یکی از سخت ترین نقش هایی که هر بازیگر حرفه ای علاقه دارد آن را تجربه کند، کاراکتر معتاد است که با توجه به پیچیدگی ها و محدودیت های ایفای این نقش، معدود هنرمندانی در این زمینه موفق بوده اند. در اینجا به بهانه اکران فیلم علفزار و بازی متفاوت صدف اسپهبدی نگاهی به زنان معتاد اما ماندگار سینمای ایران داریم.
نقش های خاص و متفاوت برای هر بازیگری می تواند فرصتی استثنایی در طول فعالیت هنری اش باشد. فرصتی که اگر بتواند با ریزه کاری های نقش، بهترین بازی خود را به نمایش بگذارد، قطعا سکوی پروازی است برای دیده شدن. نقش معتاد هم با توجه به ویژگی های متفاوت و دشواراش جزو پرطرفدار ترین نقش ها در بین بازیگران به شمار می آید.
هنرمندان خانم سینما و تلویزیون در این سال ها با توجه به فرصت های اندک خود برای بازی در این نقش، توانسته اند نقش های ماندگاری را ایفا کنند. از نقش به یادماندنی «منیژه» سریال مسافر با بازی پانته آ بهرام تا درخشش سارا بهرامی در نقش «مهسا» برای فیلم دارکوب، نمونه های موفقی از روایت زندگی زنان معتاد در عرصه نمایش است.
حالا به بهانه اکران فیلم علفزار و بازی مورد قبول صدف اسپهبدی که برای بازی در این فیلم موفق به کسب سیمرغ بهترین بازیگر زن مکمل از جشنواره فجر شد، ماندگارترین بازی بازیگران زن ایران در نقش معتاد را مرور می کنیم.
فریماه فرجامی اولین زن معتاد سینما
فیلم «تیغ و ابریشم» ساخته مسعود کیمیایی فرصتی بود برای درخشش فریماه فرجامی در نقشی متفاوت. این بازیگر با بازی در این فیلم توانست اولین زنی باشد که در سینمای ایران نقش یک معتاد را ایفا می کند. داستان این فیلم هم که درباره قاچاق و پخش مواد مخدر در مهمترین کانون های اجتماعی از دانشگاه تا جبهه های جنگ ایران بود، به دلیل حساسیت های موضوعی در زمان اکران در سال 1364 با ممیزی های زیادی مواجه شد. اما بازی خوب فرجامی در نقش معتادی درمانده و کارگردانی کیمیایی باعث شد این فیلم مورد توجه قرار گیرد.
خون بازی باران کوثری در نقش یک معتاد
باران کوثری یکی دیگر از بازیگران زن سینمای ایران است که در نقش یک فرد معتاد مقابل دوربین رفت و ایفای نقش کرد. نقشی که برایش سیمرغ بهترین بازیگر زن جشنوراه فجر را به ارمغان آورد. باران کوثری با بازی در فیلم «خون بازی» ساخته مادرش رخشان بنی اعتماد به خوبی توانست روایت درستی از تنهایی و افسردگی نسل جوان و پناه بردن به مواد مخدر را به تصویر بکشد. بازی ملموس او در نقش دختری معتاد علاوه بر جلب رضایت داوران جشنواره و کسب سیمرغ، توانست این فیلم را جزو آثار شاخص این حوزه معرفی کند.
اعتیاد مهتاب کرامتی در عصری یخبندان
برخلاف تصور همیشگی از نقش معتاد که ظاهری درمانده و مفلوک دارد، مهتاب کرامتی در «عصر یخبندان» نوع دیگری از درگیری زنان با اعتیاد را به تصویر کشیده است. زنانی که در طبقه اجتماعی خوبی قرار دارند و به دلایل روانی و آسیب های روحی به مواد مخدر رو آورده اند. این بازیگر همچون طناز طباطبایی توانست بازی در نقش معتاد را دوبار تجربه کند. کرامتی در فیلم «اسب حیوان نجیبی است» هم این نقش را ایفا کرده است.
مرهمی برای طناز طباطبایی
یکی از بهترین نقش های طناز طباطبایی در طول فعالیت هنری اش، بازی او در نقش «مریم» در فیلم مرهم است. فیلمی که دروان سرگشتگی دختر جوان و معتادی را روایت میکند که از خانواده گریزان است و از هر آنچه متعلق به اوست فرار می کند. بازی خوب طباطبایی در نقش دختری مستاصل که اعتیاد و روابط ناسالم او را در موقعیتی رنج آور قرار داده، به بهتر دیده شدن فیلم علیرضا داود‌نژاد در این ژانر کمک بسزایی کرده است. البته طناز طباطبایی در فیلم رخ دیوانه ساخته ابوالحسن داوودی هم برای بار دیگر شانس بازی در نقش دختر معتاد را داشته، که از عهده آن نقش هم به خوبی برآمده است.
کارتن خوابی سارا بهرامی در دارکوب
شاید بتوان گفت یکی از موفق ترین نمونه های زنان معتاد سینما سارا بهرامی است. این بازیگر که برای ایفای نقش مادری معتاد و کارتن خواب، نزدیک هشت ماه با این زنان در دنیای واقعی زندگی کرده بود، توانست برنده سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر برای بازی در فیلم «دارکوب» شود. او درباره این تجربه در مصاحبه ای گفته است: «روزهای اول که به آن محله ها می رفتم و معتادان را میدیدم تا چندین روز شوکه بودم و هیچ چیز را نمی توانستم به خانه ببرم. خیلی روزها با گریه و بغض درد به خانه می رفتم اما بعداً به خودم مسلط شدم و سعی کردم بر نقش تمرکز کنم. من روزها و هفته ها بعد از فیلمبرداری فیلم دارکوب زهر این اتفاقات را از وجودم خارج می کردم.» علاوه بر بازی خوب بهرامی، گریم باورپذیرش هم کمک کرده تا ویژگی‌های تمام عیار چنین نقشی را بسیار خوب به تصویر دربیاورد.
درخشش صدف اسپهبدی در علفزار
درخشش در اولین تجربه رسمی سینمایی، آن هم در نقش پیچیده زنی معتاد، از عهده هر کسی بر نمی آید. وقتی فیلم «علفزار» برای اولین بار در جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد کسی فکرش را نمیکرد این بازیگر تازه کار تا این اندازه در ایفای این نقش موفق شود و بتواند سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن مکمل را از آن خود کند. موفقیتی که گواه بر تلاشی مستمر و با انگیزه این بازیگر بود تا جایی که اسپهبدی در مصاحبه ای مدعی شد برای بازی در این فیلم، ۲۵ کیلو از وزن خود را کم کرده است! شکل خاص راه رفتن و حرف زدن های این بازیگر نشان از دشواری های این نقش برای او دارد. تقابل ظاهری رنگ پریده و اندامی لاغر از پس اعتیادی طولانی در برابر حق طلبی شجاعانه این کاراکتر، برگ برنده این بازیگر برای ایفای این نقش بوده است. تا جایی که نام او را در کنار زنان بزرگ سینما به عنوان بهترین بازیگر زن قرار داده، جایگاهی با ارزش که انصافا شایسته کسب آن بوده است.
مریم ادیبی
