حبیب عیدزاده: «علم گردانی» آئینی مذهبی در شهرستان میناب است که در روز پنجم محرم و با قدمت بیش از ۳۵۰ سال همچنان با همان روشهای قدیمی بر گزار می شود که در این روز جمعیت میلیونی از جای جای کشور برای شرکت درعزاداری واین مراسم حضور پیدا می کنند.
آئین «علم گردانی» در میناب که بر گرفته از برافراشته شدن پرچم حضرت رسول (ص) در سال ۶۳ هجری قمری با دستان مبارک امام حسین(ع) برای احیای دین اسلام در کربلا است با شور واشتیاق هیئت ها وعزاداران در پنجمین روز از ماه محرم همه ساله با شکوه هرچه بیشتر برگزار می‌شود.
برگزاری این مراسم که خود دارای سبک وسیاق خاصی است بیشتر کارها و برنامه های آن در روزهای پیش از برگزاری مراسم توسط بانی ها و برگزار کننده های آن صورت می گیرد.
براساس رسم و سنتی که از روزگاران کهن در شهر میناب برجای مانده است، در روز پنجم محرم، همه علم ها از حسینیه ها و تکیه های مختلف، از شهر و روستا، در محلی به نام «ماتم قلعه»، در مرکز شهر، در کنار هم قرار می گیرند و هیأت های عزاداری دور هم جمع می شوند تا در مراسم «علم پیامبر(ص)» که همه ساله در این روز خاص برگزار می شود، شرکت کنند.
نحوه برپا کردن «علم گردانی » و انتقال آن به مکان مورد نظر به این صورت است که صبح روز پنجم محرم، پایه چوبی نماد علم پیامبر(ص) را که طول آن به ۶ متر می رسد، پس از یک سال انتظار، از درون حسینیه بیرون می آورند و پس ازمراحل شست و شو در آب رودخانه شهر، آن را به سوی «حسینیه میانی» برده و سپس با پارچه رنگی تبرک شده، خلخال های نقره ای دایره مانند و بندهای نخی تابیده آن را تزئین و در بعد از ظهر همان روز مردم در مکان موردنظر برای شروع مراسم اجتماع می کنند.
در این هنگام مردم وعزاداران با سردادن ذکرها و نوحه های مختلف محلی با سبک بومی، عزاداری می کنند و زمانی که این مراسم با کثرت جمعیت در حال برگزاری است، نماد علم حضرت صاحب زمان (عج) را از درون حسینیه ماتم قلعه (محمد رسولله (ص)) بیرون آورده و به استقبال سایر علم ها می برند.
مردم و بزرگان این منطقه بر این عقیده اند که چون حضرت مهدی (عج) از دیگر امامان و معصومان کوچک تر است باید برای سلام کردن به آنها و پیامبر(ص) پیشقدم شود. به همین شیوه علم هر امامی را که کوچکتر است به استقبال علم دیگر امامان و پیامبر(ص) می برند و سلام می دهند و سپس عزاداری در مقابل حسینیه میانی، تا غروب آفتاب ادامه پیدا می کند.
عبدالعلی زائری، رئیس شورای شهر میناب در گفت‌وگو با خبر نگار مهر بیان داشت: سنت وفرهنگ مردم شهرستان میناب ریشه در قدمت بیش از ۵۰۰ ساله دارد که اگر قرار باشد مراسم و فرهنگ مردم میناب را ثبت ملی کنند باید به اصل فرهنگ ومراسمات آیینی و قدیمی نگاه ویژه ای داشت.
زائری با ادامه این مطلب که مدیرکل میراث فرهنگی استان وعده ثبت مراسم عزاداری و سینه زنی نشسته میناب را داده است بیان داشت: برخی از مسئولان شهرستانی واستانی هیچ شناختی از این آئینها ندارند و تصمیم گیری در مورد برگزاری مراسمها و یا به ثبت ملی رساندن آنها باید با حضور یک معتمد بومی و محلی که از این آئین ها اطلاع کافی دارد صورت بگیرد.
زائری گفت: «علم گردانی» در میناب یک فرهنگ اصیل عزاداری در شهرستان و استان است که برگرفته از دست نوشته و اسناد بزرگان و عالمان گذشته بوده و امروزه پایدار مانده است.
رئیس شورای شهر میناب عنوان داشت: این مراسم که یک مراسم خاص در استان و یا استانهای جنوبی کشوراست در گذشته به شیوه های سنتی و بومی اصیل برگزار می شد اما در حال حاضر برخی از شیوه های نوین که با فرهنگ مردم این منطقه همخوانی ندارد در عزاداری مردم میناب دخیل شده است.
در این مراسم گوسفندان زیادی در طول مسیر قربانی می شوند همچنین در این روز مردم از جای جای استان هرمزگان بر طبق اعتقادات راسخ خود برای انجام نذورات، گوسفندانی را برای قربانی کردن در جلوی علم برای قبولی نذورات خود ذبح می کنند.
برخی از این افراد با اعتقادات قبلی مبنی بر شفای بیماران و حاجت گرفتن در این روز هرساله در این روز به قربانی می پردازند و گوشت آن را در بین افراد نیازمند تقسیم می کنند.
رئیس شورای شهر میناب گفت: در گذشته در این مراسم افرادی که گوسفند رابرای قربانی کردن می آوردند بعد از قربانی با پخت غذا در یک وعده به مردم غذای نذری میدادند اما امروزه طبق اعتقاد مردم که همان ریختن خون است بعد از قربانی گوسفندان را در اختیار اوقاف و یا حسینیه ها و یا مساجد برای انجام پخت غذای نذری می گذارند.
آنطور که شواهد ماجرا می گویند اداره اوقاف برای جمع آوری این نذورات و گوسفندان قربانی شده وارد شده است و آنها را جمع آوری می کند. همچنین بیماران برای گرفتن حاجت وشفا در این مراسم حاضر می شوند.
یکی از جلوه های که در این روز برای بیشتر مردم حائز اهمیت بوده حضور بیماران و افراد معلول است که برای گرفتن حاجت و شفاء از سیدالشهدا (ع) در حالتی که حضورآنها در این جمعیت سخت است حاضر می شوند و علاوه بر شرکت در مراسم سینه زنی طلب حاجت می کنند.
زائری با اشاره به اینکه طبق شنیده هایی از نیاکان وبزرگان در گذشته بیمارانی در این روز حاجت گرفته اند گفت: یکی از سنت های مردم این منطقه این است که با اعتقادی که مردم به ائمه اطهار دارند در ایام محرم خصوصا روز پنجم محرم با رساندن دست خود به این علم وعلم های موردنظر خود بانیت قلبی خود شفای بیماران را از امامان در این ایام می‌طلبند.
زائری گفت: در این روز مردم نذوراتی را برای بهبودی بیماران خود و طلب آمرزش برای رفتگانشان توزیع می کنند.
وی بیان داشت: همه مراسم وائین های مذهبی در شهرستان مردمی برگزار می شود و نباید برخی از ادارات در نحوه برگزاری مراسم دخیل باشند و یا در برگزاری آن مانع تراشی کنند.
