسابقه در فضای مجازی شده، اما معتقدم که هیچکس از مجریان تلویزیون و بازیگران نمی‌توانستند این مسابقه را به خوبی اجرا کنند. او بهترین انتخاب برای اجرای مسابقه بوده و دلش همیشه با کار است و دوست دارد برای شناساندن کشورش ایران کار کند و از همه مهم‌تر جزو بازیگران با اخلاق است. دیگر عوامل مسابقه هم از کسانی انتخاب شدند که کار را دوست داشته باشند تا با علاقه کار کنند. امیدوارم زمینه کار به گونه‌ای باشد که هر کس خواست برای ایران عزیز در هر موضوعی کار کند اگر تشویق یا حمایتش نکردند حداقل دلسرد و بی‌انگیزه‌اش نکنند.
گفتگو با کارگردان مسابقه «ایران»
شرکت ۱۰۰ هزار نفر در اپلیکیشن
سعید رضایت، کارگردان مسابقه ایران است. کارگردانی چنین مسابقاتی که با چند دوربین ضبط می‌شود، کار بسیار دشواری است، زیرا باید کارگردان تمرکز زیادی داشته باشد که چطور دوربین‌ها را هدایت کند.
چطور اضطراب شرکت کنندگان کم می‌شود: قبل از آغاز مسابقه آموزش کوتاهی به شرکت کنندگان می‌دهم. حتی به آن‌ها می‌گوییم روی سن بیایند و سرجاهایشان بایستند. کمی هم نور می‌دهیم تا بدانند فضا به چه ترتیبی است تا در حین ضبط دچار اضطراب نشوند. بازی‌ها را برایشان تشریح می‌کنیم و حتی جای دوربین‌ها را می‌گویم که هر دو گروه صورتی و آبی در جریان چگونگی تولیدمان باشند. با این اقدامات سعی می‌کنیم اضطراب‌شان را کم کنیم.
ضبط هر قسمت تا چه میزان نیاز به زمان دارد: هر مسابقه بین ۶۰ تا ۸۰دقیقه پخش می‌شود و ضبط آن بین ۱۰۰ تا ۱۴۰ زمانبر هست. ضمن این‌که جابجایی دوربین‌ها را داریم و هر کدام از این رفت و آمد‌ها وقت‌گیر است.
دلیل انتخاب رنگ‌های صورتی و آبی برای شرکت‌کنندگان: ما به رنگ‌های متنوع فکر کردیم که در تصویر هم خوب در‌می‌آمد؛ ضمن این‌که وقتی به مراحل هیجانی مسابقه می‌رسیم، رنگ قرمز را غالب می‌کنیم تا هیجان مسابقه را افزایش دهیم. همچنین از بازتاب نور در بخش‌های مختلف مسابقه استفاده می‌کنیم تا به جذابیت‌های بصری مسابقه افزوده شود.
ارزیابی بازتاب‌ها و نقد‌های منفی نسبت به اجرای مسابقه: بازخورد‌های خوبی داشتیم و تا به امروز صد هزار نفر در نرم‌افزار مسابقه شرکت کرده‌اند. مسابقه ایران اطلاعات خیلی خوبی از کشورمان در اختیار مردم ایران می‌گذارد که حتی برخی مواقع می‌گویند که نام شخصیت‌ها، اماکن تاریخی و... را نشنیده بودند. عده‌ای هم نسبت به اجرا نقد داشتند که در این باره باید بگویم که همه بازیگران در اجرا‌های اول‌شان کامل نیستند و به مرور این اتفاق می‌افتد که سام درخشانی هم از این قاعده مستثنا نبود و نباید توقع داشت که در اولین اجرا همه چیز کامل باشد. ما فرصتی برای تمرین نداشتیم و در زمان فشرده ضبط کردیم، اما با این حال سام درخشانی خیلی خوب توانست با مسابقه عجین شود.
رسیدن به مرحله طلایی
علی عسکری که همراه برادرش حسین عسکری و دوستانش (محمد خزایی، وحید نوری و جلیل یاری) که همه در آموزش و پرورش فعالیت دارند از شهریار شرکت کرده اند. وی درباره حضورشان در مسابقه می‌گوید: وقتی ما مسابقه ایران را می‌دیدیم، متوجه شدم پاسخ اکثر سئوالات را می‌دانیم و این توانایی را در خودم و دوستانم دیدم که می‌توانیم در این مسابقه شرکت کنیم؛ بنابراین در نرم‌افزار مسابقه شرکت کردیم و خوشبختانه امتیاز خوبی هم کسب کردیم.
پیش‌بینی این شرکت‌کننده این است که به همراه دوستانش تا مرحله طلایی بالا بیاید. وی ادامه می‌دهد: با توجه به این‌که ما در آموزش و پرورش فعالیت می‌کنیم، همیشه مطالعات فرهنگی در حوزه ادبیات، تاریخ و ... داریم و از زمانی که در برنامه شرکت کردیم، به مدت سه هفته مطالعه منسجم داشتیم.
وی در پایان می‌افزاید: مسابقه ایران به ایران شناسی مردم خیلی کمک می‌کند و خودم به محض شنیدن یک بنای تاریخی در اینترنت جست‌جو می‌کنم تا اطلاعات بیشتری کسب کند و همه این‌ها نتیجه مسابقه ایران است.
۲ ماه مطالعه برای مسابقه
محمدعلی زارعی همراه دایی احمد قربانی، زن دایی ندا کورانی و دیگر دوستان بهاره فتحی ومحمد شالی از استان قزوین در این مسابقه شرک کردند. وی درباره حضورش در این مسابقه می‌گوید: ما از طریق فضای مجازی با این مسابقه آشنا شدیم و یک گروه تشکیل دادیم و در نرم‌افزار ثبت نام کردیم. بعد از این‌که امتیاز کسب کردیم، راهی مسابقه شدیم.
وی می‌گوید: مسابقه ایران فقط مخاطبان را سرگرم نمی‌کند و اطلاعات کاربردی زیادی در اختیار مردم قرار می‌دهد و باعث می‌شود آن‌ها ایران را بیشتر بشناسند و این اتفاق خیلی خوبی است. ما مطالعه‌مان را از اسفند ماه شروع کردیم و هر آنچه منبع آزاد داشتیم، شروع به مطالعه کردیم. ان‌شاءا... بتوانیم در این مسابقه به مراحل نهایی برسیم.
